DOI Artikel:
Mikocka-Rachubowa, Katarzyna: O Giornale Vincenza Pacettiego raz jeszcze
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49518#0110
104
Katarzyna Mikocka-Rachubowa
źródła, którego znaczenie dla poznania stosunków panujących w rzymskim środowisku
artystycznym końca XVIII i początków XIX w. nie sposób przecenić* * * * * 7.
Dla zagadnienia związków Pacettiego z Polakami szczególnie istotna jest pierwsza
część diariusza artysty, wykorzystana we wspomnianym wyżej artykule8. Znajdujemy tam
informacje o rzeźbach zamawianych u Pacettiego przez króla Stanisława Augusta i osoby
z jego otoczenia oraz przez innych przedstawicieli polskiej arystokracji i ziemiaństwa, a
także o licznych wizytach Polaków w jego rzymskim studiu. Natomiast druga część dzien-
nika nie jest dla rozważań dotyczących tego tematu zbyt interesująca. Natrafiamy w niej
jedynie na kilka niezbyt istotnych wzmianek odnoszących się do Polaków, takich jak np.
informacje, że w dniu 13 czerwca 1803 r. studio artysty odwiedziła nieokreślona z nazwi-
ska ima signora Polaccha, aby obejrzeć obrazy9 10 11, a 16 maja 1809 r. zostali doń przyprowa-
dzeni przez Carla Antoniniego (rzymskiego rysownika i grafika) certi Signori Polacchi]Q.
Z konkretnymi osobami związać można jedynie dwie wzmianki dotyczące Stanisława
Poniatowskiego (1754-1833), królewskiego bratanka, znawcy, mecenasa i kolekcjonera
dzieł sztuki, oraz informację odnoszącą się do „księżny Czartoryskiej”, zapewne Barbary
Doroty z Jabłonowskich Czartoryskiej (1760-1844), która mieszkała w Rzymie i prowa-
dziła salon znany w kręgach tamtejszej arystokracji. Książę Poniatowski w początkach
XIX w. również zamieszkał na stałe w Rzymie, gdzie w 1803 r. nabył rezydencję przy
Porta Flaminia, którą przekształcał dlań Giuseppe ValadierH. W dniu 16 listopada 1803 r.
Pacetti udał się do Valadiera, od którego dowiedział się, że principe Poniatoschi, chcąc
nabyć niektóre gipsowe rzeźby ze studia Bartolomea Cavaceppiego (zmarłego w 1799 r.),
zwrócił się do Torlonii (chodziło zapewne o rzymskiego bankiera Marino Torlonię, zaj-
mującego się m.in. sprawami związanymi z zakupem dzieł sztuki). Ten jednak odwiódł go
od tego pomysłu, demonstrując, jak zauważył Pacetti, swoją „absolutną władzę” (zapew-
ne nie chciał dopuścić innych marszandów do prowadzenia interesów z towarzystwem,
które sam obsługiwał), czym wyrządził przykrość Pacettiemu, zajmującemu się przecież
na dużą skalę pośrednictwem w handlu dziełami sztuki12. Wkrótce jednak, 19 stycznia
nel ‘Giornale’ di Vincenzo Pacetti”, [w:] Sculture romanc del Settecento, 1: La professione dello scultore, a cura di
Elisa DEBENEDETTI, Roma 2001 [Studi sul Settecento Romano, 17], s. 197-216) i Lucia PIRZIO BIROLI STEFA-
NELLI („II ‘Giornale” di V. Pacetti: Spagnoli a Roma nella seconda meta del XVIII secolo”, [w:] Illuminismo e ilustra-
cion: le antichitd e i loro protagonisti in Spagna e in Italia nel XVIII secolo, a cura di Jose BELTRAN FORTES, 2003
[Biblioteca Italica, 27], s. 329-339).
