Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (69.2007)

KRONIKA NAUKOWA

169


3. Pcfrog/z/*w Arzńwze wzgży

namiastka wśród najmniej dostępnych szczytów.
W górach swą mieszkalno-obronną funkcję pełniły
jeszcze do 1944 r. Zmieniło się to po deportacji naro-
du. Zniszczono cmentarze. Płyt rodowych grobow-
ców pochodzących nawet z III tysiąclecia p.n.e. użyto
do budowy dróg i mostów. A resztki cennych murów
wciąż są niszczone wskutek działań wojennych.
Konwencja do spraw Ochrony Kułturalnej Wła-
sności w Przypadku Konfliktu Zbrojnego z 1954 r.
(tzw. Konwencja Haska) przewidywała możliwość
pośrednictwa, rozjemstwa i pomocy na zaproszenie
jednej ze stron w celu zabezpieczenia dóbr kultury.
Przestrzegała ponadto o nakładaniu sankcji karnych
w sytuacji nieprzestrzegania zasad międzynarodowe-
go poszanowania kultury innych narodów. Podczas
dyskusji Issa Adajew wyjaśnił, czym są w świetle
owej konwencji dobra kultury, jakim zabytkom przy-
sługuje status obiektu chronionego oraz jak daleko
przejaw absolutnego lekceważenia życia i sztuki prze-
kracza wyobrażenia o współczesnym, cywilizowa-
nym świecie prawa (il. 6). W 1956 r. Czeczeni
powrócili na Kaukaz. Po rozpadzie ZSRR w 1991 r.
powstała komisja Czeczenów i Inguszy, która doma-
gała się od Kremla zwrotu zagrabionych podczas
wojny obiektów i przedmiotów. Apelowała w tej spra-
wie również do UNESCO, które prowadzi Między-
narodowy Rejestr Dóbr Kultury Objętych Ochroną
Specjalną. Wszystkie starania pozostają bez odzewu.
W 2005 r. na rynku księgarskim pojawiła się
publikacja Issy Adajewa „Kamienie mówią. Dzieje
i kultura Czeczenów", której fragmenty jak wspo-
mniałam odczytano na spotkaniu w „Podziemiach
Kamedulskich". Jest ona syntetycznym opracowa-
niem sztuki nachskiej wchodzącej w skład kauka-
skiej mozaiki terytorialnie obejmującej sztukę
Gruzinów, Ormian, Azerów, Degestańczyków i Cze-
czeno-Inguszów.
Pierwszą i zasadniczą część publikacji stanowi
rozprawa o pradziejowej kulturze Kaukazu. Po niej

następuje szczegółowe omówienie sytuacji, jaka pa-
nowała na Północnym Kaukazie po wędrówkach
Nachów na Bliski Wschód. Jednak najszerzej spo-
rządzony został kolejny rozdział będący wyrazistą
próbą wydobycia z kart czeczeńskiej historii faktów
dotyczących obecności Nachów w świecie Starożyt-
nego Wschodu, a później Kaukazu. Druga część
książki rozpoczyna się od rozdziału zatytułowane-
go: „Kultura wież", czyli szczegółowego omówienia
typów osad czeczeńskich i budowli wieżowych, pla-
ców narad, podziemi, petroglifów, nekropolii, kulto-
wych obiektów przedmuzułmańskich, zabytków
chrześcijaństwa, a także meczetów. Rozbudowane
partie książki zatytułowane „Państwo" i „Prawo" po-
przedza równie interesująca kwestia systemu organi-
zacji samego społeczeństa Wajnachów. Niezwykle
zajmująca jest część koncentrująca się na obycza-
jach czeczeńskich, na ich „stylu życia". Tytuły ko-
lejnych rozdziałów to „Słowo i muzyka" oraz
„Wierzenia i mity".
Książkę kończy w miarę pełny obraz zagrożenia
kultury Czeczenii. Issa Adajew przyznaje w książce,
że Azzwze/zze, o łtózyc/z ^Aze, óndzq /ęł z mepołó/'
zeń wrogów. DAńego ózA gmą rozew z Czeczozm/nz.
Ale uświadamia nam tym samym, że naród czeczeń-
ski wraz z jego kulturą jest niewątpliwie częścią
składową całej sztuki europejskiej, za którą wspól-
nie winniśmy być odpowiedzialni. Niewątpliwie
walorem książki są unikatowe reprodukcje fotogra-
fii - zdobywane zazwyczaj z narażeniem życia -
oraz odautorskie rysunki i szkice. Publikacja ta jest
obecnie jedną z najistotniejszych naukowo ujętych
pozycji omawiających kulturę Nachów. Autor
skromnie dedykuje ją wszystkim tym, którzy szanu-
ją swoją historię.
Spotkanie w „Podziemiach Kamedulskich"
uświadomiło jak istotne są zależności między poli-
tyką, kulturą a sztuką.
O/gYz Az'wz'/z.s'Az


Ó. łTz'gŹć7 Z7<2c/?^łz7