Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (72.2010)

368

ALICJA KAWECKA

studia nad wybranymi zabytkami. Składa się na nią
zbiór dwunastu niema) autonomicznych artykułów^.
Jest zatem w samej formie znacząco odmienna od
poprzedniej pozycji tegoż autora ma zdecydowanie
katalogowy charakter^. Układ jaki tym razem przy-
jął autor, nie zakładający kompletności i komplek-
sowego (powyżej pisz Pani że ma charakter katalo-
gowyjcharakteru całości opracowania, przypomina
układ innej, niezwykłe ważnej, w tym zakresie
tematycznym publikacji ostatnich lat-książki o ma-
łopolskiej rzeźbie architektonicznej autorstwa Mar-
ka Walczaka^. Wstęp poświęca Kaczmarek określe-
niu zakresu badań - czasowego (chronologicznego),
rzeczowego (rozumienie terminu italianizm) oraz
geograficznego. Przyjęte ramy chronologiczne od-
powiadają z grubsza okresowi trwania stylu gotyc-
kiego na obszarach Włoch. W kwestii italianizmu
przyjmuje Autor bardzo szeroki zakres rozumienia
tego określenia rozciągający się, od bezpośrednich
importów do dalekich reminiscencji włoskich
w dziełach o niezbyt wyszukanej formie. Zakres
geograficzny określa terminem „Europa środkowo -
wschodnia", nie wytycza jednak jasno granic, zazna-
czając jego charakter «„techniczny"», wskazujący
„zawartość opracowania" T Abstrahuje też od jakie-
gokolwiek poszukiwania wspólnego mianownika
dla badanych dzieł. Książka podejmuje niejako
i rozwija wcześniejsze, często przywoływane przez
Kaczmarka postulaty odnoszące się do sprecyzowa-
nia, wskazywanych przez niego i innych badaczy
źródeł włoskich w dziełach rzeźby gotyckiej oraz
dróg docierania owych wpływów^.
Pierwszy rozdział poświęca Kaczmarek sytuacji
badawczej oraz sposobom i dziejom dostrzegania
wpływów sztuki włoskiej na rzeźbę Europy transal-
pejskiej.
Na podstawie bogatej literatury przedmiotu opi-
sane są w nim zagadnienia związane z badaniami
nad itahanizmami. Autor kładzie szczególny nacisk
na dotychczasowe sposoby ich identyfikowania -
4 Problematyka niektórych z nich była już poruszana przez
badacza w publikowanych wcześniej artykułach, m.in.:
KACZMAREK, Pzeźńu urc/n'AłAnAznu A/E w AA/...,
id., „Kladska madonna (Madonna z Kłodzka)", [w:]
/gDA^łń 77M&WHU a rzńcnć /Atra ParA/A (CA-
.yzy/Eła wa/Zonaa i ccwie rzeźńy Piotra ParArn; DA A-
^cńeaer Ma&waa aaJ wertw/A Ptataea wa PcAr
ParA^, eds. Helena DAŃOVA, Ivo HLOBłL, Aaro&i
gaArA v Praze, óNrła Darć/io anAm, 11, 2002, Praha,
s. 105-120.
^ KACZMAREK, Pzeźńa arc/n'AłAaAzaa A/E wAła,
Wrocław 1999, s. 293, il. 398.
'' Marek WALCZAK, Pzcźńa arc/aAłtoaAzaa w A/aA-
poAcc za czayów AazaaArza IfA/łAgo, Kraków 2006,
s. 415, il. 320.

jako zespołów pewnych cech stylowych dzieł o pro-
weniencji włoskiej. W dalszej części przedstawiony
jest zarys badań nad italianizmem w sztuce gotyc-
kiej na obszarach Europy Zachodniej i w poszcze-
gólnych krajach środkowoeuropejskich: w Niem-
czech i na Śląsku, w Austrii, na Węgrzech,
w Czechach i w Królestwie. Tych kilka krótkich
podrozdziałów zawiera również uwagi dotyczące fi-
liacji i hipotetycznego autorstwa wybranych dzieł.
Utrudniają one percepcję tekstu.
Drugi rozdział zarysowuje najistotniejsze pro-
blemy badawcze. Podzielony jest na kilka podroz-
działów; Autor omawia kolejno: importy drobnej
plastyki włoskiej, oraz kontakty-Italii z Francją, an-
tykizację-jako jeden z aspektów italianizmu, twór-
czość rzeźbiarzy włoskich poza Italią i transalpej-
skich w Italii, drogi transmisji italianizmów oraz
aktualność (zasadność) analizy stylowej.
Podrozdział „Importy drobnej plastyki włoskiej"
— zawiera ich opisy, specyfikę, rodzaje; następnie
Autor weryfikuje dotychczasowe ustalenia w tej ma-
terii i wysuwa własne hipotezy. Dotyczą one stylu,
autorstwa oraz treści symbolicznych dzieł importo-
wanych, m.in. „cesarskiej" Madonny w Ettal, czy
plakietek relikwiarza św. Małgorzaty w Pradze. Tym
ostatnim badacz poświęcił szczególnie dużo uwagi.
Wskazał dla nich obszerny wachlarz analogii w krę-
gach sztuki włoskiej a ponadto pokusił się o przybli-
żenie kwestii autorstwa tego zabytku oraz fundacji.
W końcowej części rozdziału Romuald Kaczmarek
podsumowuje kwestę importów, wskazuje na religij-
ny charakter większości z nich, jednak podkreśla, że
wcale nierzadko łączyła się ona ze sferą polityczną,
zauważalny jest także generalny brak ich wpływów
na sztukę lokalną.
Podrozdział „Między Italią a Francją" Autor
przybliża problematykę związaną z identyfikacją
pierwiastków włoskich i generalnie italianizmów
funkcjonujących w całkiem odmiennym, środkowo-
europejskim, kontekście architektoniczno-kulturo-
7 KACZMAREK,/A/Amz/ąy..., s. 14.
s Temat ten podejmował Kaczmarek wielokrotnie, rozwi-
jał go m.in.: KACZMAREK, „Droga ku stylowi piękne-
mu ..., s. 142, 146-151; id., Pzcźńa anrA'AłA/7 Azaa A/E
wAła..., s. 28-33; id. , „Sztuki plastyczne. Rzeźba i rze-
miosło artystyczne (od. ok. 1280 do ok. 1320)", [w:] PoE
sPa ołoA roła 7300, Warszawa 2003, s. 216-219.
Wpływy włoskie w rzeźbie gotyckiej sugerowali także
m. im: Zofia B1AŁŁOWICZ-KRYGIEROWA, „Ze stu-
diów nad kręgiem Madonn na lwach. Motyw i system.",
[w:] Z (/z/c/ów szAłi f/ąsPA/, Warszawa 1978, s. 256-
257; Andrzej GRZYBKOWSK1, „Ikonografia rzeźby ar-
chitektonicznej wrocławskiego kościoła Panny Marii na
Piasku", [w:] ózAła oP /400, t. 2, Warszawa 1996, s. 111,
133.