DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Pokora, Jakub: Portret wedle zasad rebusu?: Henryk Lubomirski jako Geniusz Sławy Elisabeth Vigée-Lebrun (1789) =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35031#0057
52
JAKUB POKORA
72. Jbzę/HayzAa, Portret Teofili z Morawskich Dominikowej Radziwiłłowej jako
Hebe, 7P07-7P70 /: Mr/uor/owu w Hot. THzoMW Horo^owg
w
warte podkreślenia, spod pędzla... Vigee-Lebrun. Zaproponowana interpretacja wyjaśnia,
czemu to pierwszy portret malarki, w którym pejzaż odgrywa tak ważną rolę^. Ostatni
przykład odnosi się do jeszcze jednego wizerunku autorstwa Józefa Peszki. Chodzi o por-
tret Teofili z Morawskich Dominikowej Radziwiłłowej jako Hebe (1807-1810; Muzeum
Narodowe w Krakowie, Galeria w Sukiennicach). Twierdzi się, iż mamy tu do czynienia
z typowym przypadkiem, kiedy klasycystyczna stylistyka ogranicza się do „modnych ale-
gorycznych portretów kobiet i dzieci w kostiumach mitologicznych i antycznych". I że
Radziwiłłowa, bohaterka głośnych romansów, jest tu ukazana niczym bogini wiecznej
młodości, szafarka uczt na Olimpie, która ambrozjąpoi orła, tj. Zeusa (il. 12)^. Wszystko
to prawda, ale bez wyjaśnienia, czemu pomysłodawca wizerunku (mąż portretowanej?)
^ Twierdzi się, iż Potocka została ukazana na tle kaskad w Tivoli, zob. ostatnio RYSZKJEWICZ, fo/Wg(yyo/We...,
s. 279; WALCZAK, op. cit., s. 17, ii. 4 na s. 18. - Potoccy pisałi się „z Potoka" („ze Złotego Potoka"),w związku z tym
w panegirykach na wszełkie sposoby wykorzystywano symbolikę potoku albo zdroju, zob. np. epitafium dla Eustachego
i Marianny - Antoni ODROWĄŻ ABRATOWICZ, Łzy <?o ZńRggo PcńołM -spĄuy/ącg [..] w JEmszarUg <*?
/7Mrca 77H? lyycA/i/o/ig. Widać to nawet w debatach politycznych; Julian Ursyn Niemcewicz na forum sejmu Wielkie-
go, 26 I 1789 t*.: „Ja mały strumyk, przeciw Potokowi [Stanisławowi Kostce Potockiemu] walczyć nie będę" (za: Ber-
nard KRAKOWSKI, O/Wo/ryńw ąoń'(ygz/7g 77a fo/a/w yg/Tm cz^o/gńnggo, Gdańsk 1968, s. 193). Wiadomości na
temat potoku Potockich zawdzięczam dr. Krzysztofowi Gombinowi. Kopia portretu Potockiej, ok. 1850 r., w Muzeum
Narodowym we Wrocławiu (Kara/og zHorów /77a/a/^m^a ł/ą/ów 7W77a/hł7'g/7, oprać. Bożena STE1NBORN, Muzeum
Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 1982, kat. nr 67, il. nlb.).
Anna LEW1CKA-MORAWSKA, J7Ą<7zy ł/as'ygz77oJg7'q % Ra<7yg'o/7a/7'z/77g 777. AmuJzmy /lowoczg-wg/ ła/ńay mTy-
sĄgz/ig/ a 777a;'ars'm^ ąoM/g ło/ica AT777 ;'ąogz%Hów ATT wigG, Warszawa 2005, s. 220 (stąd cytat); JEU^ga w/g/b
yUggo ł/ayygyz/77a...,_kat. nr 23. Co do temperamentu Radziwiłłowej, zob. Donata CIEPIEŃKO-Z1ELINSKA,
PRmoąoM/g 7^o/7!a/7S'g, Maków 1965, s. 200-206 (rozdział P/ęł/ia 7go).
