Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (69.2007)

329

Ks. ZDZISŁAW KUŚ
trałów

C/7AY/ nwag na r!m'go;g.s/g /(.s/^rA/ d/gAsanńra
TanAowyAtcgo Średniowieczne maiarstwo ścienne
na Śiąsku u progu Reformacji* *

^ ^ "7" 2005 r., zaraz po wydaniu korpusu Mo-
\/ /or^Two gotycAiggo w PoAcc, ukazała się
Y Y książka Aleksandra Jankowskiego Ńrc-
<7n/'owigczng wo/or^two Uc/mg na Ń/qs*Aa a yroga
7?g/brmac/7'. Niezmiernie cenne badania przeprowa-
dzone przez Autora złożyły się na pracę doktorską
napisaną pod kierunkiem prof. Ałicji Karłowskiej-
Kamzowej, obronioną w 1995 r. Zostały uzupełnio-
ne w 2003 r. i zaowocowały dobrze wydaną
publikacją. Autor stara się krytycznie dociec funk-
cji, jaką spełniały malowidła powstałe w 2. połowie
XV i na początku XVI w. w kościołach katolickich,
na tle przemian społecznych i religijnych na Śląsku.
Zastanawia się nie tylko nad ikonografią i jej związ-
kiem z sytuacją na Śląsku, lecz także analizuje styl
malowideł i krytycznie ustosunkowuje się do ich
datowania oraz warsztatów, w których powstały.
W związku z niektórymi problemami ikonogra-
ficznymi chciałbym dopełnić spostrzeżeń Autora.
Napisał on, że na malowidle ściennym z 1477 r.
w kościele p.w. Wszystkich Świętych w Jemielnicy
po scenie Chrystusa przed Kajfaszem następuje Bi-
czowanie'. Wydaje się, że w Jemielnicy ukazane zo-
stały następujące sceny: Modlitwa w Ogrodzie
Oliwnym, scena nieczytelna, Chrystus przed Kajfa-
szem, Szydzenie z Chrystusa, Biczowanie (?), scena
nieczytelna, Niesienie krzyża, Przybicie do krzyża,
Ukrzyżowanie, dwie sceny nieczytelne. Tak więc po
dość nietypowej scenie Chrystusa przed Kajfaszem,

Aleksander JANKOWSKI, órg<7/ńoMgczng wa/ar^two
Jcicnnc na ÓYąyAa n progn /Aonogra/ia-
AnAc/g-67)7, Bydgoszcz 2005.
' JANKOWSKI, op. cit., s. 181, il. 44.
* Według zwyczaju żydowskiego rozdarcie szat było ko-
nieczne w przypadku, kiedy ktoś dopuścił się bluźnier-
stwa przeciwko Bogu (co/Mactadinh yadzcae g,s7, cazzr

ze wzgłędu na strój arcykapłana (siedzi na krześle
ubrany w przykrótkie spodnie i żupan (?), który roz-
dziera na piersi*) następuje w kolejności Szydzenie
z Chrystusa i dopiero Biczowanie. Z Ewangelii Ma-
teusza (26, 67-68) i Marka (14, 65) wiadomo, że
wyszydzenie nastąpiło po przesłuchaniu przez San-
hedryn i uznaniu Chrystusa za winnego bluźnier-
stwa. Łukasz (22, 63-65) natomiast napisał, że
odbyło się to rano przed przesłuchaniem przez San-
hedryn, a po zaparciu się Piotra. To następstwo zda-
rzeń miało swoje reperkusje w literaturze i sztuce.
W XIV-wiecznym PasMonN Do/nini, po-
chodzącym z regionu Marches (Boston, Public Li-
brary, Ms. Med. 131, fol. 27r) w tekście, jak również
na miniaturze, Wyszydzenie Chrystusa pojawiło się
po scenie Chrystusa przed Kajfaszem^.
W kwaterze w Jemielnicy Chrystus zwrócony
w prawo, klęczy pośrodku pomieszczenia, ręce ma
zapewne związane z ty hu Jego głowa jest opuszczo-
na w prawo, a oczy zasłonięte przepaską. Nie ma na
głowie korony cierniowej. Jeden z oprawców, stoją-
cy z tyłu z lewej strony, ciągnie dwie końcówki sznu-
ra zarzuconego na szyi Chrystusa. Drugi, z prawej
strony, przyklęka przed Chrystusem i wskazuje na
niego palcem lewej ręki; być może pluje w jego stro-
nę. Stojący za nim trzeci oprawca unosi lewą rękę,
aby uderzyć Jezusa. Wszystko odbywa się w po-
mieszczeniu zamkniętym w tle ścianą, z dwoma sy-
metrycznie umieszczonymi oknami. Posadzka
a/ń?Mó7 hńMpAgnńag et <ynaV contra Dean? aańignnt,
^cindcrc msh/ngnfa ^aa, patrz: Beda Paraenetica. Sect. 1.
Homiliae. PL 94. col. 401).
" Sandro STICCA, "Officium Passionis Domini: An
Unpublished Manuscript of the Fourteenth Century",
Prancńcan ÓAńigy 34, 1974, s. 169-170, il. XII.