DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Nowiński, Janusz: Malowidła Łukasza Raedtke, freskanta 1 połowy XVIII wieku, w pocysterskim kościele w Lądzie nad Wartą
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34904#0155
149
JANUSZ NOWIŃSKI
Wór.sz<3w<3, LNzwer^ytet Krzz^zza/o Stę/azzrz UyszyzAkzego
Ma/ow7J7u Łzz/rn.szrz A^edfU',
/zu-sAt/zz/u 7 po/otti' A1777 wzełM,
w pocusreztsL/zzz Ao.s'ć /(76 w 7rą/rz'e zzrzr/ IL/zdą
ł ^ nia 31 sierpnia 1697 roku opatem cysterskiego opactwa Najświętszej Marii Pan-
Bny i św. Mikołaja w Lądzie został, 25-letni wówczas, Mikołaj Antoni Łukomski
1. herbu Szeliga. Rządził opactwem do śmierci w 1750 roku. Przyjmując godność
młody opat miał świadomość, że staje na czele najstarszego cysterskiego opactwa w Rze-
czypospolitej k Nie ulega wątpliwości, że ten fakt oraz perspektywa jubileuszu 600-lecia
fundacji opactwa w 1745 r., zdominowały jego opackie rządy i mecenasowskie inicjaty-
wy-. W zamyśle ambitnego opata zewnętrznym potwierdzeniem prymatu Lądu powinna
być okazała forma, dostojność i splendor wystroju i wyposażenia tutejszego kościoła i klasz-
toru. Realizacji tej idei opat-mecenas poświęcił resztę swego życia i większość opackich
dochodów, czuwając osobiście nad programem i formą powstających w Lądzie dzieł różno-
rakich sztuk oraz doborem tworzących je artystów. Obecny kształt, wystrój i wyposażenie
kościoła i klasztoru zaistniały w przeważającej mierze jego staraniem. Nazwano go dru-
gim fundatorem opactwa, „nowym Mieszkiem", a czas jego rządów początkiem złotego
wieku w jego dziejach^. Umiejętna administracja dobrami opactwa oraz przeznaczenie
własnych opackich dochodów na rzecz inwestycji w lądzkim kościele i klasztorze po-
zwoliły Łukomskiemu, już w pierwszym dziesięcioleciu jego opackich rządów, rozpo-
cząć realizację idei, której poświęci całą swoją energię, wiedzę i wyobraźnię^. Należy
' Zgodnie z miejscową tradycją opactwo w Lądzie zostało ufundowane w 1145 r., a więc jeszcze za życia Bernarda
z Clairvaux, co dawało mu tytuł prymatu, w XVIII w. już tylko honorowego, nad pozostałymi opactwami w Rzeczypo-
spolitej. Współczesne badania lokują fundację opactwa w Lądzie między 1175 a 1195 rokiem. Por. Andrzej M. WY-
RWA, TYoceyy Jzm^acy/He wze/ło^oTsizc/z ł/a^ztorów cyVer,$łz'c/? /zzzzz a/tewdez^łzę/Zełzio, 7qr7, Odz* *a, Poznań 1995,
s. 83 i nn.
* Ukoronowaniem starań Łukomskiego stało się oficjalne uznanie przez cysterską Kapitułę Generalną w Citeaux w 1738 r.
prymatu opactwa w Lądzie nad resztą cysterskich opactw w Rzeczypospolitej. Por. Joseph Marie CANIVEZ, ÓYańRa
Ca^ha/orMW Ggziera/zzzzzz Grr7zzzz'y CAterczczz^N ad azzzzo 777 d a<7 azzrzzzzzz 77<%, t. VII, Louvain 1939, cap. 135, s. 687-
688.
^ Por. Kazimierz JARMUNDOWICZ, FazzJacya LAczo/a z k/a^ztorzz /ezzJzłzcgo 3wz'ęmgo Załozzrz Cy^tercyezź^łzcgo
^ze^cz'q wzełazzzz Awa/cRcz ywo/ę/ ^twzerzdzozza [...], Poznań 1747.
^ Na temat postaci M. A. Łukomskiego i jego mecenasowskich działań zob. Janusz NOWIŃSKI, „Nagrobek opata-
mecenasa Mikołaja Antoniego Łukomskiego w pocysterskim kościele w Lądzie nad Wartą", TJzzz/ezWi 77z'Vczi'z óztzzłz
2008 nr 3-4, s. 385-406.
