Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (69.2007)

109

EWALETKIEWICZ

Cub/tn, Cnwe;^ytet Mar;';' Cur;'e-Sk/oc/owsk;'e/'

Do/tt/t/cntU/U' /7/'c/*.SY'tC/Ź ZygtMMrt/U /'

^"uzeum w Częstochowie przez blisko miesiąc na przełomie roku 2000/2001 go-
] \ / ] ściło wystawę niezwykłych pierścieni powstałych na przestrzeni czterech ty-
Y JLsiącłeci, będących własnością Schmuckmuseum w Pforzheim. Wśród pokaza-
nych precjozów znałazł się pierścień z końca XV w. wykazujący niezwykłe podobieństwo
do zaginionego podczas drugiej wojny światowej pierścienia Zygmunta I (ił. 1 i 2).
Pierścień Zygmunta I został wydobyty razem z innymi klejnotami z królewskich gro-
bów podczas eksploracji podziemi katedry na Wawelu w 1791 r. przeprowadzonej przez
Tadeusza Czackiego i złożony w jego prywatnych zbiorach w Porycku'. Po śmierci Czac-
kiego klejnoty w 1813 r. nabyła księżna Izabela Czartoryska. Były one przechowywane
przez rodzinę Czartoryskich w założonej przez księżną Izabelę tzw. ATó/Luwł/ę/.
W sytuacji zbliżających się działań wojennych szkatuła została przewieziona do majątku
Czartoryskich w Sieniawie, gdzie już we wrześniu 1939 r. została obrabowana przez
Niemców z najkosztowniejszych eksponatów*.
Niektóre z królewskich klejnotów zostały utrwalone w postaci chromolitograEi w mo-
numentalnym dziele Aleksandra Przeździeckiego i Edwarda Rastawieckiego IKorpyzRtłt
t z gpołt o<7ro<7ze/rm, wydanym w Warszawie i Paryżu w latach 1855-
1858h Pełną dokumentację fotograficzną szkatuły wraz z jej zawartością wykonał praw-
dopodobnie w 1939 r. kustosz zbiorów Muzeum Książąt Czartoryskich, Stefan Saturnin
Komornicki. Rolka z negatywami Komornickiego została „odkryta" w 1994 r. i jak do-
tychczas jest najpełniejszym źródłem mówiącym o zgromadzonych w niej klejnotach^.

Serdeczne podziękowania składam Pani Ewie Czepieiowej za możliwość korzystania w czasie pisania artykułu
z fotografii pierścienia, będących w Zbiorach Fundacji XX Czartoryskich przy Muzeum Narodowym w Krakowie.
' Tadeusz CZACKI, „Opisanie grobów dawnych Królów Polskich w Krakowie przez Tadeusza Czackiego Starostę
Nowogrodzkiego, Kommissarza Kom: Skarbowey Koronney, do L Wgo Naruszewicza Biskupa Łuckiego i Brzeskiego
Lit. Przesłane (R. 1791/", Panu'ętn;'k Rbrszawsk; czy/; Dz/enn/k Aauk Z Cuue/ętaosc;', R. 5, t. XV, Warszawa 1819,
s. 301 310; Zdzisław ŻYGULSKI (jun), „Pamiątki wawelskie w zbiorach puławskich", 5tu<ń'a Jo DzZc/ów Rf/we/u, t. II,
Kraków 1961, s. 394.
- Zdzisław ŻYGULSKI (jun), DzZe/c zbiorówyM/cwsiZc/? (Ńtaątyn/a óyńńń Z Do/u Gotyck;/, Kraków 1962, s. 36, 68.
^ Aleksander PRZEŹDZIECK1, Edward RASTAWIECKI, ILzo/y sztuk; srer/ntow/eczne/' ;'z epok; or/roJzenta ąo kontec
wteku ŹT7Z w Jawne/ Po/sce, Warszawa, Paryż 1855-1858.
4 Ewa CZEP1ELOWA, Zdzisław ŻYGULSKI (jun), „Losy Szkatuły Królewskiej z puławskiej Świątyni Sybilli", Cenne,
bezcenne, MZruconc, t. 4, 1998, s. 15-16. Z 2000 r. pochodzi wydanie specjalne Cenne, bezcenne/utracone, publikują-
cego straty dzieł sztuki ze zbiorów polskich, w którym zamiast fotografii pierścienia Zygmunta I, zamieszczono jego
chromolitografię z cytowanej pracy Aleksandra PRZEŹDZIECKIEGO, Edwarda RASTAWIECKIEGO, zob. Cenne,
bezcenne/ utracone. Kata/og utraconych Jz/e/sztuk;', Warszawa 2000, s. 133, fot. 199.