DOI Artikel:
Widacka, Hanna: Królowa Polski księżną Lotaryngii czyli o grafice portretowej Eleonory Habsburżanki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49518#0159
149
HANNA WIDACKA
Warszawa, Biblioteka Narodowa
Królowa Polski księżną Lotaryngii czyli
o grafice portretowej Eleonory Habsburżanki
Pamięci Profesora Konrada Zawadzkiego — niezapomnianego
varsavianisty i historyka prasy polskiej poświęcam
Arcyksiężniczki austriackie, wywodzące się z cesarskiego rodu Habsburgów i za-
siadające na tronie polsko-litewskim (a było ich w sumie osiem)1, rzadko kiedy
cieszyły się sympatią swoich poddanych. Chlubnym wyjątkiem okazała się tu Ele-
onora Maria Józefa (1653-1697), córka cesarza Ferdynanda III i Eleonory Gonzagi mantu-
ańskiej2. Jest to fakt tym bardziej godny podkreślenia, iż Habsburżanka, przybywając do
Polski, była jeszcze młodziutką siedemnastoletnią dziewczyną, a w swojej przybranej oj-
czyźnie spędziła zaledwie niecałe pięć lat. Mimo to przez ów, krótki przecież, czas zapew-
niła sobie oddanie i miłość męża - króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, życzliwą
sympatię rzesz szlacheckich oraz dygnitarzy państwowych, a także - co ważne - prawdzi-
wy szacunek wrogów.
Arcyksiężniczka - siostra panującego od 1657 r. cesarza Leopolda I - odebrała staran-
ne wykształcenie (płynna znajomość języków włoskiego i francuskiego, zamiłowanie do
muzyki). Od urodzenia cechowała ją życzliwość, łagodność i dobroć, ale też takt i rozsą-
dek, stąd Eleonora wykazywała zadziwiającą zdolność łagodzenia wszelkich konfliktów.
Cicha i łagodna, może nawet trochę bierna, uchodziła za przystojną blondynkę, a według
opinii niektórych współczesnych i potomnych - nawet za piękność. Początkowo przewi-
dziana na małżonkę Karola Lotaryńskiego (kandydata na tron polski w 1669 r., bratanka
1 Były to: Elżbieta Rakuszanka, żona Kazimierza Jagiellończyka; siostry Elżbieta i Katarzyna - pierwsza i trzecia mał-
żonka Zygmunta Augusta; siostry Anna i Konstancja - dwie kolejne małżonki Zygmunta III Wazy; Cecylia Renata,
pierwsza żona Władysława IV; Eleonora Maria Józefa, żona Michała Korybuta Wiśniowieckiego; Maria Józefa, żona
Augusta III.
2 W języku polskim brakuje dotąd osobnej monografii, poświęconej królowej. Przeważają biogramy, zamieszczone
w opracowaniach o różnym profilu; najwcześniejszym jest hasło „Eleonora Maria Józefa”, autorstwa Kazimierza PI-
WARSKIEGO w Polskim Słowniku Biograficznym (t. 6, Kraków 1948, s. 223-226). Najobszerniejszy i skrupulatnie
zestawiony biogram znalazł się natomiast w popularno-naukowym dziele Edwarda RUDZKIEGO Dzieło Rudzkiego
pod ogólnym tytułem Polskie królowe (tom 2: Żony królów elekcyjnych, Warszawa 1990, s. 163-192). Pozostałe noty
biograficzne, zamieszczone w katalogu okolicznościowej wystawy Habsburżanki na tronie polskim, zorganizowanej
przez Instytut Kultury Austriackiej w Warszawie oraz tamtejsze Archiwum Główne Akt Dawnych (Warszawa 1996,
s. 42-43) oraz w Słowniku władców Polski i pretendentów do tronu polskiego Mariana SPORNY i Piotra WIERZBIC-
KIEGO (Kraków 2003, s. 111-113), niewiele już wnoszą. Postać Eleonory pojawia się też wielokrotnie w jedynej
monografii króla Michała, autorstwa Adama PRZYBOSIA {Michał Korybut Wiśniowiecki 1640-1673), Kraków-Wro-
cław 1984.
