DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Skrodzka, Agnieszka: Wizerunek króla nieszczęśliwego - portret Stanisława Augusta z klepsydrą: =
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.35031#0251
WIZERUNEK KRÓLA NIESZCZĘŚLIWEGO - PORTRET STANISŁAWA AUGUSTA Z KLEPSYDRĄ
243
24. Ya?? G/arówz (7), PotTret Stanisława
Augusta z księgą Konstytucji 3 maja,
oA. /PÓ/ AG. hż/g/uwo,
Ao/eAc/ń Aic/wAouNAA A,
/o/. Do Aro w Aa AzusAo-AauAe,'
wg/ PzjwAa, Waplewo..., & 472
carskich w dawnym Peterhofłe, dziś prawdopodobnie zaginiony-^. Ciągłe też nie wiado-
mo jak wiele powtórzeń przetrwało do naszych czasów, choć liczba zachowanych dobit-
nie świadczy o skali jego rozpowszechnienia. Dużej popularności wizerunku w XIX
stuleciu dowodzą także przykłady jego recepcji, tj. Gabinet historyczny Jana Pawła Woro-
nicza^ czy miniatura namalowana według portretu z klepsydrą, rzekomo z przedstawie-
niem Diderota*^. Ciekawy przypadek reprezentuje konterfekt Stanisława Augusta, na
którym autor powtórzył upozowanie i podobnie zaaranżował tło, częściowo zmieniając
zestaw atrybutów (ił. 24)^Ń Wymienione przedstawienia świadczą o trudnościach we
właściwym odczytywaniu przesłania zawartego w wizerunku z klepsydrą wynikających
ÓDryg GoJy- Pzg^g^JgmA J/o /J/Atg/g/ Z Aminy, 1908, okt'abr, il. przed s. 587 (tu napis: (JnagAt Jg gog/o
/nggni - forma ^MoenZ prawdopodobnie użyta z powodu braku miejsca na dłuższe słowo ^nagAm'/); PIETRUSIŃSKI,
op. cit., s. 313, il. 2; s. 353, nr 11.
GRABOWSKI, op. cit., s. 155; Stanisław TOMKOWICZ, Pa/ag ZA-sAogi w ATałow/g, Kraków 1933, s. 3-20; RO-
ŻEK, „Architektura...", s. 19-34; Lech BRUSEWICZ, „Ga/Angt /iGto/ączny Jana Pawła Woronicza tytułem do wiecznej
chwały jego imienia", [w:] óztała Z 77/AoAa. APAgna/y xg^'/ Dowarzy^zgn/a D/Aoryłów ózZołZ, Warszawa 1992, s. 261 -
283; NOWOBILSKI, op. cit.
Michał Weixlbaum, ok. 1820?; PanAętn/AuyAawy n?/n/aAn:.., s. 27, nr kat. 178; BATOWSKI, op. cit., s. 29, 32.
Postać wyobrażona na miniaturze nie przypomina jednak Diderota.
Dobromiła RŻYSKA, „Waplewo Sierakowskich - przykład muzeum - rezydencji na Pomorzu", [w:] APazga - rgzy-
Jgnc/'g w PoAcg. APafgAa/y ^g^'Z naałcwg/ zorgan/zowang/ w APazgam Za/noy^A'g/i w Koz/ówcg, red. Krzysztof
KORNACKI, Kozłówka 2004, s. 368. Portret jest przypisywany Janowi Gładyszowi. Powstanie wizerunku być może
należy związać z rocznicą uchwalenia Konstytucji 3 maja oraz z Kajetanem Sierakowskim, zwolennikiem Stanisława
Augusta, autorem broszury „Do uprzedzonych względem Konstytucji dnia 3 maja 1791 roku zapadłej"; Andrzej BU-
KOWSKI, JkąAgwo. Zaąonrn/ana ą/acówła ła/fary goAAZg/ na Pomorza AaJwń/ań^ł/ni, Wrocław 1989, s. 137.
W ogrmrg Gładysza obrazu nie wymienia Andrzej RYSZKIEWICZ, „Gładysz Jan Krystian", [w:] ÓUP, t. 2, red. Jolanta
MAURIN-BIAŁOSTOCKA, Wrocław 1975, s. 361, 362. Dziękuję panu Tomaszowi Jakubowskiemu za wskazanie
tego portretu.
