DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Jurkowlaniec, Tadeusz: Małpa, lew i paralityk: kilka uwag o dekoracji rzeźbiarskiej prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34904#0011
5
TADEUSZ JURKOWLANIEC
pMWnu Sztuki P4N
TU/pg/, /CM' t pC/7Y//ttyk.
A^/7łu MWć/g o ć/ułorucy/ rzuź^/urół/uy y?ruzT);7u7i'M7??
M(7rmcłfugD w A^młow/u
r ] irafna identyEkacja postaci przedstawionych ma Emdamentalne znaczenie dia roz-
poznania tematu wyobrażenia plastycznego. Zadanie to jest utrudnione często
przez mamy stan zachowania dzieła. Komplikacje mogą wynikać również „z nie-
udolności lub perfidii artysty", a także z niedostatków wiedzy badacza o sposobach przed-
stawiania osób, rzeczy i zdarzeń w okresie powstania zabytku h Przy czym w wypadku
rzeźby architektonicznej co msz rodzi się dylemat: czy dekoracje wsporników, głowic
i zworników należy postrzegać „z dołu", w naturalnej perspektywie, dziś zwykle przez lor-
netkę lub na zniekształcających rzeczywistość fotografiach robionych z teleobiektywem,
czy też dla ustalenia tematów przedstawień na elementach zlokalizowanych w górnych par-
tiach budowli rozstrzygający jest okazjonalny widok „na wprost" - w bezpośrednim kon-
takcie z rzeźbą lub na podstawie jej zdjęć wykonanych z odpowiednich rusztowań-.
*
Głównym dziełem gotyckiej rzeźby architektonicznej w Małopolsce i jednym z waż-
niejszych w Europie Środkowej jest wystrój trzyprzęsłowego, zamkniętego trójbocznie
(5/8) prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie (il. 1), złożony z przedstawień figu-
ralnych i roślinnych rozmieszczonych na zewnątrz budowli - w kluczach jedenastu okien
i na dwudziestu jeden wspornikach gzymsu koronującego^. Ubytki i ślady zwietrzenia na
' Erwin PANOFSKY, „Ikonografia i ikonologia", tłum. Krystyna Kamińska [w:] id., StuJta z /aktora .yztMłz, wybrał,
opracował i opatrzył posłowiem Jan BIAŁOSTOCKI, Warszawa 1971, s. 15-17.
- Zob też m.in.: Michael GRANDMONTAGNE, C/aa^ S/atgr aaJ J/g Pg-sńarkgit aattg/a/tcr/tckcr Ska/ptar Day Po/Ta/
Jgr Kartaa^g voa Ckawpwo/, Worms 2005, s. 58-63; 85-91; Robert SUCKALE, „Ansichtsfragen. Bemerkungen zur
fotogralischen Erfassung gotischer Statuen" [w:] Sckóae MaJoaaga aw Pkcta [Katalog wystawy], hrsg. von Robert
SUCKALE, Leipzig 2009, s. 176-177.
^ Zasługę wzniesienia chóru fary przypisuje się na ogół zgodnie stolnikowi sandomierskiemu Mikołajowi Wierzynkowi
Starszemu, zmarłemu 4 października 1360 r., co jest jedną z ważniejszych przesłanek do przyjętego dziś datowania
dekoracji na około 1355-1360. - Zob.: T[omasz] W[ĘCŁAWOWICZ], „Kościół archiprezbiterialny p.w. Wniebowzię-
cia Panny Marii" [w:] zlrcńitgktMra gotycka w PoAcg, red. Teresa MROCZKO i Marian ARSZYŃSKI, vol. 2. Kata/og
zakytków, red. Andrzej WŁODAREK, Warszawa 1995 (Dzieje sztuki polskiej, t. 2, 2), s. 124-125. Ostatnio dyskusję na
temat fundacji prezbiterium oraz jego wystroju rzeźbiarskiego zrekapitulował i wzbogacił o nowe wątki Marek WAL-
CZAK, Pzgźóa arc/n'tgktom'cz7?a w Ma/opoAcg za czadów Kazńaigrza Rto/k/ggo, Kraków 2006 (Ars vetus et nova,
t. XX), s. 175-236.
