DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Konstantynów, Dariusz: Dekoracje Dworca Głównego w Warszawie: o sztuce monumentalnej końca lat trzydziestych XX wieku =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35031#0092
DEKORACJE DWORCA GŁÓWNEGO W WARSZAWIE
87
76. yfrgor /?/CM.s7Y/o/ty. ,, /ńżo .s7o/P'<3 7Pj/.sP/ " - /jro/c^Z ć/c/rorac/'/ /JoczcG///u / /' 7/
C/Y.sy, /9J9. 7^o7 J. (//Yrg/rzc/zł //. 23J, zlrc/nwMw Po/ogrY/zcz/rc 75* 734A
budowlanych „na sztukę" wysunęli w listopadzie 1937 r. członkowie SARP, Związku Za-
wodowego Artystów Plastyków, Bloku Zawodowych Artystów Plastyków i Związku
Rzeźbiarzy^. W marcu 1938 r. Wojciech Jastrzębowski zreferował ich wniosek w Sena-
cie RP^k Jednakże przed wybuchem II wojny światowej nie udało się wprowadzić żad-
nych uregulowań. Jedynie Ministerstwo Spraw Wojskowych w 1939 r. nakazało, by 0,5 %
kosztów ogólnych przeznaczać na artystyczne wykończenie gmachów wznoszonych z
jego funduszy^.
Dekoracja warszawskiego Dworca Głównego była pierwszą w międzywojennej Polsce
próbą współpracy architektów z malarzami i rzeźbiarzami, przeprowadzoną na tak wielką
skalę i obejmującą tak różnorodne zadania artystyczne. Jej rozmach podyktowany był
zarówno reprezentacyjnym charakterem budynku, jak i założeniem, że zgromadzone w
nim dzieła sztuki będą „oglądane przez najszersze rzesze podróżnych, z których wielu
nigdy nie odwiedza muzeów i wystaw"^. Przypisywanie takiej funkcji budowli wybitnie
utylitarnej nie podobało się architektowi Stanisławowi Biernackiemu. Złośliwie propono-
wał on, by zamiast robić z dworca „jakieś prowizoryczne Muzeum Narodowe i małą Za-
chętę z rzeźbami i obrazami o ^nieprzemijającej wartości«", po prostu przekopać tunel
z przystanku kolejowego przy al. 3 Maja do znajdującego się obok gmachu Muzeum Na-
rodowego^. Był to jednak głos osamotniony, zdecydowana większość uważała bowiem,
że wyposażając Dworzec Główny w dzieła malarstwa i rzeźby zrealizowany zostanie bar-
dzo wówczas aktualny postulat: „Sztuka wszędzie i dla każdego"^.
^ H., „Budownictwo a sztuki plastyczne", AG;GPo/Y!7wy 1937, nr 319 (17 XI), s. 8.
6' „Przemówienie Senatora Wojciecha Jastrzębowskiego na posiedzeniu Senatu w dniu 12 marca 1938 roku", P/n^ąG
1938, nr 4, s. 79.
6* Janina LASKOWSKA, „Wojsko dla plastyki", PoAG ZGo/Pa 1939, nr 42 (11 II), s. 7.
^ „Reprezentacyjny Dworzec Główny w stolicy...", s. 6.
^ Biestan [Stanisław BIERNACKI], „O niewłaściwe atrakcje dworcowe", Wz/ner 1938, nr 323 [wyd.
wiecz.] (24 XI), s. 7.
^ [Redakcja], P/a^(yG 1938, nr 1, s. 3.
87
76. yfrgor /?/CM.s7Y/o/ty. ,, /ńżo .s7o/P'<3 7Pj/.sP/ " - /jro/c^Z ć/c/rorac/'/ /JoczcG///u / /' 7/
C/Y.sy, /9J9. 7^o7 J. (//Yrg/rzc/zł //. 23J, zlrc/nwMw Po/ogrY/zcz/rc 75* 734A
budowlanych „na sztukę" wysunęli w listopadzie 1937 r. członkowie SARP, Związku Za-
wodowego Artystów Plastyków, Bloku Zawodowych Artystów Plastyków i Związku
Rzeźbiarzy^. W marcu 1938 r. Wojciech Jastrzębowski zreferował ich wniosek w Sena-
cie RP^k Jednakże przed wybuchem II wojny światowej nie udało się wprowadzić żad-
nych uregulowań. Jedynie Ministerstwo Spraw Wojskowych w 1939 r. nakazało, by 0,5 %
kosztów ogólnych przeznaczać na artystyczne wykończenie gmachów wznoszonych z
jego funduszy^.
Dekoracja warszawskiego Dworca Głównego była pierwszą w międzywojennej Polsce
próbą współpracy architektów z malarzami i rzeźbiarzami, przeprowadzoną na tak wielką
skalę i obejmującą tak różnorodne zadania artystyczne. Jej rozmach podyktowany był
zarówno reprezentacyjnym charakterem budynku, jak i założeniem, że zgromadzone w
nim dzieła sztuki będą „oglądane przez najszersze rzesze podróżnych, z których wielu
nigdy nie odwiedza muzeów i wystaw"^. Przypisywanie takiej funkcji budowli wybitnie
utylitarnej nie podobało się architektowi Stanisławowi Biernackiemu. Złośliwie propono-
wał on, by zamiast robić z dworca „jakieś prowizoryczne Muzeum Narodowe i małą Za-
chętę z rzeźbami i obrazami o ^nieprzemijającej wartości«", po prostu przekopać tunel
z przystanku kolejowego przy al. 3 Maja do znajdującego się obok gmachu Muzeum Na-
rodowego^. Był to jednak głos osamotniony, zdecydowana większość uważała bowiem,
że wyposażając Dworzec Główny w dzieła malarstwa i rzeźby zrealizowany zostanie bar-
dzo wówczas aktualny postulat: „Sztuka wszędzie i dla każdego"^.
^ H., „Budownictwo a sztuki plastyczne", AG;GPo/Y!7wy 1937, nr 319 (17 XI), s. 8.
6' „Przemówienie Senatora Wojciecha Jastrzębowskiego na posiedzeniu Senatu w dniu 12 marca 1938 roku", P/n^ąG
1938, nr 4, s. 79.
6* Janina LASKOWSKA, „Wojsko dla plastyki", PoAG ZGo/Pa 1939, nr 42 (11 II), s. 7.
^ „Reprezentacyjny Dworzec Główny w stolicy...", s. 6.
^ Biestan [Stanisław BIERNACKI], „O niewłaściwe atrakcje dworcowe", Wz/ner 1938, nr 323 [wyd.
wiecz.] (24 XI), s. 7.
^ [Redakcja], P/a^(yG 1938, nr 1, s. 3.