DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Ström, Emilia: Pierścień i nić. Próba atrybucji portretu z Gripsholmu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.34475#0040
34
EMILIA SlRÓM
zamówiony w związku z zaręczynami młodej damy lub podczas pertraktacji małżeńskich.
W r. 1563 nie brakowało ich na dworze Eryka XIV, król prowadził bowiem negocjacje
równocześnie z kilkoma kandydatkami dla siebie jak i z pretendentami do ręki księżni-
czek z domu Wazów. Materiał ikonograficzny dotyczący tych wydarzeń jest niesłychanie
ubogi, ponieważ zachowało się niewiele portretów z epoki, a jeszcze mniej przetrwało
w stanie nienaruszonym. Wiadomo, że właśnie w r. 1563 Domink Verwilt sportretował
jedną z potencjalnych narzeczonych Eiyka, Krystynę Heską, jednak obraz ten się nie za-
chował'-. Przyrodnia siostra Eryka, księżniczka Elżbieta Wazówna, w r. 1562 została za-
ręczona ze swoim przyszłym mężem, Krzysztofem Meklemburskim. O jej wyglądzie
informuje nas wizerunek na nagrobku w Schwerinie'^ oraz na medalu ze zbiorów Królew-
skiego Gabinetu Numizmatycznego w Sztokholmie. Ją też prawdopodobnie przedstawia
jeden z portretów należących do galerii w Gripsholmie. Wygląd damy z interesującego
nas obrazu nie odpowiada jednak żadnemu z tych wizerunków.
Rok 1563, obfitujący w wydarzenia na dworze Eryka XIV, był szczególnie dramatycz-
ny dla księżniczki Cecylii (1540-1627), 77q/g/Ań77ic/Tzc/ i 7?q/'bo7Vz/c/ M/o/o77/owo7?c/ córki
Gustawa I Wazy. Tu jednak należy cofaąć się o dwa lata, czyli do momentu, gdy zaczyna
się
Thvg/czMO b/Wo/b/ /ł/dosc/ They/// / Rogfys/Ji
Dnia 20 maja 1561 r., jako poseł króla Zygmunta Augusta przybywa do Sztokholmu,
z orszakiem około stu osób polski dyplomata, pan na Tęczynie, Jan Baptysta Tęczyński
(1540-1563), by prowadzić rokowania w sprawie planowanego małżeństwa Katarzyny
Jagiellonki z księciem finlandzkim Janem Wazą, bratem królewskim. W czasie pełnienia
swej misji Jan Baptysta poznaje księżniczkę Cecylię. Pomiędzy dwojgiem młodych budzi
się miłość i Tęczyński prosi o rękę królewny. Eryk XIV wyraża zgodę na to małżeństwo,
zostaje nawet ustalony termin ślubu: czerwiec 1562.
W tym czasie zachodzą duże zmiany na scenie politycznej. Polska, razem z Danią,
staje się przeciwnikiem Szwecji w toczącej się wojnie o Inflanty. W tej sytuacji Eryk XIV
postanawia przesunąć datę zaślubin, a następnie kategorycznie się im sprzeciwia. Chociaż
Cecylia jest zaręczona z Tęczyńskim, król prowadzi pertraktacje z innymi pretendentami
do jej ręki: z najstarszym synem hrabiego Hesji i z hrabią Arundel, Henrykiem Fitzalan
(1511-1580). Królewna protestuje, broniąc swego związku z Tęczyńskim, na który prze-
cież otrzymała zgodę i króla, i Rady. W końcu jednak ulega naciskom Eryka XIV i 18 I
1563 wysyła do królowej Elżbiety I list, w którym oświadcza, że jej zaręczyny z polskim
dyplomatą są zerwane. Jednocześnie prosi by: Rh^zo ń/A/cw^ńo 7770Żćzccbczdd? 777/ ońozoć
rwą dobroć i źycz//'wo.ść, lyyry/o/oc do mego Avob/ 7 brr//o /At w cob/ lyy/cd/zo/z/d /ego
zgody 770 7770/' iyy/dzd do 4/?gb/', gdyż obec7?/'e wo/ę rb/żyć IfAsre/ br/.S'Amro.śc/ z' pozoWoc w
ZJozzzezzrAide, dogoń/ Róg 77/0 zodocyd///o brc/czc/''. Tęczyński nie rezygnuje jednak. Sam
do Szwecji przyjechać nie może, ponieważ mu tego zabronił Zygmunt August, wysyła
natomiast do Sztokholmu dwóch zaufanych ludzi, by uczyli Cecylię języka polskiego. Na
rozkaz Eryka zostają oni aresztowani. Wbrew wszystkiemu Jan Baptysta nie traci nadziei
i w czerwcu 1563 - łamiąc zakaz swego króla wyrusza do Szwecji na ślub z Cecylią. Dnia
Riksarkivet, rantekammarbócker 1526-!630, Vok 40/13, Rantekammaren 1563-64.
'' Dziś w Repubiice Federatnej Niemiec, niegdyś na terenie należącym do Szwecji.
Kazimierz GUTAKER, AczgiW - D/Yirm/yczre ZW/yWygo pyg/ewm/y, Warszawa 1993, s.107.
