DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Rudenko, Ołeh: Czy Chrystusowi wolno być Hucułem?: o początkach ruskiej sztuki religijno-narodowej na przykładzie twórczości Juliana Pańkiewicza =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35031#0070
CZY CHRYSTUSOWI WOLNO BYĆ HUCUŁEM?
65
5. .A//m/7 P<r//?ł/'<?w/'cz, Madonna
z Dzieciątkiem, /&P2, p/óWo, o/e/', M//zeo//7
AAro(/we, Lwów, zo.' A/*/ C/rzY, Lw/w 2PP5,
nr 4, Y. /dP
jako we Włoszech, i u nas będą Rafaele, Tycjany, Michałowie Aniołowie.. Malarstwo
cerkiewne, które przekracza granice schematu i nabiera charakteru sztuki zachodniej, jak to
się stało w ikonostasie z Bohorodczan, prowadzi do powstania sztuki narodowej. Tacy ma-
larze jak Pankiewicz powinni przygotować miejsce dla geniuszów, którzy przyjdą później.
Pankiewicz wysuwał wniosek, że każdy świadomy artysta powinien dążyć do ukaza-
nia, iż cerkiew jest ruska, narodowa, a nie jakaś inna, nawet grecka. „A jeżeli cerkiew jest
nasza, jeżeli ona przez życie narodu ruskiego przeobraziła się i jest ruską, narodową - to
cóż ona może mieć wspólnego z bizantynizmem oprócz tego, że ruiny bizantynizmu doty-
kają fundamentów cerkwi ruskiej? [...] Cały naród zrzucił z siebie tradycyjny kostium
bizantyński, zdjęła go z siebie i cerkiew nasza, a my - nie zauważywszy tego, koniecznie
ją przybieramy w ten obcy, już dawno martwy uniform"^. By iść naprzód i wytworzyć
sztukę narodową, trzeba zerwać z bizantynizmem raz na zawsze.
W 1892 r., według wspomnianych wyżej szkiców akwarelowych, które unaoczniały
twierdzenie, że na obrazach święci występująjako „Huculi lub Ukraińcy", Pańkiewicz na-
malował dwa obrazy Matki Boskiej i Jezusa Chrystusa w ludowych strojach, przeznaczone
do rzędu „namisnego" ikonostasu cerkwi w Borszowie^. Obrazy-ikony były niemalże nie-
zmienionym powtórzeniem niezachowanych akwarel, których krótki opis znajdujemy
^ ŁyYtPańk/ewycza do LanwM'ko/?c, Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanyka. Dział Rękopisów, f. II(Bar-
winskiego), d. 5680, k. 3.
^ PAŃKIEWICZ, „O szczo-ż włastywo...", nr 286, s. I.
45 PAŃKIEWICZ, dw/o/No/zro/po, k. 15.
65
5. .A//m/7 P<r//?ł/'<?w/'cz, Madonna
z Dzieciątkiem, /&P2, p/óWo, o/e/', M//zeo//7
AAro(/we, Lwów, zo.' A/*/ C/rzY, Lw/w 2PP5,
nr 4, Y. /dP
jako we Włoszech, i u nas będą Rafaele, Tycjany, Michałowie Aniołowie.. Malarstwo
cerkiewne, które przekracza granice schematu i nabiera charakteru sztuki zachodniej, jak to
się stało w ikonostasie z Bohorodczan, prowadzi do powstania sztuki narodowej. Tacy ma-
larze jak Pankiewicz powinni przygotować miejsce dla geniuszów, którzy przyjdą później.
Pankiewicz wysuwał wniosek, że każdy świadomy artysta powinien dążyć do ukaza-
nia, iż cerkiew jest ruska, narodowa, a nie jakaś inna, nawet grecka. „A jeżeli cerkiew jest
nasza, jeżeli ona przez życie narodu ruskiego przeobraziła się i jest ruską, narodową - to
cóż ona może mieć wspólnego z bizantynizmem oprócz tego, że ruiny bizantynizmu doty-
kają fundamentów cerkwi ruskiej? [...] Cały naród zrzucił z siebie tradycyjny kostium
bizantyński, zdjęła go z siebie i cerkiew nasza, a my - nie zauważywszy tego, koniecznie
ją przybieramy w ten obcy, już dawno martwy uniform"^. By iść naprzód i wytworzyć
sztukę narodową, trzeba zerwać z bizantynizmem raz na zawsze.
W 1892 r., według wspomnianych wyżej szkiców akwarelowych, które unaoczniały
twierdzenie, że na obrazach święci występująjako „Huculi lub Ukraińcy", Pańkiewicz na-
malował dwa obrazy Matki Boskiej i Jezusa Chrystusa w ludowych strojach, przeznaczone
do rzędu „namisnego" ikonostasu cerkwi w Borszowie^. Obrazy-ikony były niemalże nie-
zmienionym powtórzeniem niezachowanych akwarel, których krótki opis znajdujemy
^ ŁyYtPańk/ewycza do LanwM'ko/?c, Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanyka. Dział Rękopisów, f. II(Bar-
winskiego), d. 5680, k. 3.
^ PAŃKIEWICZ, „O szczo-ż włastywo...", nr 286, s. I.
45 PAŃKIEWICZ, dw/o/No/zro/po, k. 15.