TADEUSZ JURKOWLANIEC
pMWnu Sztuki P4N
TU/pg/, /CM' t pC/7Y//ttyk.
A^/7łu MWć/g o ć/ułorucy/ rzuź^/urół/uy y?ruzT);7u7i'M7??
M(7rmcłfugD w A^młow/u
r ] irafna identyEkacja postaci przedstawionych ma Emdamentalne znaczenie dia roz-
poznania tematu wyobrażenia plastycznego. Zadanie to jest utrudnione często
przez mamy stan zachowania dzieła. Komplikacje mogą wynikać również „z nie-
udolności lub perfidii artysty", a także z niedostatków wiedzy badacza o sposobach przed-
stawiania osób, rzeczy i zdarzeń w okresie powstania zabytku h Przy czym w wypadku
rzeźby architektonicznej co msz rodzi się dylemat: czy dekoracje wsporników, głowic
i zworników należy postrzegać „z dołu", w naturalnej perspektywie, dziś zwykle przez lor-
netkę lub na zniekształcających rzeczywistość fotografiach robionych z teleobiektywem,
czy też dla ustalenia tematów przedstawień na elementach zlokalizowanych w górnych par-
tiach budowli rozstrzygający jest okazjonalny widok „na wprost" - w bezpośrednim kon-
takcie z rzeźbą lub na podstawie jej zdjęć wykonanych z odpowiednich rusztowań-.
*
Głównym dziełem gotyckiej rzeźby architektonicznej w Małopolsce i jednym z waż-
niejszych w Europie Środkowej jest wystrój trzyprzęsłowego, zamkniętego trójbocznie
(5/8) prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie (il. 1), złożony z przedstawień figu-
ralnych i roślinnych rozmieszczonych na zewnątrz budowli - w kluczach jedenastu okien
i na dwudziestu jeden wspornikach gzymsu koronującego^. Ubytki i ślady zwietrzenia na
' Erwin PANOFSKY, „Ikonografia i ikonologia", tłum. Krystyna Kamińska [w:] id., StuJta z /aktora .yztMłz, wybrał,
opracował i opatrzył posłowiem Jan BIAŁOSTOCKI, Warszawa 1971, s. 15-17.
- Zob też m.in.: Michael GRANDMONTAGNE, C/aa^ S/atgr aaJ J/g Pg-sńarkgit aattg/a/tcr/tckcr Ska/ptar Day Po/Ta/
Jgr Kartaa^g voa Ckawpwo/, Worms 2005, s. 58-63; 85-91; Robert SUCKALE, „Ansichtsfragen. Bemerkungen zur
fotogralischen Erfassung gotischer Statuen" [w:] Sckóae MaJoaaga aw Pkcta [Katalog wystawy], hrsg. von Robert
SUCKALE, Leipzig 2009, s. 176-177.
^ Zasługę wzniesienia chóru fary przypisuje się na ogół zgodnie stolnikowi sandomierskiemu Mikołajowi Wierzynkowi
Starszemu, zmarłemu 4 października 1360 r., co jest jedną z ważniejszych przesłanek do przyjętego dziś datowania
dekoracji na około 1355-1360. - Zob.: T[omasz] W[ĘCŁAWOWICZ], „Kościół archiprezbiterialny p.w. Wniebowzię-
cia Panny Marii" [w:] zlrcńitgktMra gotycka w PoAcg, red. Teresa MROCZKO i Marian ARSZYŃSKI, vol. 2. Kata/og
zakytków, red. Andrzej WŁODAREK, Warszawa 1995 (Dzieje sztuki polskiej, t. 2, 2), s. 124-125. Ostatnio dyskusję na
temat fundacji prezbiterium oraz jego wystroju rzeźbiarskiego zrekapitulował i wzbogacił o nowe wątki Marek WAL-
CZAK, Pzgźóa arc/n'tgktom'cz7?a w Ma/opoAcg za czadów Kazńaigrza Rto/k/ggo, Kraków 2006 (Ars vetus et nova,
t. XX), s. 175-236.