DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Kiliańczyk-Zięba, Justyna: W cieniu symbolicznego drzewa: o sygnecie drukarskim Macieja Wirzbięty
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.34904#0105
W CIENIU SYMBOLICZNEGO DRZEWA. O SYGNECIE DRUKARSKIM MACIEJA WlRZBIĘTY
99
ANDREAE ALCIATI
S4fix,
T „ Nrr/uY " z cył/M „d/Wore.S'", ad/iw^ht.
w; Mnr/re<3 d/cm/M^, Emblematum libellus,
PEnec/Ż!
(//iiucKS'z(y o/G/ajgow P/órrrry, DupruZwu/j/
o/ópec/r?/ CoZ/gc/zonY
w poetyckiej modlitwie, ŻągTmmM z ś*w/<2/67?t, Mikołaj Rej - współwyznawca Marcina
Wirzbięty, najważniejszy autor publikujący w jego oficynie, a może również (o czym bę-
dzie jeszcze mowa) współtwórca wierzbowego sygnetu - gdy pisze: „Bo jeślim źle szafo-
wał tu żywotem swoim,/ Zakryjże to, mój Panie, miłosierdziem Twoim,/ A niech mię
wiara zbawi.
Dekorację sygnetu Wirzbięty budują nie tylko personifikacje cnót. W dolnych naro-
żach sygnetowego kartusza półnagie postacie o koźlich nogach podtrzymują ornamental-
nie spleciony sznur, po bokach ramy zwisają girlandy kwiatów i owoców, całości
dopełniają groteskowo zdeformowane maszkaronowe głowy (w sygnecie nr 2 zrezygno-
wano z figuralnych dekoracji, pozostając przy ornamencie zwijanym, wzbogaconym parą
maszkaronów i kompozycjami roślinnymi). Czy wszystkim wymienionym elementom
należy przypisać symboliczne znaczenia? Czynił tak Howard Wingler, który zajął się sy-
gnetem Wirzbięty, recenzując publikację Po/cmW i pierwszy zwrócił uwagę
na wymowę znaku krakowskiego drukarza. Pisał:
„Diabeł w lewym dolnym rogu, z księgą na plecach, przedstawia bezbożną naukę -
w kontraście wobec Wiary i Biblii, które obrazuje postać u góry po stronie prawej. Podob-
nie diabeł w prawym dolnym rogu, z lukiem i kołczanem, jest symbolem miłości cielesnej
przeciwstawionej boskiemu Miłosierdziu.
dla postawy ewangelika". Zob. też: MACIUSZKO, op. cit., s. 295-296. Tradycja wyrażania idei teologicznych za
pomocą splecionych liter ma oczywiście metrykę bardzo dawną. Najbardziej znanym przykładem związanym z polską
kulturą jest plecionka mm w Pya/tgrzM F/on'nńW/?i, którą interpretowano między innymi jako znak osobisty królowej
Jadwigi odsyłający do dewizy dewocyjnej „Maria i Marta" i oznaczający zespolenie ideałów „vita contemplativa" i „vita
activa". Dyskusję na temat znaczenia plecionki referuje (podając także własną astrologiczną interpretację) Ewa ŚNIE-
ŻYNSKA-STOLOT, 7ły'gwm'cg „P^nPgrzn P/on'nAk/ggo". Z Jz/g/ów vg<?m'owZgczf?g/ koiicgpc/i nmwg/^Mwi, Warsza-
wa 1992, s. 10-12, s. 21-22.
^ Mikołaj REJ, Zw/grc/nZ/o n/ho WnP..., Kraków, Drukarnia Macieja Wirzbięty 1567/8, k. Zz^v.
OjfM fdRtm Morifdrit Homfnu,
cJitorij; ?noriho .
99
ANDREAE ALCIATI
S4fix,
T „ Nrr/uY " z cył/M „d/Wore.S'", ad/iw^ht.
w; Mnr/re<3 d/cm/M^, Emblematum libellus,
PEnec/Ż!
(//iiucKS'z(y o/G/ajgow P/órrrry, DupruZwu/j/
o/ópec/r?/ CoZ/gc/zonY
w poetyckiej modlitwie, ŻągTmmM z ś*w/<2/67?t, Mikołaj Rej - współwyznawca Marcina
Wirzbięty, najważniejszy autor publikujący w jego oficynie, a może również (o czym bę-
dzie jeszcze mowa) współtwórca wierzbowego sygnetu - gdy pisze: „Bo jeślim źle szafo-
wał tu żywotem swoim,/ Zakryjże to, mój Panie, miłosierdziem Twoim,/ A niech mię
wiara zbawi.
Dekorację sygnetu Wirzbięty budują nie tylko personifikacje cnót. W dolnych naro-
żach sygnetowego kartusza półnagie postacie o koźlich nogach podtrzymują ornamental-
nie spleciony sznur, po bokach ramy zwisają girlandy kwiatów i owoców, całości
dopełniają groteskowo zdeformowane maszkaronowe głowy (w sygnecie nr 2 zrezygno-
wano z figuralnych dekoracji, pozostając przy ornamencie zwijanym, wzbogaconym parą
maszkaronów i kompozycjami roślinnymi). Czy wszystkim wymienionym elementom
należy przypisać symboliczne znaczenia? Czynił tak Howard Wingler, który zajął się sy-
gnetem Wirzbięty, recenzując publikację Po/cmW i pierwszy zwrócił uwagę
na wymowę znaku krakowskiego drukarza. Pisał:
„Diabeł w lewym dolnym rogu, z księgą na plecach, przedstawia bezbożną naukę -
w kontraście wobec Wiary i Biblii, które obrazuje postać u góry po stronie prawej. Podob-
nie diabeł w prawym dolnym rogu, z lukiem i kołczanem, jest symbolem miłości cielesnej
przeciwstawionej boskiemu Miłosierdziu.
dla postawy ewangelika". Zob. też: MACIUSZKO, op. cit., s. 295-296. Tradycja wyrażania idei teologicznych za
pomocą splecionych liter ma oczywiście metrykę bardzo dawną. Najbardziej znanym przykładem związanym z polską
kulturą jest plecionka mm w Pya/tgrzM F/on'nńW/?i, którą interpretowano między innymi jako znak osobisty królowej
Jadwigi odsyłający do dewizy dewocyjnej „Maria i Marta" i oznaczający zespolenie ideałów „vita contemplativa" i „vita
activa". Dyskusję na temat znaczenia plecionki referuje (podając także własną astrologiczną interpretację) Ewa ŚNIE-
ŻYNSKA-STOLOT, 7ły'gwm'cg „P^nPgrzn P/on'nAk/ggo". Z Jz/g/ów vg<?m'owZgczf?g/ koiicgpc/i nmwg/^Mwi, Warsza-
wa 1992, s. 10-12, s. 21-22.
^ Mikołaj REJ, Zw/grc/nZ/o n/ho WnP..., Kraków, Drukarnia Macieja Wirzbięty 1567/8, k. Zz^v.
OjfM fdRtm Morifdrit Homfnu,
cJitorij; ?noriho .