DOI Heft:
Nr.4
DOI Artikel:Lisiewicz, Małgorzata: Sala Neoplastyczna: od kobiety ornamentu do kobiety instrumentu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34904#0455
445
MAŁGORZATA LISIEWICZ
AA/ A<?opń/.s(r'r'-//u.'
oJ ornu/r/gntM łoń/ŁA Ay^wne/^M
ematem niniejszego artykułu jest Sala Neoplastyczna, zaprojektowana w 1948 r.
przez Władysława Strzemińskiego, prezentująca prace różnych artystów awangar
^ dowych, ale przede wszystkim pokazująca prace Katarzyny Kobro, żony Strzemiń-
skiego, jego artystycznej i życiowej partnerki, prawdziwie oddanej mu kobiety. Relacja
między Strzemińskim artystą, a Kobro artystką zapisana w projekcie Sali Neoplastycznej
jest zagadnieniem, które prowokuje do rewizji znaczeń przypisywanych temu dziełu.
W polskiej historii sztuki sala ta stała się jednym z niekwestionowanych osiągnięć
rodzimego konstruktywizmu z racji nie tylko szczególnej roli, jaką odegrała twórczość
konstruktywistów pokazywana w jej przestrzeni, ale także ze względu na pionierskie dzia-
łania artystów na gruncie współczesnego im muzealnictwa. Sala Neoplastyczna była wi-
zualnym ukoronowaniem kolekcji dzieł sztuki awangardowej, utworzonej jeszcze
w okresie międzywojennym, przekazanej w darze Miejskiemu Muzeum w Łodzi. Kolek-
cja ta dająca początek instytucji Muzeum Sztuki w Łodzi, była szczególna, choćby dlate-
go, że zapoczątkowała drugą w Europie, a trzecią na świecie (po kolekcji Hanowerskiej
i nowojorskim Museum of Modem Art) muzealną prezentację dzieł sztuki awangardowej.
Sala Neoplastyczna jako zwieńczenie owych pionierskich działań pozostaje w naszej hi-
storii sztuki ikoną polskiego muzealnictwa.
Nie ma dziś pewności, jak dokładnie wyglądał pierwotny projekt Sali Neoplastyczej,
albowiem w 1950 r. decyzją władz politycznych wymagających od sztuki formuły socre-
alistycznej, Sala została zamalowana, a dzieła usunięte z ekspozycji. Stało się to niemal
w momencie śmierci samego autora, zatem, kiedy po 10 latach, w 1960, zapadła decyzja
o jej zrekonstruowaniu, autor projektu już nie żył, nie istniały również żadne zapiski,
notatki dotyczące projektu. Został on odtworzony w oparciu o ślady barwników ukrytych
na ścianie pod powłoką przemalowań oraz o wspomnienia Bolesława Utkina, asystenta
Strzemińskiego, współpracującego z nim między innymi w czasie realizacji oryginalnego
projektu, które to wspomnienia konsultował osobiście dyrektor Muzeum Sztuki Marian
Minich, zleceniodawca Sali Neoplastycznej. Można sądzić, iż obecnie istniejąca prze-
strzeń jest dość wiernym powtórzeniem pomysłu Strzemińskiego, ale nie można wyklu-
czyć również różnic. Wydaje się jednak, że ogólna organizacja galerii, tzn. jej kształt
architektoniczny i detal, sposób kolorystycznego podziału ścian, oraz układ prac Katarzy-
ny Kobro zostały dość wiernie powtórzone. Przedmiotem mojego zainteresowania jest
wzajemna relacja między architekturą przestrzeni a rzeźbami, w niej prezentowanymi
MAŁGORZATA LISIEWICZ
AA/ A<?opń/.s(r'r'-//u.'
oJ ornu/r/gntM łoń/ŁA Ay^wne/^M
ematem niniejszego artykułu jest Sala Neoplastyczna, zaprojektowana w 1948 r.
przez Władysława Strzemińskiego, prezentująca prace różnych artystów awangar
^ dowych, ale przede wszystkim pokazująca prace Katarzyny Kobro, żony Strzemiń-
skiego, jego artystycznej i życiowej partnerki, prawdziwie oddanej mu kobiety. Relacja
między Strzemińskim artystą, a Kobro artystką zapisana w projekcie Sali Neoplastycznej
jest zagadnieniem, które prowokuje do rewizji znaczeń przypisywanych temu dziełu.
W polskiej historii sztuki sala ta stała się jednym z niekwestionowanych osiągnięć
rodzimego konstruktywizmu z racji nie tylko szczególnej roli, jaką odegrała twórczość
konstruktywistów pokazywana w jej przestrzeni, ale także ze względu na pionierskie dzia-
łania artystów na gruncie współczesnego im muzealnictwa. Sala Neoplastyczna była wi-
zualnym ukoronowaniem kolekcji dzieł sztuki awangardowej, utworzonej jeszcze
w okresie międzywojennym, przekazanej w darze Miejskiemu Muzeum w Łodzi. Kolek-
cja ta dająca początek instytucji Muzeum Sztuki w Łodzi, była szczególna, choćby dlate-
go, że zapoczątkowała drugą w Europie, a trzecią na świecie (po kolekcji Hanowerskiej
i nowojorskim Museum of Modem Art) muzealną prezentację dzieł sztuki awangardowej.
Sala Neoplastyczna jako zwieńczenie owych pionierskich działań pozostaje w naszej hi-
storii sztuki ikoną polskiego muzealnictwa.
Nie ma dziś pewności, jak dokładnie wyglądał pierwotny projekt Sali Neoplastyczej,
albowiem w 1950 r. decyzją władz politycznych wymagających od sztuki formuły socre-
alistycznej, Sala została zamalowana, a dzieła usunięte z ekspozycji. Stało się to niemal
w momencie śmierci samego autora, zatem, kiedy po 10 latach, w 1960, zapadła decyzja
o jej zrekonstruowaniu, autor projektu już nie żył, nie istniały również żadne zapiski,
notatki dotyczące projektu. Został on odtworzony w oparciu o ślady barwników ukrytych
na ścianie pod powłoką przemalowań oraz o wspomnienia Bolesława Utkina, asystenta
Strzemińskiego, współpracującego z nim między innymi w czasie realizacji oryginalnego
projektu, które to wspomnienia konsultował osobiście dyrektor Muzeum Sztuki Marian
Minich, zleceniodawca Sali Neoplastycznej. Można sądzić, iż obecnie istniejąca prze-
strzeń jest dość wiernym powtórzeniem pomysłu Strzemińskiego, ale nie można wyklu-
czyć również różnic. Wydaje się jednak, że ogólna organizacja galerii, tzn. jej kształt
architektoniczny i detal, sposób kolorystycznego podziału ścian, oraz układ prac Katarzy-
ny Kobro zostały dość wiernie powtórzone. Przedmiotem mojego zainteresowania jest
wzajemna relacja między architekturą przestrzeni a rzeźbami, w niej prezentowanymi