7 Por.: Lucia PIRZIO BIROLI STEFANELLI, „II diario di Vincenzo Pacetti e la cultura antiąuaria nella Roma del Settecen-
to”, [w:] Palladę di Velletri: U mito, la fortuna, Atti di Giomata Intemazionale di Studi, 13 dicembre 1997, Velletri, Palazzo
Comunale, [Museo Studi e Ricerche/ 2. Quademi di studio a cura del Museo Civico di Velletri], Roma 1999, s. 31-33.
Ostatnio okazało się, że zespół luźnych kart pochodzących z dziennika Pacettiego przechowywany jest w Getty Research
Institute w Los Angeles, a w Biblioteca Italo Faldi w Viterbo znajduje się fragment tegoż dziennika z lat 1772-1774 (por.:
Antonella PAMPALONI, „Yincerrzo Pacetti: stralcio di un diario di lavoro”, Neoclassico, nr 25/2004, s. 13-53).
8 MIKOCKA-RACHUBOWA, op.cit.
9 Giornale .... 2, litera P, k. nlb.: Adi 13 giugno [1803] e venuta una Szgfnora] Polaccha portata dal M[onsignor?]e
Teodoro, la quale e dilettante, di veder quadri, ma poco o mdlą offerisce.
10 Giornale ..., 2, litera C, k.nlb.: Adi 16. Mag[g\\o <7[ett]o [1809] U Sig. Carlo Antonini ha condotto certi Signori
Polacchi p[er] vedere U mio Studio.
11 Andrea BUSIRI VICI, „Le casina Vagnuzzi sulla Flaminia”, U Palatino, VII: 1963 nr 5-7 (maggio-luglio), s. 98-107;
id., 1 Poniatowski e Roma, Firenze 1971, s. 259-265.
12 Giornale..., 2, litera V, k. nlb.: Adi 16 [9bre 1803] sono andato dal S[ignor] Valadierp[er] parlare de nostri affari, ed
esso mi ha detto che volendo il S[ignor] Principe Poniatoschi acquistare alcuni gessi dello studio Cavaceppi nefece
domanda al nostro socio Torlonia, il quale non solo, e stato renitente ma dimostra un dominio assoluto, sa questo
negozio di societa, che ci rincresce.
Katarzyna Mikocka-Rachubowa
źródła, którego znaczenie dla poznania stosunków panujących w rzymskim środowisku
artystycznym końca XVIII i początków XIX w. nie sposób przecenić* * * * * 7.
Dla zagadnienia związków Pacettiego z Polakami szczególnie istotna jest pierwsza
część diariusza artysty, wykorzystana we wspomnianym wyżej artykule8. Znajdujemy tam
informacje o rzeźbach zamawianych u Pacettiego przez króla Stanisława Augusta i osoby
z jego otoczenia oraz przez innych przedstawicieli polskiej arystokracji i ziemiaństwa, a
także o licznych wizytach Polaków w jego rzymskim studiu. Natomiast druga część dzien-
nika nie jest dla rozważań dotyczących tego tematu zbyt interesująca. Natrafiamy w niej
jedynie na kilka niezbyt istotnych wzmianek odnoszących się do Polaków, takich jak np.
informacje, że w dniu 13 czerwca 1803 r. studio artysty odwiedziła nieokreślona z nazwi-
ska ima signora Polaccha, aby obejrzeć obrazy9 10 11, a 16 maja 1809 r. zostali doń przyprowa-
dzeni przez Carla Antoniniego (rzymskiego rysownika i grafika) certi Signori Polacchi]Q.
Z konkretnymi osobami związać można jedynie dwie wzmianki dotyczące Stanisława
Poniatowskiego (1754-1833), królewskiego bratanka, znawcy, mecenasa i kolekcjonera
dzieł sztuki, oraz informację odnoszącą się do „księżny Czartoryskiej”, zapewne Barbary
Doroty z Jabłonowskich Czartoryskiej (1760-1844), która mieszkała w Rzymie i prowa-
dziła salon znany w kręgach tamtejszej arystokracji. Książę Poniatowski w początkach
XIX w. również zamieszkał na stałe w Rzymie, gdzie w 1803 r. nabył rezydencję przy
Porta Flaminia, którą przekształcał dlań Giuseppe ValadierH. W dniu 16 listopada 1803 r.