EMILIA SlRÓM
zamówiony w związku z zaręczynami młodej damy lub podczas pertraktacji małżeńskich.
W r. 1563 nie brakowało ich na dworze Eryka XIV, król prowadził bowiem negocjacje
równocześnie z kilkoma kandydatkami dla siebie jak i z pretendentami do ręki księżni-
czek z domu Wazów. Materiał ikonograficzny dotyczący tych wydarzeń jest niesłychanie
ubogi, ponieważ zachowało się niewiele portretów z epoki, a jeszcze mniej przetrwało
w stanie nienaruszonym. Wiadomo, że właśnie w r. 1563 Domink Verwilt sportretował
jedną z potencjalnych narzeczonych Eiyka, Krystynę Heską, jednak obraz ten się nie za-
chował'-. Przyrodnia siostra Eryka, księżniczka Elżbieta Wazówna, w r. 1562 została za-
ręczona ze swoim przyszłym mężem, Krzysztofem Meklemburskim. O jej wyglądzie
informuje nas wizerunek na nagrobku w Schwerinie'^ oraz na medalu ze zbiorów Królew-
skiego Gabinetu Numizmatycznego w Sztokholmie. Ją też prawdopodobnie przedstawia
jeden z portretów należących do galerii w Gripsholmie. Wygląd damy z interesującego
nas obrazu nie odpowiada jednak żadnemu z tych wizerunków.
Rok 1563, obfitujący w wydarzenia na dworze Eryka XIV, był szczególnie dramatycz-
ny dla księżniczki Cecylii (1540-1627), 77q/g/Ań77ic/Tzc/ i 7?q/'bo7Vz/c/ M/o/o77/owo7?c/ córki
Gustawa I Wazy. Tu jednak należy cofaąć się o dwa lata, czyli do momentu, gdy zaczyna
się
Thvg/czMO b/Wo/b/ /ł/dosc/ They/// / Rogfys/Ji
Dnia 20 maja 1561 r., jako poseł króla Zygmunta Augusta przybywa do Sztokholmu,
z orszakiem około stu osób polski dyplomata, pan na Tęczynie, Jan Baptysta Tęczyński
(1540-1563), by prowadzić rokowania w sprawie planowanego małżeństwa Katarzyny
Jagiellonki z księciem finlandzkim Janem Wazą, bratem królewskim. W czasie pełnienia
swej misji Jan Baptysta poznaje księżniczkę Cecylię. Pomiędzy dwojgiem młodych budzi
się miłość i Tęczyński prosi o rękę królewny. Eryk XIV wyraża zgodę na to małżeństwo,
zostaje nawet ustalony termin ślubu: czerwiec 1562.
W tym czasie zachodzą duże zmiany na scenie politycznej. Polska, razem z Danią,
staje się przeciwnikiem Szwecji w toczącej się wojnie o Inflanty. W tej sytuacji Eryk XIV
postanawia przesunąć datę zaślubin, a następnie kategorycznie się im sprzeciwia. Chociaż
Cecylia jest zaręczona z Tęczyńskim, król prowadzi pertraktacje z innymi pretendentami
do jej ręki: z najstarszym synem hrabiego Hesji i z hrabią Arundel, Henrykiem Fitzalan
(1511-1580). Królewna protestuje, broniąc swego związku z Tęczyńskim, na który prze-
cież otrzymała zgodę i króla, i Rady. W końcu jednak ulega naciskom Eryka XIV i 18 I
1563 wysyła do królowej Elżbiety I list, w którym oświadcza, że jej zaręczyny z polskim
dyplomatą są zerwane. Jednocześnie prosi by: Rh^zo ń/A/cw^ńo 7770Żćzccbczdd? 777/ ońozoć
rwą dobroć i źycz//'wo.ść, lyyry/o/oc do mego Avob/ 7 brr//o /At w cob/ lyy/cd/zo/z/d /ego
zgody 770 7770/' iyy/dzd do 4/?gb/', gdyż obec7?/'e wo/ę rb/żyć IfAsre/ br/.S'Amro.śc/ z' pozoWoc w
ZJozzzezzrAide, dogoń/ Róg 77/0 zodocyd///o brc/czc/''. Tęczyński nie rezygnuje jednak. Sam
do Szwecji przyjechać nie może, ponieważ mu tego zabronił Zygmunt August, wysyła
natomiast do Sztokholmu dwóch zaufanych ludzi, by uczyli Cecylię języka polskiego. Na
rozkaz Eryka zostają oni aresztowani. Wbrew wszystkiemu Jan Baptysta nie traci nadziei
i w czerwcu 1563 - łamiąc zakaz swego króla wyrusza do Szwecji na ślub z Cecylią. Dnia
Riksarkivet, rantekammarbócker 1526-!630, Vok 40/13, Rantekammaren 1563-64.
'' Dziś w Repubiice Federatnej Niemiec, niegdyś na terenie należącym do Szwecji.
Kazimierz GUTAKER, AczgiW - D/Yirm/yczre ZW/yWygo pyg/ewm/y, Warszawa 1993, s.107.