243
24. Ya?? G/arówz (7), PotTret Stanisława
Augusta z księgą Konstytucji 3 maja,
oA. /PÓ/ AG. hż/g/uwo,
Ao/eAc/ń Aic/wAouNAA A,
/o/. Do Aro w Aa AzusAo-AauAe,'
wg/ PzjwAa, Waplewo..., & 472
carskich w dawnym Peterhofłe, dziś prawdopodobnie zaginiony-^. Ciągłe też nie wiado-
mo jak wiele powtórzeń przetrwało do naszych czasów, choć liczba zachowanych dobit-
nie świadczy o skali jego rozpowszechnienia. Dużej popularności wizerunku w XIX
stuleciu dowodzą także przykłady jego recepcji, tj. Gabinet historyczny Jana Pawła Woro-
nicza^ czy miniatura namalowana według portretu z klepsydrą, rzekomo z przedstawie-
niem Diderota*^. Ciekawy przypadek reprezentuje konterfekt Stanisława Augusta, na
którym autor powtórzył upozowanie i podobnie zaaranżował tło, częściowo zmieniając
zestaw atrybutów (ił. 24)^Ń Wymienione przedstawienia świadczą o trudnościach we
właściwym odczytywaniu przesłania zawartego w wizerunku z klepsydrą wynikających
ÓDryg GoJy- Pzg^g^JgmA J/o /J/Atg/g/ Z Aminy, 1908, okt'abr, il. przed s. 587 (tu napis: (JnagAt Jg gog/o
/nggni - forma ^MoenZ prawdopodobnie użyta z powodu braku miejsca na dłuższe słowo ^nagAm'/); PIETRUSIŃSKI,
op. cit., s. 313, il. 2; s. 353, nr 11.
GRABOWSKI, op. cit., s. 155; Stanisław TOMKOWICZ, Pa/ag ZA-sAogi w ATałow/g, Kraków 1933, s. 3-20; RO-
ŻEK, „Architektura...", s. 19-34; Lech BRUSEWICZ, „Ga/Angt /iGto/ączny Jana Pawła Woronicza tytułem do wiecznej
chwały jego imienia", [w:] óztała Z 77/AoAa. APAgna/y xg^'/ Dowarzy^zgn/a D/Aoryłów ózZołZ, Warszawa 1992, s. 261 -
283; NOWOBILSKI, op. cit.
Michał Weixlbaum, ok. 1820?; PanAętn/AuyAawy n?/n/aAn:.., s. 27, nr kat. 178; BATOWSKI, op. cit., s. 29, 32.
Postać wyobrażona na miniaturze nie przypomina jednak Diderota.
Dobromiła RŻYSKA, „Waplewo Sierakowskich - przykład muzeum - rezydencji na Pomorzu", [w:] APazga - rgzy-
Jgnc/'g w PoAcg. APafgAa/y ^g^'Z naałcwg/ zorgan/zowang/ w APazgam Za/noy^A'g/i w Koz/ówcg, red. Krzysztof
KORNACKI, Kozłówka 2004, s. 368. Portret jest przypisywany Janowi Gładyszowi. Powstanie wizerunku być może
należy związać z rocznicą uchwalenia Konstytucji 3 maja oraz z Kajetanem Sierakowskim, zwolennikiem Stanisława
Augusta, autorem broszury „Do uprzedzonych względem Konstytucji dnia 3 maja 1791 roku zapadłej"; Andrzej BU-
KOWSKI, JkąAgwo. Zaąonrn/ana ą/acówła ła/fary goAAZg/ na Pomorza AaJwń/ań^ł/ni, Wrocław 1989, s. 137.
W ogrmrg Gładysza obrazu nie wymienia Andrzej RYSZKIEWICZ, „Gładysz Jan Krystian", [w:] ÓUP, t. 2, red. Jolanta
MAURIN-BIAŁOSTOCKA, Wrocław 1975, s. 361, 362. Dziękuję panu Tomaszowi Jakubowskiemu za wskazanie
tego portretu.