DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Konstantynów, Dariusz: Dekoracje Dworca Głównego w Warszawie: o sztuce monumentalnej końca lat trzydziestych XX wieku =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35031#0078
73
DARIUSZ KONSTANTYNÓW
WhrsYown, ÓWnC 7J4N
DcPo/'uc/Y Dworca C/ów/tcgo w Rbr-szaMc.
D ^ztMCC
Pu/źcu /r/7 f/zjY/z/asfYY'/? AA uv'cp7/ * *
^ ^ T" marcu 1934 r., kiedy z architektonicznego pejzażu śródmieścia znikał ostatni
\/\ / fragment dawnego dworca Warszawsko-Wiedeńskiego, funkcjonującego od !at
Y Y 40. XIX wieku u zbiegu Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich, felietonista
„Polski Zbrojnej" ubolewał, że w miejscu neorenesansowego dzieła Henryka Marconiego
stanie wkrótce „jakieś modernistyczne, »praesensowe« pokractwo"'. Owym „pokrac-
twem" był nowy budynek dworcowy, zaprojektowany przez Czesława Przybylskiego, wy-
brany w drodze konkursu, rozstrzygniętego na początku roku 1929. Jego architekturę, w
pełni nowoczesną, ale jednocześnie daleką od awangardowego radykalizmu, chwalono za
prostotę i czystość fonu oraz racjonalność i funkcjonalność planu i konstrukcji (ii. l)k Pro-
jekt Przybylskiego - pisał Lech Niemojewski - dowodzi, że „Zdrowa myśl konstrukcyjna,
tak pięknie zrealizowana w rysunku naszych modeli lokomotyw i wagonów, przeniknęła
niewątpliwie do pracowni polskich architektów, kierując ich na drogę poszukiwania formy,
która mogła stać się godnym wyrazem nowoczesnej myśli plastycznej w Polsce"k
Na początku 1931 r. Ministerstwo Komunikacji ostatecznie zaaprobowało projekC.
Dwa łata później rozpoczęto budowę. Wiosną 1938 r. stała już stalowa konstrukcja części
naziemnej^. W lipcu tegoż roku kierownictwo budowy przedstawiło wysłannikom prasy
* Artykuł jest znacznie rozszerzoną i zmienioną wersją referatu, wygłoszonego na konferencji TMnto/yuWmg Pie
a/Wlc w Co/Rra/ an<3 Taktem TArope o/7920.5 nn<3 79305 (Warszawa-Kraków, 22-24 wrze-
śnia 2006).
' Lamda, „Znikający symbol", PoAPa ł934, nr 86 (29 HI), s. 4.
* „Protokół prac Sądu Konkursowego na projekt Dworca Głównego w Warszawie", TUnYoPAna? /' 7?M&nwRcAro 1929,
nr 4, s. 121-122; Bronisław SZCZYGLIŃSKI, „Konkurs na Dworzec Centralny w Warszawie", ibid., s. 126-136; Paweł
WĘDZIAGOLSKI, „Konkurs na Dworzec Główny w Warszawie", ibid., s. 137-156; Adam WOLMAR, Po ?vz5Azy-
gnięcia PonpM7-5M no <Jwo7zec główny w JKa-yzawfe, „Kurier Warszawski" 1929, nr 56 [wyd. wiecz.] (26 11), s. 7; Arch.
K. B. [Kazimierz BIERNACKI], „Po konkursie na dworzec główny", ibid., nr 60 [wyd. wiecz.] (2 III), s. 9-10; Adam
WOLMAR, „Jaki mieć będziemy dworzec główny w Warszawie", ibid., nr 63 [wyd. wiecz.] (5 III), s. 8.
^ Lech NIEMOJEWSKI, "Dworzec centralny w Warszawie", 7yKo4/u'P7/M5PowaT7y 1929, nr 10, s. 191.
^ Czesław PRZYBYLSKI, „Dworzec Główny w Warszawie", i T?M&W77z'cAro 1931, nr 2, s. 47-62; Józef
WOŁKANOWSKI, „Projekt Dworca Głównego w Warszawie", Ao/e/ony 1931, nr 3, s. 73-81; J.S.W. [Jan
SOKOLICZ-WROCZYŃSKI], „Dworzec Centralny w Warszawie. (Specjalny wywiad z p. ministrem komunikacji inż.
Alfonsem Kuhnem)", Ataaf 1931, nr 21, s. 5.
