DOI Artikel:
Polanowska, Jolanta: Projekt założenia ogrodowego nad Szeszupą - domniemane dzieło Stanisława Zawadzkiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49518#0429
415
JOLANTA POLANOWSKA
Instytut Sztuki PAN
Projekt założenia ogrodowego nad Szeszupą -
domniemane dzieło Stanisława Zawadzkiego
Do Archiwum Głównego Akt Dawnych trafił z Biblioteki Wilanowskiej zespół pię-
ciu rysunków Anonimowego autora, stanowiących projekt bliżej nieokreślonego
założenia ogrodowego nad rzeką Szeszupą1 2. Zespół składa się z planu założenia
oraz czterech rysunków architektonicznych, przedstawiających dwa nieomal identyczne
pawilony na planie prostokąta. Plan całego założenia został podpisany: Tę Płantę reformy
sadu approbuję; nie masz w niey dwóch Szpałerowych ulic, które zostawić przy bokach
nałeży. I. Potocki Pisarz.
Autorem inskrypcji był Ignacy Potocki (1750-1809), który nominację na urząd pisarza
litewskiego przyjął dnia 29 maja 1773 r.3 Projekt powstał zatem po tej dacie, ale przed 20
listopada 1783 r„ kiedy to otrzymał on marszałkostwo nadworne litewskie. Akceptując
i podpisując do wykonania projekt założenia ogrodowego, posłużył się tytułem swego
urzędu, co może stanowić wskazówkę, że nie chodziło o prywatną inwestycję4.
Założenie ogrodowe
Projekt ogrodu5 (il. 1) ukazuje założenie na planie zbliżonym do prostokąta, o niewiel-
kich wymiarach około 0,646 ha6(szer. ok. 68 m i dł. ok. 95 m). Przy bramie środkowej,
granica biegła po linii łuku odcinkowego, tak, że kształt ulegał tu „wybrzuszeniu”. Widok
1 Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa (AGAD), Zbiór Kartograficzny: sygn. W. 475-7 plan założenia oraz
W. 476-48, arkusze 1-3 i W. 476-49 arkusz: rysunki architektoniczne planowanych budowli.
2 Rysunek elewacji ogrodowej pawilonu podpisany: Facjata od Szeszupy. Rzeka ta, lewy dopływ Niemna, ma źródła na
północ od Suwałk i przepływa przez ziemie historycznego Księstwa Żmudzkiego: Słownik geograficzny Królestwa
Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 11, Warszawa 1890, s. 910. Obecnie tylko jej górny odcinek jest na terenie
Polski.
3 Zofia ZIELIŃSKA, „Potocki Roman Ignacy Franciszek h. Pilawa ”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 28, 1984-1985,
s. 3,4.
4 Nie miał on dóbr ziemskich na tym terenie, jedynie od Michała Czartoryskiego otrzymał starostwo jurborskie; czerpał
też dochody z leśnictwa kidulskiego i leśnictwa wilkijskiego: ZIELIŃSKA, op. cit, s. 14; ale nie leżały one nad Sze-
szupą. Za pomoc w weryfikacji tych danych bardzo dziękuję Panu Krzysztofowi Skłodowskiemu z Muzeum Okręgowe-
go w Suwałkach.
■ Rysunek tuszem, lawowany akwarelą, w ramce, z podziałką (bez oznaczenia) na prawym marginesie; AGAD, Zbiór
Kartograficzny, sygn. 475-7.
6 Długość mierzona na prawym boku, nieco dłuższym, co daje powierzchnię ok. 6460 m2.
JOLANTA POLANOWSKA
Instytut Sztuki PAN
Projekt założenia ogrodowego nad Szeszupą -
domniemane dzieło Stanisława Zawadzkiego
Do Archiwum Głównego Akt Dawnych trafił z Biblioteki Wilanowskiej zespół pię-
ciu rysunków Anonimowego autora, stanowiących projekt bliżej nieokreślonego
założenia ogrodowego nad rzeką Szeszupą1 2. Zespół składa się z planu założenia
oraz czterech rysunków architektonicznych, przedstawiających dwa nieomal identyczne
pawilony na planie prostokąta. Plan całego założenia został podpisany: Tę Płantę reformy
sadu approbuję; nie masz w niey dwóch Szpałerowych ulic, które zostawić przy bokach
nałeży. I. Potocki Pisarz.
Autorem inskrypcji był Ignacy Potocki (1750-1809), który nominację na urząd pisarza
litewskiego przyjął dnia 29 maja 1773 r.3 Projekt powstał zatem po tej dacie, ale przed 20
listopada 1783 r„ kiedy to otrzymał on marszałkostwo nadworne litewskie. Akceptując
i podpisując do wykonania projekt założenia ogrodowego, posłużył się tytułem swego
urzędu, co może stanowić wskazówkę, że nie chodziło o prywatną inwestycję4.
Założenie ogrodowe
Projekt ogrodu5 (il. 1) ukazuje założenie na planie zbliżonym do prostokąta, o niewiel-
kich wymiarach około 0,646 ha6(szer. ok. 68 m i dł. ok. 95 m). Przy bramie środkowej,
granica biegła po linii łuku odcinkowego, tak, że kształt ulegał tu „wybrzuszeniu”. Widok
1 Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa (AGAD), Zbiór Kartograficzny: sygn. W. 475-7 plan założenia oraz
W. 476-48, arkusze 1-3 i W. 476-49 arkusz: rysunki architektoniczne planowanych budowli.
2 Rysunek elewacji ogrodowej pawilonu podpisany: Facjata od Szeszupy. Rzeka ta, lewy dopływ Niemna, ma źródła na
północ od Suwałk i przepływa przez ziemie historycznego Księstwa Żmudzkiego: Słownik geograficzny Królestwa
Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 11, Warszawa 1890, s. 910. Obecnie tylko jej górny odcinek jest na terenie
Polski.
3 Zofia ZIELIŃSKA, „Potocki Roman Ignacy Franciszek h. Pilawa ”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 28, 1984-1985,
s. 3,4.
4 Nie miał on dóbr ziemskich na tym terenie, jedynie od Michała Czartoryskiego otrzymał starostwo jurborskie; czerpał
też dochody z leśnictwa kidulskiego i leśnictwa wilkijskiego: ZIELIŃSKA, op. cit, s. 14; ale nie leżały one nad Sze-
szupą. Za pomoc w weryfikacji tych danych bardzo dziękuję Panu Krzysztofowi Skłodowskiemu z Muzeum Okręgowe-
go w Suwałkach.
■ Rysunek tuszem, lawowany akwarelą, w ramce, z podziałką (bez oznaczenia) na prawym marginesie; AGAD, Zbiór
Kartograficzny, sygn. 475-7.
6 Długość mierzona na prawym boku, nieco dłuższym, co daje powierzchnię ok. 6460 m2.