DOI Artikel:
Skała, Agata: Epitafium Jana Kochanowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49518#0103
97
AGATA SKAŁA
Instytut Filologii Polskiej UMCS, Lublin
Epitafium Jana Kochanowskiego
Dostojny mężczyzna w wieku pięćdziesięciu-sześćdziesięciu lat, o pociągłym owa-
lu twarzy, czole wysokim i wąskim, z długim, cienkim nosem, sumiastymi Wąsa-
mi i okrągło przystrzyżoną, ufryzowaną brodą. Żupan, pod szyją kreza, na ramio-
na narzucony luźny płaszcz typu włoskiego. To wizerunek Jana Kochanowskiego spoglą-
dającego z nagrobka w kościele Podwyższenia Krzyża Świętego w Zwoleniu. Poeta patrzy
w bok, na ścianę. Tam znajduje się ołtarz (obecny, w postaci fresku, pochodzi z drugiej
połowy XVIII wieku). Architektoniczny kształt nagrobka poety oraz miejsce przytwier-
dzenia - pomiędzy dwoma wysokimi oknami1- wskazują, że epitafium zostało dostoso-
wane do wnętrza dopiero co wzniesionej kaplicy. Ów istotny szczegół: spojrzenie poety
skierowane na lewo, tworzy oś „nagrobek-ołtarz”, a takie rozwiązanie kompozycyjne było
częste w ówczesnych nagrobkach „typu okiennego”.2
Ten element aranżacji (zakomponowania na właściwej ścianie i odpowiedniej wysoko-
ści) pozwala datować powstanie epitafium na około 1610 r. W tym czasie bowiem zbudo-
wano kaplicę św. Franciszka, przeznaczoną przez jej fundatora, Adama Kochanowskiego,
na rodzinną nekropolię. W nowo powstałej krypcie kaplicy umieszczono prochy zmarłych
wcześniej członków rodu, m.in. Piotra i Anny z Białaczowskich - rodziców Jana - jak
również samego poety, pochowanego uprzednio pod posadzką kościoła. Z prezbiterium
przeniesiono do świeżo postawionej kaplicy istniejące już wcześniej epitafia członków
zacnej familii, a także umieszczono, przygotowaną najprawdopodobniej na tę właśnie
okazję, wspomnianą tablicę epitafijną czarnoleskiego twórcy - najznamienitszego repre-
zentanta rodu.
Marmurowa półfigura Jana z Czarnolasu jest umieszczona we wnęce zasklepionej górą
lukiem, mającym podstawę na dwóch pilastrach z gzymsami, dołem zaś zamkniętej jakby
„parapetem okiennym”, na którym Kochanowski wspiera lewą dłoń. Pilastry wraz z bel-
kowaniem, tworząc formę niszy zawieszonego na ścianie portalu, symbolizują zapewne
granicę między światem żywych a światem zmarłych. Z tej symbolicznej niszy wychyla
się postać poety. Pod jego popiersiem znajduje się profilowany gzyms, który oddziela
część górną z rzeźbą od tablicy inskrypcyjnej. Obudowę architektoniczną stanowi syme-
tryczna dekoracja, u góry i po bokach skromna, u dołu przechodząca w bogatszy ornament
z kartuszem herbowym pośrodku.
1 Okna zamurowano pod koniec XIX w., na zewnątrz są widoczne jedynie ich obramienia.
2 Zwrócił na to uwagę Jerzy KOWALCZYK. Przytaczam za: Mirosław KOROLKO, Jana Kochanowskiego żywot i
sprawy, Warszawa 1985, s. 268.
AGATA SKAŁA
Instytut Filologii Polskiej UMCS, Lublin
Epitafium Jana Kochanowskiego
Dostojny mężczyzna w wieku pięćdziesięciu-sześćdziesięciu lat, o pociągłym owa-
lu twarzy, czole wysokim i wąskim, z długim, cienkim nosem, sumiastymi Wąsa-
mi i okrągło przystrzyżoną, ufryzowaną brodą. Żupan, pod szyją kreza, na ramio-
na narzucony luźny płaszcz typu włoskiego. To wizerunek Jana Kochanowskiego spoglą-
dającego z nagrobka w kościele Podwyższenia Krzyża Świętego w Zwoleniu. Poeta patrzy
w bok, na ścianę. Tam znajduje się ołtarz (obecny, w postaci fresku, pochodzi z drugiej
połowy XVIII wieku). Architektoniczny kształt nagrobka poety oraz miejsce przytwier-
dzenia - pomiędzy dwoma wysokimi oknami1- wskazują, że epitafium zostało dostoso-
wane do wnętrza dopiero co wzniesionej kaplicy. Ów istotny szczegół: spojrzenie poety
skierowane na lewo, tworzy oś „nagrobek-ołtarz”, a takie rozwiązanie kompozycyjne było
częste w ówczesnych nagrobkach „typu okiennego”.2
Ten element aranżacji (zakomponowania na właściwej ścianie i odpowiedniej wysoko-
ści) pozwala datować powstanie epitafium na około 1610 r. W tym czasie bowiem zbudo-
wano kaplicę św. Franciszka, przeznaczoną przez jej fundatora, Adama Kochanowskiego,
na rodzinną nekropolię. W nowo powstałej krypcie kaplicy umieszczono prochy zmarłych
wcześniej członków rodu, m.in. Piotra i Anny z Białaczowskich - rodziców Jana - jak
również samego poety, pochowanego uprzednio pod posadzką kościoła. Z prezbiterium
przeniesiono do świeżo postawionej kaplicy istniejące już wcześniej epitafia członków
zacnej familii, a także umieszczono, przygotowaną najprawdopodobniej na tę właśnie
okazję, wspomnianą tablicę epitafijną czarnoleskiego twórcy - najznamienitszego repre-
zentanta rodu.
Marmurowa półfigura Jana z Czarnolasu jest umieszczona we wnęce zasklepionej górą
lukiem, mającym podstawę na dwóch pilastrach z gzymsami, dołem zaś zamkniętej jakby
„parapetem okiennym”, na którym Kochanowski wspiera lewą dłoń. Pilastry wraz z bel-
kowaniem, tworząc formę niszy zawieszonego na ścianie portalu, symbolizują zapewne
granicę między światem żywych a światem zmarłych. Z tej symbolicznej niszy wychyla
się postać poety. Pod jego popiersiem znajduje się profilowany gzyms, który oddziela
część górną z rzeźbą od tablicy inskrypcyjnej. Obudowę architektoniczną stanowi syme-
tryczna dekoracja, u góry i po bokach skromna, u dołu przechodząca w bogatszy ornament
z kartuszem herbowym pośrodku.
1 Okna zamurowano pod koniec XIX w., na zewnątrz są widoczne jedynie ich obramienia.
2 Zwrócił na to uwagę Jerzy KOWALCZYK. Przytaczam za: Mirosław KOROLKO, Jana Kochanowskiego żywot i
sprawy, Warszawa 1985, s. 268.