HANNA WIDACKA
Warszawa, Biblioteka Narodowa
Królowa Polski księżną Lotaryngii czyli
o grafice portretowej Eleonory Habsburżanki
Pamięci Profesora Konrada Zawadzkiego — niezapomnianego
varsavianisty i historyka prasy polskiej poświęcam
Arcyksiężniczki austriackie, wywodzące się z cesarskiego rodu Habsburgów i za-
siadające na tronie polsko-litewskim (a było ich w sumie osiem)1, rzadko kiedy
cieszyły się sympatią swoich poddanych. Chlubnym wyjątkiem okazała się tu Ele-
onora Maria Józefa (1653-1697), córka cesarza Ferdynanda III i Eleonory Gonzagi mantu-
ańskiej2. Jest to fakt tym bardziej godny podkreślenia, iż Habsburżanka, przybywając do
Polski, była jeszcze młodziutką siedemnastoletnią dziewczyną, a w swojej przybranej oj-
czyźnie spędziła zaledwie niecałe pięć lat. Mimo to przez ów, krótki przecież, czas zapew-
niła sobie oddanie i miłość męża - króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, życzliwą
sympatię rzesz szlacheckich oraz dygnitarzy państwowych, a także - co ważne - prawdzi-
wy szacunek wrogów.
Arcyksiężniczka - siostra panującego od 1657 r. cesarza Leopolda I - odebrała staran-
ne wykształcenie (płynna znajomość języków włoskiego i francuskiego, zamiłowanie do
muzyki). Od urodzenia cechowała ją życzliwość, łagodność i dobroć, ale też takt i rozsą-
dek, stąd Eleonora wykazywała zadziwiającą zdolność łagodzenia wszelkich konfliktów.
Cicha i łagodna, może nawet trochę bierna, uchodziła za przystojną blondynkę, a według
opinii niektórych współczesnych i potomnych - nawet za piękność. Początkowo przewi-
dziana na małżonkę Karola Lotaryńskiego (kandydata na tron polski w 1669 r., bratanka
1 Były to: Elżbieta Rakuszanka, żona Kazimierza Jagiellończyka; siostry Elżbieta i Katarzyna - pierwsza i trzecia mał-
żonka Zygmunta Augusta; siostry Anna i Konstancja - dwie kolejne małżonki Zygmunta III Wazy; Cecylia Renata,
pierwsza żona Władysława IV; Eleonora Maria Józefa, żona Michała Korybuta Wiśniowieckiego; Maria Józefa, żona
Augusta III.
2 W języku polskim brakuje dotąd osobnej monografii, poświęconej królowej. Przeważają biogramy, zamieszczone
w opracowaniach o różnym profilu; najwcześniejszym jest hasło „Eleonora Maria Józefa”, autorstwa Kazimierza PI-
WARSKIEGO w Polskim Słowniku Biograficznym (t. 6, Kraków 1948, s. 223-226). Najobszerniejszy i skrupulatnie
zestawiony biogram znalazł się natomiast w popularno-naukowym dziele Edwarda RUDZKIEGO Dzieło Rudzkiego
pod ogólnym tytułem Polskie królowe (tom 2: Żony królów elekcyjnych, Warszawa 1990, s. 163-192). Pozostałe noty
biograficzne, zamieszczone w katalogu okolicznościowej wystawy Habsburżanki na tronie polskim, zorganizowanej
przez Instytut Kultury Austriackiej w Warszawie oraz tamtejsze Archiwum Główne Akt Dawnych (Warszawa 1996,
s. 42-43) oraz w Słowniku władców Polski i pretendentów do tronu polskiego Mariana SPORNY i Piotra WIERZBIC-
KIEGO (Kraków 2003, s. 111-113), niewiele już wnoszą. Postać Eleonory pojawia się też wielokrotnie w jedynej
monografii króla Michała, autorstwa Adama PRZYBOSIA {Michał Korybut Wiśniowiecki 1640-1673), Kraków-Wro-
cław 1984.