DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Pokora, Jakub: Portret wedle zasad rebusu?: Henryk Lubomirski jako Geniusz Sławy Elisabeth Vigée-Lebrun (1789) =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35031#0042
37
JAKUB POKORA
Wrzawa, t/mwerytYet ^yzynyłzego
RL/^zowz:, Yła<7g/77;'z/ SzZMk PięGycń
Portret MYY//e rz/,sz/z/ rcUm/P
Henryk Lubomirski jako Geniusz Sławy
F/ższ/ózYA Uyee-Le/i/Y//? (/ 73'G
Pam/yc/ Ya^zz AL/g/eyzło
- ,,Pa/7Z 7ZO JHYzzzzowzg "
rzywołany wizemnek Henryka Lubomirskiego, jak wiadomo, zajmuje wyjątkowe
miejsce w dziejach portretu dziecięcego polskiego i obcego. Sława, jaką cieszył się
^1. od chwili powstania, trwa do dziś, choć z pierwszych salonów Europy przeniosła
się między historyków sztuki.
Przypomnijmy, że kasztelanie kijowski Henryk (1777-1850), syn księcia Józefa Lubo-
mirskiego i Ludwiki z Sosnowskich, co najmniej od 1783 r. był wychowankiem swej
krewnej, księżnej marszałkowej Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej. Uroda i wdzięk
chłopca bez reszty zawładnęły sercem pani marszałkowej. Wskutek wydarzeń politycz-
nych w kraju (afera Dogrumowej w 1785 r., związana z rzekomym zamachem na Stanisła-
wa Augusta Poniatowskiego, w którą wplątany został Adam Kazimierza Czartoryski, brat
księżnej) Lubomirska udała się w sześciołetniąpodróż po Europie (1785-1791). Towarzy-
szył jej Henryczek, który wzbudził zachwyt ówczesnej arystokracji, a także świata arty-
stycznego. Pacholę stało się sławne. Widziano w nim ucieleśnienie piękna.
Wizerunki chłopca - niemal wszystkie powstały u schyłku lat 80. XVIII w. - wykony-
wali liczni artyści, w tym najwybitniejsi. Pędzlem upamiętnili go Angelica Kauffmann w
Rzymie (Lwowska Galeria Obrazów), Marie-Louise Cosway w Paryżu (do 1944 w zamku
w Łańcucie) czy miniaturzysta Friedrich Heinrich Fuger, dłutem zaś Antonio Canova w
Rzymie (Muzeum-Zamek w Łańcucie) i Annę Seymour Damer w Anglii (Oxford, Ash-
mołean Museum). Dzieła utrzymane były w modnej konwencjipo/WmY AYsTmYT. W więk-
szości przypadków chłopiec ukazany został w całej postaci, jako nagi Amor, wyjątkowo
tylko jako serafin (Cosway), Bachus (popiersie Damer) bądź rzymski wódz (Fuger) f
' O dziecięcych wizerunkach Henryka Lubomirskiego i ich dziejach: Jerzy MYCIELSKd i Stanisław WASYLEWSKd,
PorAgą^o/Wg E7źń;'g(y Hggg-Lgń/Yzn 777J-7AY2, Lwów- Poznań 1927, s. 4-17, 121-123; Wanda WRÓBLEWSKA,
„Portret dziecka w okresie Oświecenia w Polsce", AoczwŁMMzgM77? AarcAwggo w RY/^zauYg, XIII, 2 (1969), s. 63-66;
Bożenna MAJEWSKA-MASZKOWSKA, AYggg/iA zn"(y.y(ycz77y7zańg/ńz Cza/TwyWcń LMhcwAWg/ 7 73d-7<Ud, Wro-
cław 1976, s. 311; Henning BOCK, Em PAYA vzw Prmz //gmn'cń YMńzwnTW aA óg/7/MS' Jgy vo/7 E/AzAgfń
Lggg-LgńrMH, "Niederdeutsche Beitrage zur Kunstgeschichte", 16 (1977), s. 83-92; Andrzej RYSZKdEWICZ, „Les
portraits polonais de Madame Vigee-Lebrun. Nouvelles donnees pour servir a leur identification et historie", PM//gńn zń;
AŁrygg Az^ionzY z/g lY;nov;'g, XX (1979), No 1, s. 27; Teresa GRZYBROWSKA, „Rzeźba Lubomirskiego dłuta Antonia
JAKUB POKORA
Wrzawa, t/mwerytYet ^yzynyłzego
RL/^zowz:, Yła<7g/77;'z/ SzZMk PięGycń
Portret MYY//e rz/,sz/z/ rcUm/P
Henryk Lubomirski jako Geniusz Sławy
F/ższ/ózYA Uyee-Le/i/Y//? (/ 73'G
Pam/yc/ Ya^zz AL/g/eyzło
- ,,Pa/7Z 7ZO JHYzzzzowzg "
rzywołany wizemnek Henryka Lubomirskiego, jak wiadomo, zajmuje wyjątkowe
miejsce w dziejach portretu dziecięcego polskiego i obcego. Sława, jaką cieszył się
^1. od chwili powstania, trwa do dziś, choć z pierwszych salonów Europy przeniosła
się między historyków sztuki.
