Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (72.2010)

516

MAGDALENA JARZEWICZ

szawskiej. Autor książki - poeta - cytuje we wstępie
innego poetę Juiiana Tuwima:
Lata .s*maT wAz/a.s*/'q t a, /a/a o.s'/cmAz/a.s/ą/a
AL/eAz/orytowe /a/a.'
Prowiac/o aa^zego wieka, w/o.swa o/ców Aa/ańa,
PrzaAm/eyc/a aa.szega świata (s. 5)
I sam pisze: „Tak, przeżycia nad starymi druka-
mi podobne są do snu. Ale na dobry sen trzeba w
krainie varsavianów dobrze zasłużyć, wiele przeczy-
tać"^. Podkreślał również znaczenie Witkiewicza
jako rysownika i jako krytyka sztuki, szczegótnie w
okresie kiedy Witkiewicz był kierownikiem arty-
stycznym „Wędrowca" (1884-1887)'k
W książce Międzyrzeckiego znalazły się ilustra-
cje Stanisława Witkiewicza, publikowane w war-
szawskiej prasie. Są to: Aa/eta/a rocznica aroAzń?
ks'. Pa/kow,S'k;ago, za/ożycie/a /nytytata C/acko-
a/amycń w RGryzaw/e („Kłosy" 1875), kompozycja
ilustrująca uroczystość, jaka miała miejsce 2 maja
1875 r. ( il. 76); Przy wo<7ocz*ągM („Kłosy" 1879),
ukazująca grupę ubogich mieszkańców Warszawy,
którzy w strugach deszczu oczekują na nabranie
wody do drewnianych konwi (i). 90); ózcza/y („Wę-
drowiec" 1884)-rodzaj winiety, z przedstawieniem
fragmentu rozdzierająco biednego miasta i jego pod-
ziemnych mieszkańców (il. 25); Konic warjzawykie
(„Wędrowiec" 1884) - zespół kilkunastu widoków
zaprzęgów końskich (ił. 89); ITysiawa inwentarza
na piaca G/azAowsA/m („Tygodnik Ilustrowany"
1886), czyli zapewne rasowych koni (il. 120); Po-
wóAź - aiica Pnga/ („Tygodnik Ilustrowany" 1888)
- widok domów, z których część zatopiona została
do połowy wysokości okien (il. 54); Powóriź - wyba-
wianie z wo<7y nnie.s'ionyck przeńnnotów („Tygodnik
Ilustrowany" ! 888) - ukazująca dwie nędzarki w chu-
stach na głowach na tle dramatycznie uniesionych ka-
wałów kry (il. 55); Powóriź na wa/e gra,sPi/n
(„Tygodnik Ilustrowany" 1888)- nocna scena, w któ-

Artur MIĘDZYRZECKI, Rhryzawa Prn.sa i Giery/n-
^łiego, Warszawa 1957, s. 6.
Łukasz KOSSOWSKI, „O rysunkach Stanisława Wit-
kiewicza" [w:] ótanfyiaw jTitłiewicz..., s. 20 uważa że:
„Czas 'Wędrowca' to okres pozytywizmu, to hasła pracy
organicznej, które wraz z lekturą pism Lelewela utwier-
dzają Witkiewicza w lewicowych poglądach. Ilustratorska

rej kobieta w lewej ręce dźwiga zawiniątko z dziec-
kiem, prawą prowadzi kilkuletniego chłopca, za nią
mężczyzna dźwiga na barku tobół (il. 56); PowóAź -
nwbęzbentc sżatCów wśTóA łry („Tygodnik Ilustrowa-
ny" 1888) - przedstawiająca połamany, niewielki sta-
tek i łodzie wśród kry (il. 57). Zwracając uwagę na
prace Witkiewicza, chciałabym zaakcentować wi-
doczną w tych kilku widokach warszawskich ewolu-
cję „stylu" - od prac o charakterze reportażowym,
realistycznym do bardziej ekspresyjnych i zarazem
syntetycznych widoków Warszawy w czasie powodzi.
Na omawianej wystawie zabrakło tych graficz-
nych widoków Warszawy - oglądaliśmy jedynie
cenne zdjęcia Hotelu Europejskiego - także z okre-
su budowy. Niwielejest również wizerunków posta-
ci związanych z Pracownią. Z prac oryginalnych,
tzn. tych, które wyszły spod ręki artystów z epoki,
mamy właściwie trzy prace Stanisława Witkiewicza:
wizerunek Heleny Modrzejewskiej Gra/eł (poz. kat.
88), rysunkowy portret Aleksandra Gierymskiego,
(poz. kat. 253) i akwarelę AAcarpł G/aał/aw/cz
w Ameryce w ^ayzczy Lałta^owej (poz. kat. 257).
Chyba najbardziej brakuje wizerunków Heleny Mo-
drzejewskiej, zwłaszcza portretu pędzla Aleksandra
Gierymskiego'" oraz rysunkowego portretu rozma-
rzonej aktorki autorstwa Stanisława Witkiewicza'^*.
Na koniec kilka uwag o charakterze redakcyj-
nym. W notach katalogowych obrazów szczególnie
tych z działu „Pracownia i w kręgu Pracowni", nie
przedstawiono krótkiego omówienia prezentowa-
nych obrazów a przede wszystkim ich późniejszych
losów. Żałować należy, że Autorka nie opatrzyła ka-
talogu odrębnym wykazem bibliografii, co przy za-
stosowaniu odnośników tylko z podaniem nazwiska
i daty publikacji zmusza do wertowania wcześniej-
szych przypisów. W katalogu dzieł nie podano in-
formacji o tym, na której stronie książki znajduje się
większa reprodukcja obrazu.

twórczość Witkiewicza to jakby pochylenie się nad miej-
ską codziennością, przyjazna nad nią refleksja, której pa-
tronują uwielbiani przez artystę Maksymilian Gierymski
i Bolesław Prus".
Repr. MIĘDZYRZECKI, op. cit., il. 147.
&aaG/aw RiAł/aw/cz...,s. 86, repr. 77.