Pacetti udał się do Valadiera, od którego dowiedział się, że principe Poniatoschi, chcąc
nabyć niektóre gipsowe rzeźby ze studia Bartolomea Cavaceppiego (zmarłego w 1799 r.),
zwrócił się do Torlonii (chodziło zapewne o rzymskiego bankiera Marino Torlonię, zaj-
mującego się m.in. sprawami związanymi z zakupem dzieł sztuki). Ten jednak odwiódł go
od tego pomysłu, demonstrując, jak zauważył Pacetti, swoją „absolutną władzę” (zapew-
ne nie chciał dopuścić innych marszandów do prowadzenia interesów z towarzystwem,
które sam obsługiwał), czym wyrządził przykrość Pacettiemu, zajmującemu się przecież
na dużą skalę pośrednictwem w handlu dziełami sztuki12. Wkrótce jednak, 19 stycznia
nel ‘Giornale’ di Vincenzo Pacetti”, [w:] Sculture romanc del Settecento, 1: La professione dello scultore, a cura di
Elisa DEBENEDETTI, Roma 2001 [Studi sul Settecento Romano, 17], s. 197-216) i Lucia PIRZIO BIROLI STEFA-
NELLI („II ‘Giornale” di V. Pacetti: Spagnoli a Roma nella seconda meta del XVIII secolo”, [w:] Illuminismo e ilustra-
cion: le antichitd e i loro protagonisti in Spagna e in Italia nel XVIII secolo, a cura di Jose BELTRAN FORTES, 2003
[Biblioteca Italica, 27], s. 329-339).
7 Por.: Lucia PIRZIO BIROLI STEFANELLI, „II diario di Vincenzo Pacetti e la cultura antiąuaria nella Roma del Settecen-
to”, [w:] Palladę di Velletri: U mito, la fortuna, Atti di Giomata Intemazionale di Studi, 13 dicembre 1997, Velletri, Palazzo
Comunale, [Museo Studi e Ricerche/ 2. Quademi di studio a cura del Museo Civico di Velletri], Roma 1999, s. 31-33.
Ostatnio okazało się, że zespół luźnych kart pochodzących z dziennika Pacettiego przechowywany jest w Getty Research
Institute w Los Angeles, a w Biblioteca Italo Faldi w Viterbo znajduje się fragment tegoż dziennika z lat 1772-1774 (por.:
Antonella PAMPALONI, „Yincerrzo Pacetti: stralcio di un diario di lavoro”, Neoclassico, nr 25/2004, s. 13-53).
8 MIKOCKA-RACHUBOWA, op.cit.
9 Giornale .... 2, litera P, k. nlb.: Adi 13 giugno [1803] e venuta una Szgfnora] Polaccha portata dal M[onsignor?]e
Teodoro, la quale e dilettante, di veder quadri, ma poco o mdlą offerisce.
10 Giornale ..., 2, litera C, k.nlb.: Adi 16. Mag[g\\o <7[ett]o [1809] U Sig. Carlo Antonini ha condotto certi Signori
Polacchi p[er] vedere U mio Studio.
11 Andrea BUSIRI VICI, „Le casina Vagnuzzi sulla Flaminia”, U Palatino, VII: 1963 nr 5-7 (maggio-luglio), s. 98-107;
id., 1 Poniatowski e Roma, Firenze 1971, s. 259-265.
12 Giornale..., 2, litera V, k. nlb.: Adi 16 [9bre 1803] sono andato dal S[ignor] Valadierp[er] parlare de nostri affari, ed
esso mi ha detto che volendo il S[ignor] Principe Poniatoschi acquistare alcuni gessi dello studio Cavaceppi nefece
domanda al nostro socio Torlonia, il quale non solo, e stato renitente ma dimostra un dominio assoluto, sa questo
negozio di societa, che ci rincresce.