Przypomnijmy, że kasztelanie kijowski Henryk (1777-1850), syn księcia Józefa Lubo-
mirskiego i Ludwiki z Sosnowskich, co najmniej od 1783 r. był wychowankiem swej
krewnej, księżnej marszałkowej Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej. Uroda i wdzięk
chłopca bez reszty zawładnęły sercem pani marszałkowej. Wskutek wydarzeń politycz-
nych w kraju (afera Dogrumowej w 1785 r., związana z rzekomym zamachem na Stanisła-
wa Augusta Poniatowskiego, w którą wplątany został Adam Kazimierza Czartoryski, brat
księżnej) Lubomirska udała się w sześciołetniąpodróż po Europie (1785-1791). Towarzy-
szył jej Henryczek, który wzbudził zachwyt ówczesnej arystokracji, a także świata arty-
stycznego. Pacholę stało się sławne. Widziano w nim ucieleśnienie piękna.
Wizerunki chłopca - niemal wszystkie powstały u schyłku lat 80. XVIII w. - wykony-
wali liczni artyści, w tym najwybitniejsi. Pędzlem upamiętnili go Angelica Kauffmann w
Rzymie (Lwowska Galeria Obrazów), Marie-Louise Cosway w Paryżu (do 1944 w zamku
w Łańcucie) czy miniaturzysta Friedrich Heinrich Fuger, dłutem zaś Antonio Canova w
Rzymie (Muzeum-Zamek w Łańcucie) i Annę Seymour Damer w Anglii (Oxford, Ash-
mołean Museum). Dzieła utrzymane były w modnej konwencjipo/WmY AYsTmYT. W więk-
szości przypadków chłopiec ukazany został w całej postaci, jako nagi Amor, wyjątkowo
tylko jako serafin (Cosway), Bachus (popiersie Damer) bądź rzymski wódz (Fuger) f
' O dziecięcych wizerunkach Henryka Lubomirskiego i ich dziejach: Jerzy MYCIELSKd i Stanisław WASYLEWSKd,
PorAgą^o/Wg E7źń;'g(y Hggg-Lgń/Yzn 777J-7AY2, Lwów- Poznań 1927, s. 4-17, 121-123; Wanda WRÓBLEWSKA,
„Portret dziecka w okresie Oświecenia w Polsce", AoczwŁMMzgM77? AarcAwggo w RY/^zauYg, XIII, 2 (1969), s. 63-66;
Bożenna MAJEWSKA-MASZKOWSKA, AYggg/iA zn"(y.y(ycz77y7zańg/ńz Cza/TwyWcń LMhcwAWg/ 7 73d-7<Ud, Wro-
cław 1976, s. 311; Henning BOCK, Em PAYA vzw Prmz //gmn'cń YMńzwnTW aA óg/7/MS' Jgy vo/7 E/AzAgfń
Lggg-LgńrMH, "Niederdeutsche Beitrage zur Kunstgeschichte", 16 (1977), s. 83-92; Andrzej RYSZKdEWICZ, „Les
portraits polonais de Madame Vigee-Lebrun. Nouvelles donnees pour servir a leur identification et historie", PM//gńn zń;
AŁrygg Az^ionzY z/g lY;nov;'g, XX (1979), No 1, s. 27; Teresa GRZYBROWSKA, „Rzeźba Lubomirskiego dłuta Antonia