' K., „Dworzec wielkiej Warszawy", Cza5 1938, nr 109 (22 IV), s. 11.
DARIUSZ KONSTANTYNÓW
WhrsYown, ÓWnC 7J4N
DcPo/'uc/Y Dworca C/ów/tcgo w Rbr-szaMc.
D ^ztMCC
Pu/źcu /r/7 f/zjY/z/asfYY'/? AA uv'cp7/ * *
^ ^ T" marcu 1934 r., kiedy z architektonicznego pejzażu śródmieścia znikał ostatni
\/\ / fragment dawnego dworca Warszawsko-Wiedeńskiego, funkcjonującego od !at
Y Y 40. XIX wieku u zbiegu Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich, felietonista
„Polski Zbrojnej" ubolewał, że w miejscu neorenesansowego dzieła Henryka Marconiego
stanie wkrótce „jakieś modernistyczne, »praesensowe« pokractwo"'. Owym „pokrac-
twem" był nowy budynek dworcowy, zaprojektowany przez Czesława Przybylskiego, wy-
brany w drodze konkursu, rozstrzygniętego na początku roku 1929. Jego architekturę, w
pełni nowoczesną, ale jednocześnie daleką od awangardowego radykalizmu, chwalono za
prostotę i czystość fonu oraz racjonalność i funkcjonalność planu i konstrukcji (ii. l)k Pro-
jekt Przybylskiego - pisał Lech Niemojewski - dowodzi, że „Zdrowa myśl konstrukcyjna,
tak pięknie zrealizowana w rysunku naszych modeli lokomotyw i wagonów, przeniknęła
niewątpliwie do pracowni polskich architektów, kierując ich na drogę poszukiwania formy,
która mogła stać się godnym wyrazem nowoczesnej myśli plastycznej w Polsce"k
Na początku 1931 r. Ministerstwo Komunikacji ostatecznie zaaprobowało projekC.
Dwa łata później rozpoczęto budowę. Wiosną 1938 r. stała już stalowa konstrukcja części
naziemnej^. W lipcu tegoż roku kierownictwo budowy przedstawiło wysłannikom prasy
* Artykuł jest znacznie rozszerzoną i zmienioną wersją referatu, wygłoszonego na konferencji TMnto/yuWmg Pie
a/Wlc w Co/Rra/ an<3 Taktem TArope o/7920.5 nn<3 79305 (Warszawa-Kraków, 22-24 wrze-
śnia 2006).
' Lamda, „Znikający symbol", PoAPa ł934, nr 86 (29 HI), s. 4.
* „Protokół prac Sądu Konkursowego na projekt Dworca Głównego w Warszawie", TUnYoPAna? /' 7?M&nwRcAro 1929,
nr 4, s. 121-122; Bronisław SZCZYGLIŃSKI, „Konkurs na Dworzec Centralny w Warszawie", ibid., s. 126-136; Paweł
WĘDZIAGOLSKI, „Konkurs na Dworzec Główny w Warszawie", ibid., s. 137-156; Adam WOLMAR, Po ?vz5Azy-
gnięcia PonpM7-5M no <Jwo7zec główny w JKa-yzawfe, „Kurier Warszawski" 1929, nr 56 [wyd. wiecz.] (26 11), s. 7; Arch.
K. B. [Kazimierz BIERNACKI], „Po konkursie na dworzec główny", ibid., nr 60 [wyd. wiecz.] (2 III), s. 9-10; Adam
WOLMAR, „Jaki mieć będziemy dworzec główny w Warszawie", ibid., nr 63 [wyd. wiecz.] (5 III), s. 8.
^ Lech NIEMOJEWSKI, "Dworzec centralny w Warszawie", 7yKo4/u'P7/M5PowaT7y 1929, nr 10, s. 191.
^ Czesław PRZYBYLSKI, „Dworzec Główny w Warszawie", i T?M&W77z'cAro 1931, nr 2, s. 47-62; Józef
WOŁKANOWSKI, „Projekt Dworca Głównego w Warszawie", Ao/e/ony 1931, nr 3, s. 73-81; J.S.W. [Jan
SOKOLICZ-WROCZYŃSKI], „Dworzec Centralny w Warszawie. (Specjalny wywiad z p. ministrem komunikacji inż.
Alfonsem Kuhnem)", Ataaf 1931, nr 21, s. 5.
' K., „Dworzec wielkiej Warszawy", Cza5 1938, nr 109 (22 IV), s. 11.