JANUSZ NOWIŃSKI
Wór.sz<3w<3, LNzwer^ytet Krzz^zza/o Stę/azzrz UyszyzAkzego
Ma/ow7J7u Łzz/rn.szrz A^edfU',
/zu-sAt/zz/u 7 po/otti' A1777 wzełM,
w pocusreztsL/zzz Ao.s'ć /(76 w 7rą/rz'e zzrzr/ IL/zdą
ł ^ nia 31 sierpnia 1697 roku opatem cysterskiego opactwa Najświętszej Marii Pan-
Bny i św. Mikołaja w Lądzie został, 25-letni wówczas, Mikołaj Antoni Łukomski
1. herbu Szeliga. Rządził opactwem do śmierci w 1750 roku. Przyjmując godność
młody opat miał świadomość, że staje na czele najstarszego cysterskiego opactwa w Rze-
czypospolitej k Nie ulega wątpliwości, że ten fakt oraz perspektywa jubileuszu 600-lecia
fundacji opactwa w 1745 r., zdominowały jego opackie rządy i mecenasowskie inicjaty-
wy-. W zamyśle ambitnego opata zewnętrznym potwierdzeniem prymatu Lądu powinna
być okazała forma, dostojność i splendor wystroju i wyposażenia tutejszego kościoła i klasz-
toru. Realizacji tej idei opat-mecenas poświęcił resztę swego życia i większość opackich
dochodów, czuwając osobiście nad programem i formą powstających w Lądzie dzieł różno-
rakich sztuk oraz doborem tworzących je artystów. Obecny kształt, wystrój i wyposażenie
kościoła i klasztoru zaistniały w przeważającej mierze jego staraniem. Nazwano go dru-
gim fundatorem opactwa, „nowym Mieszkiem", a czas jego rządów początkiem złotego
wieku w jego dziejach^. Umiejętna administracja dobrami opactwa oraz przeznaczenie
własnych opackich dochodów na rzecz inwestycji w lądzkim kościele i klasztorze po-
zwoliły Łukomskiemu, już w pierwszym dziesięcioleciu jego opackich rządów, rozpo-
cząć realizację idei, której poświęci całą swoją energię, wiedzę i wyobraźnię^. Należy
' Zgodnie z miejscową tradycją opactwo w Lądzie zostało ufundowane w 1145 r., a więc jeszcze za życia Bernarda
z Clairvaux, co dawało mu tytuł prymatu, w XVIII w. już tylko honorowego, nad pozostałymi opactwami w Rzeczypo-
spolitej. Współczesne badania lokują fundację opactwa w Lądzie między 1175 a 1195 rokiem. Por. Andrzej M. WY-
RWA, TYoceyy Jzm^acy/He wze/ło^oTsizc/z ł/a^ztorów cyVer,$łz'c/? /zzzzz a/tewdez^łzę/Zełzio, 7qr7, Odz* *a, Poznań 1995,
s. 83 i nn.
* Ukoronowaniem starań Łukomskiego stało się oficjalne uznanie przez cysterską Kapitułę Generalną w Citeaux w 1738 r.
prymatu opactwa w Lądzie nad resztą cysterskich opactw w Rzeczypospolitej. Por. Joseph Marie CANIVEZ, ÓYańRa
Ca^ha/orMW Ggziera/zzzzzz Grr7zzzz'y CAterczczz^N ad azzzzo 777 d a<7 azzrzzzzzz 77<%, t. VII, Louvain 1939, cap. 135, s. 687-
688.
^ Por. Kazimierz JARMUNDOWICZ, FazzJacya LAczo/a z k/a^ztorzz /ezzJzłzcgo 3wz'ęmgo Załozzrz Cy^tercyezź^łzcgo
^ze^cz'q wzełazzzz Awa/cRcz ywo/ę/ ^twzerzdzozza [...], Poznań 1747.
^ Na temat postaci M. A. Łukomskiego i jego mecenasowskich działań zob. Janusz NOWIŃSKI, „Nagrobek opata-
mecenasa Mikołaja Antoniego Łukomskiego w pocysterskim kościele w Lądzie nad Wartą", TJzzz/ezWi 77z'Vczi'z óztzzłz
2008 nr 3-4, s. 385-406.