Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (72.2010)

480

MAREK MAKSYMCZAK

według której przedstawienia gwaszowych i akwarelowych Ózp/ćrdw są „przejmującym
wyobrażeniem człowieka skazanego"^. Analogicznie do powyższych komentarzy, obja-
śniających przedstawienie kierowcy jako złowróżbną wypowiedź na temat nieokreślonej
przyszłości, Witold Damasiewicz olejnego ózo/d/Y? powstałego w okresie politycznej „od-
wilży" widzi jako „obraz wyraźnie depresyjny"^.
W obliczu zarysowanego stanu badań należy zaznaczyć, że problem relacji między
olejnymi, a gwaszowymi i akwarelowymi przedstawieniami ózo/drdw pojawia się spora-
dycznie i traktowany jest drugorzędnie. Jak sugeruje Anna Markowska, brak zaintereso-
wania gwaszami Wróblewskiego, a ogólniej gwaszami jako takimi, można tłumaczyć
przyzwyczajeniem do myśli, że „dzieło sztuki" to obraz olejny powstały na płótnie,
a namalowany farbami wodnymi na papierze gwasz bądź akwarela to co najwyżej szkic
lub warsztatowe studium zajmujące drugorzędne miejsce wobec skończonej realizacji
olejnejk Markowska, badając późne gwasze artysty składające się na serie
i Cz/ćnwZł pisze, że dokonaną przez twórcę zamianę techniki olejnej na gwaszo-
wą należy widzieć jako sprzeciw autora wobec socrealizmu i współczesnej mu sztuki
modernistycznejs. W przypadku ózo/ćrów sytuacja również jest wyjątkowa. W moim
przekonaniu dzięki obserwacji dwukierunkowych relacji zachodzących między gwasza-
mi, akwarelami a realizacjami olejnymi istnieje możliwość wyartykułowania istotnych
wniosków. Okazuje się, że charakter relacji zachodzących pomiędzy danym obrazem olej-
nym a podejmującymi ten sam motyw gwaszami jest bardziej złożony od tego, jakim jest
zazwyczaj prosta zależność skończonej realizacji od szkicu. Podkreślmy, że artysta posłu-
giwał się techniką gwaszową nie tylko w celu pośpiesznego wykonania szkiców, które
miałyby stanowić wstępny etap pracy nad poszczególnymi obrazami olejnymi, lecz przede
wszystkim w celu wykreowania dzieł malarskich, w ramach których występująca w przed-
stawieniach olejnych problematyka odnajduje swoje rozwinięcie i dopełnienie. Innymi
słowy, Wróblewski dokonując repetycji danego motywu w technice innej niż olejna, pod-
dał ów motyw pewnej modyfikacji. Właśnie na tę modyfikację w przypadku
artysty chciałbym zwrócić uwagę, ponieważ taki stan rzeczy ściśle koresponduje ze zna-
czeniem dzieł charakteryzujących się odmienną naturą medialną. Warto w tym miejscu
postawić pytanie: czy zamiana techniki olejnej na gwaszową bądź akwarelową, dokonana
w obrębie interesujących nas przedstawień, równoznaczna jest ze zamianą warstwy se-
mantycznej samych prac? Jeśli tak, to na czym miałaby ona polegać? Zanim spróbuję
udzielić odpowiedzi na powyższe pytania, to dodam, że relacje pomiędzy obrazami nama-
lowanymi na płótnie i papierze zostały w niniejszym tekście potraktowane jako związki
pomiędzy wzajemnie objaśniającymi się przedstawieniami o odmiennej naturze medial-
nej. W tej perspektywie wybrane przeze mnie gwasze i akwarele należy widzieć jako
realizacje, w ramach których charakteryzująca dzieła olejne problematyka odnajduje swą
kontynuację i domknięcie.
w 7 0-/ecz'g Stercz, red. Aleksander WOJCIECHOWSKI, Poznań 1967, s. 15.
^ Joanna KORDJAK, „Przekształcenia. O monotypiach Andrzeja Wróblewskiego", Tyzułszta/c^m. H/z&zu/ JPróTAw-
Az 7956-7957, red. Joanna KORDJAK, Sopot 2004, s. 12.
'' Witold DAMASIEWICZ, [bez tytułu], 4/7<?/-zu/ RAWewsiz w 70-/eczT dzzzez-cz. 7?p/d^Tr igńwy w <7yAzz.yz'z Wo/z/duzz-
c/'z w Rogu/zzzze. 4 zzzu/rz 7947Poznań 1971, s. 25.
^ Anna MARKOWSKA, Dp/mzowuzzze ^Rzłz - oTyAzzzuzzze JwzTzd. O pło/zzzowrzzzzzz ^zńzłz w RTÓń-zz, Katowice 2003,
s. 102-104.
^ Ibid. Zob. również: ead., „Orfickie transkrypcje granicy. Późne gwasze Andrzeja Wróblewskiego", H/zAzę/ UAźó/uw-
Az 7927-7957.7Vcwn z/zd/yzzWzzgu..., s. 164.; ead., „Wielkie teraz, czyli o sztuce", 0<?wz7ź. óztzzłzz oC 7954 z:, red. Piotr
PIOTROWSKI, Poznań 1996, s. 84-89.