Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (68.2006)

230

Michał Myśliński

i kości słoniowej, krzyże i panagiariony ze szlachetnych gatunków drewna, enkolpiony i zawiesz-
ki z brązu, a także tkaniny5.
***
Wśród ujawnionych w trakcie kwerendy zabytków, prezentowanych tu w formie katalogowej,
najliczniejszą i jednocześnie dość zwartą grupę tworzy trzynaście gemm, datowanych od przeło-
mu w. III/IV aż do w. XII/XIII, wykonywanych w różnych materiałach jako kamee oraz intaglia.
Dwie z nich, przechowywane w Muzeum Narodowym w Krakowie, zostały już omówione
w monograficznym artykule, jednak dla ośmiu komunikat niniejszy jest ich pierwszą publikacją.
Zaznaczyć też należy, że do komunikatu włączone zostały również trzy gemmy znane już z wcze-
śniejszych omówień (kamea z Kruszyna, intaglio z Przemyśla oraz tzw. Gemma Lanckorońskich
przekazana w r. 2000 do zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu).


1. Kamea dwustronna, prostokątna o zaokrąglonych narożnikach; onyks
(wys. 21,8 mm, szer. 13,2 mm, gr. 4,6 mm). Afryka pn. lub Rzym, w. II/
III oraz w. V-VI. Własność Muzeum Narodowego w Krakowie (nr inw.
MNK-Ew-IV-Zł-1549); zakupiona w Paryżu przez Konstantego
Schmidta-Ciążyńskiego i przekazana do Muzeum w r. 1886. Nie publi-
kowana.
Awers: profilowe popiersie Nubijczyka (?) z kolczykiem w uchu (Afry-
ka pn. lub Rzym, w. II/III).
Rewers: profilowy wizerunek św. Marii Egipcjanki z bochnem chleba
w uniesionej prawej ręce. Wizerunek wykonany z wykorzystaniem natu-
ralnego układu warstw barwnych onyksu (Afryka pn., w. V-VI).


2. Intaglio owalne; żółty chalcedon (wys. 10,6 mm, śr. 7,8 mm, gr. 3,0
mm). Rzym lub Konstantynopol, w. IV/V. Własność Muzeum Narodo-
wego w Krakowie (nr inw. MNK-Ew-IV-Zł-653); zakupiona w Paryżu
przez Konstantego Schmidta-Ciążyńskiego i przekazana do Muzeum w
r. 1886. Nie publikowana.
Awers: popiersie Chrystusa-Heliosa w ujęciu en face, z siedmioma pro-
mieniami w tle głowy; poniżej prawego ramienia liść palmy (?).


3. Intaglio owalne; sardonyks (wys. 18,6 mm, śr. 15,1 mm,
gr. 3,8 mm). Konstantynopol, w. V-VI. Własność Muzeum Na-
rodowego w Krakowie (nr inw. MNK-Ew-IV-Zł-729); zakupio-
na w Paryżu przez Konstantego Schmidta-Ciążyńskiego
i przekazana do Muzeum w r. 1886. Nie publikowana.
Awers: wizerunek konny św. wojownika z nimbem wokół głowy
i zapewne w koronie z pendiliami (św. Konstantyn Wielki?).
W prawej dłoni wojownika włócznia wbita w paszczę smoka lub
lwa wyobrażonego poniżej kopyt końskich. Scena ukazana po-
między dwoma przedstawieniami drzew lub krzewów.

5Zbiory numizmatyczne nie stały się przedmiotem zainteresowania prowadzących Projekt, choć w jego trakcie odna-
leziono i opracowano dwa nieznane typy monet bizantyńskich: Michał MYŚLIŃSKI, „Les monnaies byzantines inconnues
de 1’epoąue de la dynastie des Paleologues dans la collection du Musee National de Wrocław”, [w:] Notae Numismaticae
- Zapiski Numizmatyczne, t. II, Maków 1997, s. 158-165; id., „Nieznane monety bizantyńskie i bułgarskie w zbiorach
Muzeum Narodowego we Wrocławiu”, [w:] Roczniki Sztuki Śląskiej, t. XVI, Wrocław 1998, s. 200-203.