DOI issue:
Nr.4
DOI article:Recenzje
DOI article:Okulicz-Kozaryn, Radosław: [Rezension von: Laima Laučkaitė, Art in Vilnius. 1900 - 1915]
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.34904#0535
RECENZJE
525
5. RWefA k/ego", 7970,
gro/'e/d Aer<7ynau<7a 7^us*zczyca
artyście. Nawet Ćiuriionis nie dostąpił takiego za-
szczytu, będąc wprawdzie najważniejszym, ale nie
wyłącznym bohaterem rozdziału o litewskim sym-
bolizmie (/WAa/o/us' Kon,s'fanńna.s' Ć/urRouA and
LdAuanm/? Óywńo/Aw). W Wilnie jednak, jak wia-
domo, twórca ten działał krótko, a choć zamiary
miał rozległe i dalekosiężne, to jednak na ich reali-
zację zabrakło mu nie tylko czasu, ale i środków.
Cygańska, mizerna kondycja wykluczała znalezie-
nie eleganckiego lokalu, umeblowanie go choćby
skromnymi - jak to uczynił Ruszczyć, rzecz jasna,
ze względu na ich piękno - sprzętami z okolicznych
majątków, łożenie na wydawnictwa, współfinanso-
wanie parateatralnych i teatralnych inscenizacji, pla-
nowanie wszystkiego bez skrępowania, a nawet ze
spektakularnym rozmachem. Laućkaite, charaktery-
zując rozmaite inicjatywy twórcze tego autora, „dla
których nie było rzeczy mniej ważnych", tzn. nie za-
sługujących na to, by pozostawać poza granicami
niepodzielnej Sztuki - przypominała źródła jego
pomysłów, między innymi twórczość prerafaelitów
czy postulaty i osiągnięcia Williama Morrisa. Jest to
stały rys jej wykładu, wszędzie bowiem, gdzie poja-
wia się nowa kwestia, autorka stara się w paru sło-
wach uzmysłowić jej kontekst europejski, a zwłasz-
cza środkowoeuropejski; mówiąc na przykład o
„Tygodniku Wileńskim", wymienia inne magazyny
artystyczne, począwszy od londyńskiego „The Stu-
dio", a skończywszy na warszawskiej „Chimerze",
helsińskim „Ateneum", ryskich „Verotajs" i „Zalk-
tis". Kiedy zaś wprowadza nazwisko artysty czy na-
zwę prądu, od razu podaje podstawowe wiadomości
o nich, w tak zresztą umiejętny sposób, by początku-
jący czytelnik nie poczuł się zagubiony, a wytrawny
nie męczył jak na powtórce dla najsłabszych
uczniów. Można by rzec, że jest to cecha wydaw-
nictw popularnych, pisanych „po amerykańsku", ale
autorka bardzo sprawnie godzi wy-
magania stawiane poważnym pracom badawczym
z celami popularyzatorskimi, potrzeby odbiorców
fachowych z oczekiwaniami nieprzygotowanych;
dla tych ostatnich kłopotliwy może okazać się jedy-
nie wstęp, który - wraz z przypisami - daje pierw-
szym gwarancję naukowej wiarygodności. Dla jed-
nych będzie to przewodnik, dla innych - czytających
przypisy - rzetelne kompendium wiedzy o sztuce
wileńskiej przełomu XIX i XX w.
Pod względem bezstronności i rzetelności óztu-
ła od wstępu po dwa ostatnie rozdziały,
tworzące swego rodzaju uzupełnienie całości: o
awangardzie (Zńc RAc o/"/ńc dra/A-CarRc) i la Belle
Epoque (RRy tńere /a 7?cRe 7qpo<yuc m Dńmrs'?) -
budzi najwyższe uznanie. Budzi je choćby wówczas,
gdy Laima Laućkaite pisze „niewykluczająco", że
od 1864 r. zakazane było używanie pisowni i litew-
skiej, i polskiej. Tu i ówdzie jednak pojawiają się też
drobne wątpliwości. Część z nich to wynik przekła-
du na angielski, uważnego, leksykalnie bardzo bo-
gatego, jednak redukującego pewne sensy czy
niuanse, które respektował lub implicite zawierał
oryginał litewski. Mimo że w bardzo delikatnym
przypadku pisowni nazwisk tłumaczenie zachowuje
dbałość o to, by ich forma była zgodna z samoiden-
tyfikacją narodową bohaterów wykładu (autorka
525
5. RWefA k/ego", 7970,
gro/'e/d Aer<7ynau<7a 7^us*zczyca
artyście. Nawet Ćiuriionis nie dostąpił takiego za-
szczytu, będąc wprawdzie najważniejszym, ale nie
wyłącznym bohaterem rozdziału o litewskim sym-
bolizmie (/WAa/o/us' Kon,s'fanńna.s' Ć/urRouA and
LdAuanm/? Óywńo/Aw). W Wilnie jednak, jak wia-
domo, twórca ten działał krótko, a choć zamiary
miał rozległe i dalekosiężne, to jednak na ich reali-
zację zabrakło mu nie tylko czasu, ale i środków.
