DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Karpowicz, Mariusz: O niektórych figurach w polskich nagrobkach XVI-XVII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34904#0037
31
MARIUSZ KARPOWICZ
ITtm.szawa
U /nZUó/Tc/? y/garacA
w po7sAi'(7? /ragzYpAacA AI7-AJ7/ w.
ł ^ urzliwe losy naszych kościołów i kaplic grobowych spowodowały, że szczególnie
wiele nagrobków ma mocno zredukowane obudowy, okaleczone i przerobione,
H- a niejednokrotnie z całej kompozycji została do dziś jedynie figura. Dlatego też
stosunkowo rzadko możemy cieszyć się dziełem całkowitym, nie zniszczonym przez prze-
nosiny z miejsca na miejsce, nie wykoślawionym przez zmniejszania i przycinania. Tym
większego znaczenia nabiera dla oceny dzieła sama figura i tym ostrożniejsi być musimy
przy ocenie obudowy.
7. Typ
Istnienie figur półleżących w naszej rzeźbie nagrobkowej XVI wieku zauważono już
dawno, najpełniej pisał o nich Mieczysław Zlath Jest to dość szczególny typ figury, ani
leżącej, ani siedzącej, o korpusie opartym na łokciu. Całość jest jednak mało dynamiczna
- wyraża raczej leniwe oczekiwanie. Oczywiście, przy takim układzie osoba nie może być
przedstawiana ani jako zmarła, ani jako śpiąca, najwyżej jako drzemiąca.
Kiedy, dawnymi laty, na sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki w Rzeszowie, po-
święconej sztuce około roku 1600, wymieniałem typy naszych nagrobków w zależności
od figury, to typ półleżący na tej liście się nie znalazC. Po prostu z tego powodu, że po
przełomie wieków ten typ szczególny występuje już tylko sporadycznie. Jego żywot był
na naszych ziemiach stosunkowo krótki, obejmuje jedynie drugą połowę wieku XVI.
Najdoskonalszą realizacją typu półleżącego jest, jak się zdaje, nagrobek Jana Głogow-
skiego w kościele parafialnym w Głogowcu koło Kutna z roku 1563k Jego autorem
jest oczywiście Jan z Pienzy, a nie z Piacenzy, jak chciał Bołoz Antoniewicz, który go
* Tekst ten miał być referatem na sesji poświęconej figurze ludzkiej, organizowanej kilka iat temu przez środowisko
lubelskie. Stąd dość niezwykła tematyka i konstrukcja. Referowany był na posiedzeniu naukowym Instytutu Sztuki PAN
w dniu 12 11 2008.
' Mieczysław ZLAT, „Leżące figury zmarłych w polskich nagrobkach XVI w.", [w:] TrAcz <7z;'a7a szlaU Madzin/y^U'
677S', Warszawa 1969, s. 107-116, tamże literatura.
* Mariusz KARPOWICZ, „Rzeźba około roku 1600-1630", [w:] &tzzU oło/o roU M00. Afamrza/y V,są Sfowazzysze-
nza 7/z'doryłów Szmłz, Warszawa 1974, s. 59-63.
- Aata/og ZabyAdw Ształz w PoAce, t. II, Ub/e^ćr/ztwo PóAłze, pod red. Jerzego Z. ŁOZIŃSKIEGO, Warszawa 1954,
s. 29, fig 554.
MARIUSZ KARPOWICZ
ITtm.szawa
U /nZUó/Tc/? y/garacA
w po7sAi'(7? /ragzYpAacA AI7-AJ7/ w.
ł ^ urzliwe losy naszych kościołów i kaplic grobowych spowodowały, że szczególnie
wiele nagrobków ma mocno zredukowane obudowy, okaleczone i przerobione,
H- a niejednokrotnie z całej kompozycji została do dziś jedynie figura. Dlatego też
stosunkowo rzadko możemy cieszyć się dziełem całkowitym, nie zniszczonym przez prze-
nosiny z miejsca na miejsce, nie wykoślawionym przez zmniejszania i przycinania. Tym
większego znaczenia nabiera dla oceny dzieła sama figura i tym ostrożniejsi być musimy
przy ocenie obudowy.
7. Typ
Istnienie figur półleżących w naszej rzeźbie nagrobkowej XVI wieku zauważono już
dawno, najpełniej pisał o nich Mieczysław Zlath Jest to dość szczególny typ figury, ani
leżącej, ani siedzącej, o korpusie opartym na łokciu. Całość jest jednak mało dynamiczna
- wyraża raczej leniwe oczekiwanie. Oczywiście, przy takim układzie osoba nie może być
przedstawiana ani jako zmarła, ani jako śpiąca, najwyżej jako drzemiąca.
Kiedy, dawnymi laty, na sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki w Rzeszowie, po-
święconej sztuce około roku 1600, wymieniałem typy naszych nagrobków w zależności
od figury, to typ półleżący na tej liście się nie znalazC. Po prostu z tego powodu, że po
przełomie wieków ten typ szczególny występuje już tylko sporadycznie. Jego żywot był
na naszych ziemiach stosunkowo krótki, obejmuje jedynie drugą połowę wieku XVI.
Najdoskonalszą realizacją typu półleżącego jest, jak się zdaje, nagrobek Jana Głogow-
skiego w kościele parafialnym w Głogowcu koło Kutna z roku 1563k Jego autorem
jest oczywiście Jan z Pienzy, a nie z Piacenzy, jak chciał Bołoz Antoniewicz, który go
* Tekst ten miał być referatem na sesji poświęconej figurze ludzkiej, organizowanej kilka iat temu przez środowisko
lubelskie. Stąd dość niezwykła tematyka i konstrukcja. Referowany był na posiedzeniu naukowym Instytutu Sztuki PAN
w dniu 12 11 2008.
' Mieczysław ZLAT, „Leżące figury zmarłych w polskich nagrobkach XVI w.", [w:] TrAcz <7z;'a7a szlaU Madzin/y^U'
677S', Warszawa 1969, s. 107-116, tamże literatura.
* Mariusz KARPOWICZ, „Rzeźba około roku 1600-1630", [w:] &tzzU oło/o roU M00. Afamrza/y V,są Sfowazzysze-
nza 7/z'doryłów Szmłz, Warszawa 1974, s. 59-63.
- Aata/og ZabyAdw Ształz w PoAce, t. II, Ub/e^ćr/ztwo PóAłze, pod red. Jerzego Z. ŁOZIŃSKIEGO, Warszawa 1954,
s. 29, fig 554.