JAKUB POKORA
72. Jbzę/HayzAa, Portret Teofili z Morawskich Dominikowej Radziwiłłowej jako
Hebe, 7P07-7P70 /: Mr/uor/owu w Hot. THzoMW Horo^owg
w
warte podkreślenia, spod pędzla... Vigee-Lebrun. Zaproponowana interpretacja wyjaśnia,
czemu to pierwszy portret malarki, w którym pejzaż odgrywa tak ważną rolę^. Ostatni
przykład odnosi się do jeszcze jednego wizerunku autorstwa Józefa Peszki. Chodzi o por-
tret Teofili z Morawskich Dominikowej Radziwiłłowej jako Hebe (1807-1810; Muzeum
Narodowe w Krakowie, Galeria w Sukiennicach). Twierdzi się, iż mamy tu do czynienia
z typowym przypadkiem, kiedy klasycystyczna stylistyka ogranicza się do „modnych ale-
gorycznych portretów kobiet i dzieci w kostiumach mitologicznych i antycznych". I że
Radziwiłłowa, bohaterka głośnych romansów, jest tu ukazana niczym bogini wiecznej
młodości, szafarka uczt na Olimpie, która ambrozjąpoi orła, tj. Zeusa (il. 12)^. Wszystko
to prawda, ale bez wyjaśnienia, czemu pomysłodawca wizerunku (mąż portretowanej?)
^ Twierdzi się, iż Potocka została ukazana na tle kaskad w Tivoli, zob. ostatnio RYSZKJEWICZ, fo/Wg(yyo/We...,
s. 279; WALCZAK, op. cit., s. 17, ii. 4 na s. 18. - Potoccy pisałi się „z Potoka" („ze Złotego Potoka"),w związku z tym
w panegirykach na wszełkie sposoby wykorzystywano symbolikę potoku albo zdroju, zob. np. epitafium dla Eustachego
i Marianny - Antoni ODROWĄŻ ABRATOWICZ, Łzy <?o ZńRggo PcńołM -spĄuy/ącg [..] w JEmszarUg <*?
/7Mrca 77H? lyycA/i/o/ig. Widać to nawet w debatach politycznych; Julian Ursyn Niemcewicz na forum sejmu Wielkie-
go, 26 I 1789 t*.: „Ja mały strumyk, przeciw Potokowi [Stanisławowi Kostce Potockiemu] walczyć nie będę" (za: Ber-
nard KRAKOWSKI, O/Wo/ryńw ąoń'(ygz/7g 77a fo/a/w yg/Tm cz^o/gńnggo, Gdańsk 1968, s. 193). Wiadomości na
temat potoku Potockich zawdzięczam dr. Krzysztofowi Gombinowi. Kopia portretu Potockiej, ok. 1850 r., w Muzeum
Narodowym we Wrocławiu (Kara/og zHorów /77a/a/^m^a ł/ą/ów 7W77a/hł7'g/7, oprać. Bożena STE1NBORN, Muzeum
Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 1982, kat. nr 67, il. nlb.).
Anna LEW1CKA-MORAWSKA, J7Ą<7zy ł/as'ygz77oJg7'q % Ra<7yg'o/7a/7'z/77g 777. AmuJzmy /lowoczg-wg/ ła/ńay mTy-
sĄgz/ig/ a 777a;'ars'm^ ąoM/g ło/ica AT777 ;'ąogz%Hów ATT wigG, Warszawa 2005, s. 220 (stąd cytat); JEU^ga w/g/b
yUggo ł/ayygyz/77a...,_kat. nr 23. Co do temperamentu Radziwiłłowej, zob. Donata CIEPIEŃKO-Z1ELINSKA,
PRmoąoM/g 7^o/7!a/7S'g, Maków 1965, s. 200-206 (rozdział P/ęł/ia 7go).