Cygańska, mizerna kondycja wykluczała znalezie-
nie eleganckiego lokalu, umeblowanie go choćby
skromnymi - jak to uczynił Ruszczyć, rzecz jasna,
ze względu na ich piękno - sprzętami z okolicznych
majątków, łożenie na wydawnictwa, współfinanso-
wanie parateatralnych i teatralnych inscenizacji, pla-
nowanie wszystkiego bez skrępowania, a nawet ze
spektakularnym rozmachem. Laućkaite, charaktery-
zując rozmaite inicjatywy twórcze tego autora, „dla
których nie było rzeczy mniej ważnych", tzn. nie za-
sługujących na to, by pozostawać poza granicami
niepodzielnej Sztuki - przypominała źródła jego
pomysłów, między innymi twórczość prerafaelitów
czy postulaty i osiągnięcia Williama Morrisa. Jest to
stały rys jej wykładu, wszędzie bowiem, gdzie poja-
wia się nowa kwestia, autorka stara się w paru sło-
wach uzmysłowić jej kontekst europejski, a zwłasz-
cza środkowoeuropejski; mówiąc na przykład o
„Tygodniku Wileńskim", wymienia inne magazyny
artystyczne, począwszy od londyńskiego „The Stu-
dio", a skończywszy na warszawskiej „Chimerze",
helsińskim „Ateneum", ryskich „Verotajs" i „Zalk-
tis". Kiedy zaś wprowadza nazwisko artysty czy na-
zwę prądu, od razu podaje podstawowe wiadomości
o nich, w tak zresztą umiejętny sposób, by początku-
jący czytelnik nie poczuł się zagubiony, a wytrawny
nie męczył jak na powtórce dla najsłabszych
uczniów. Można by rzec, że jest to cecha wydaw-
nictw popularnych, pisanych „po amerykańsku", ale
autorka bardzo sprawnie godzi wy-
magania stawiane poważnym pracom badawczym
z celami popularyzatorskimi, potrzeby odbiorców
fachowych z oczekiwaniami nieprzygotowanych;
dla tych ostatnich kłopotliwy może okazać się jedy-
nie wstęp, który - wraz z przypisami - daje pierw-
szym gwarancję naukowej wiarygodności. Dla jed-
nych będzie to przewodnik, dla innych - czytających
przypisy - rzetelne kompendium wiedzy o sztuce
wileńskiej przełomu XIX i XX w.
Pod względem bezstronności i rzetelności óztu-
ła od wstępu po dwa ostatnie rozdziały,
tworzące swego rodzaju uzupełnienie całości: o
awangardzie (Zńc RAc o/"/ńc dra/A-CarRc) i la Belle
Epoque (RRy tńere /a 7?cRe 7qpo<yuc m Dńmrs'?) -
budzi najwyższe uznanie. Budzi je choćby wówczas,
gdy Laima Laućkaite pisze „niewykluczająco", że
od 1864 r. zakazane było używanie pisowni i litew-
skiej, i polskiej. Tu i ówdzie jednak pojawiają się też
drobne wątpliwości. Część z nich to wynik przekła-
du na angielski, uważnego, leksykalnie bardzo bo-
gatego, jednak redukującego pewne sensy czy
niuanse, które respektował lub implicite zawierał
oryginał litewski. Mimo że w bardzo delikatnym
przypadku pisowni nazwisk tłumaczenie zachowuje
dbałość o to, by ich forma była zgodna z samoiden-
tyfikacją narodową bohaterów wykładu (autorka