DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Ström, Emilia: Pierścień i nić. Próba atrybucji portretu z Gripsholmu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34475#0041
PIERŚCIEŃ I NIĆ. PRÓBA ATRYBUCJI PORTRETU Z GRIPSHOLMU
35
17 września polski żaglowiec został ostrzelany i zatrzymany przez Duńczyków, a załoga,
licząca ponad sto osób - wtrącona do więzienia w Kopenhadze. Dnia 27 grudnia 1563
król duński Fryderyk II poinformował Zygmunta Augusta, że Tęczyński zmarł z powodu
choroby, która była również przyczyną śmierci innych uczestników wyprawy A
Smutna historia miłości Cecylii i Jana Baptysty zrobiła na współczesnych duże wraże-
nie i stała się głośna w Europie. Królowa Elżbieta wysyła 25 lutego 1564 do Cecylii list
pełen zrozumienia i współczucia, pisząc m. in.: (9 tń?^zy/<?777 77(Ać 7777777 syvvtwm KAz77
o tiA A/ <a<fczMW<2777y z powocńt tmta/At/, w /uA/ HTtv /joyrążDu 771'ągo t/ttct
Ń7777EA ćz/owieńct 7777/'yoc/77iryszuyo 7 1417777 77u/7/7*oższcyo [...]. List ten prawdopodobnie do-
starczył królewnie George North, dawny sługa Cecylii i Jana Tęczyńskiego A
Król Eryk XIV nieustępliwie dąży mimo wszystko do realizacji swoich planów i jesz-
cze w tym samym roku 1564 wydaje Cecylię za Krzysztofa BadeńskiegoA W Szwecji
historia miłości polsko-szwedzkiej pary zblakła, przesłonięta przez bogactwo później-
szych wydarzeń długiego życia Cecylii A W Polsce natomiast tragiczne losy Tęczyńskie-
go stały się tematem dzieł wielu wybitnych poetów, pisarzy i historiografów. Jan
Kochanowski, już w 1564, na zamówienie rodziny zmarłego, napisał EWTTttąAp wszysJłt-
7777 C770E7777 7 ńo/AP 0ńJc77^Z077ó777U J77770W7 RcrpA-AA Aczńt 7777 7ęCZy777U A Poeta miał SZCZe-
gólny powód do przejęcia się żałobną wiadomością, jaka nadeszła z Kopenhagi, ponieważ
„był zżyty z [...] rodziną Tęczyńskich, a zwłaszcza z Janem Baptystą którego nie tak
dawno spotkał we Francji i któremu poświęcił napisaną w Paryżu elegię" A
W drugiej strode E^ttąAz' czytamy: 1AA7 cAiic/zy [...] twczrz two/ą Gd w 777 AA. Mowa
tu oczywiście o innej pamiątce tego polsko-szwedzkiego romansu; o medalu, który na
jednej stronie przedstawia Cecylię a na drugiej Jana Baptystę, oboje z profilu, w popiersiu.
Napisy informują: CECILIA. PRINCEPS SVECIE 1IOANNES. COMES A TENCDA
(il. 4a i 4b, 5a i 5b).
7 /7U7PA
Medal nie jest sygnowany, ale według większości badaczy należy go atrybuować nider-
landzkiemu medalierowi Stevenowi van Herwijck. Skłania do takiej opinii choćby fakt,
że jeden z jego medali przedstawiających królową Elżbietę Tudor z około 1564^ , styli-
stycznie przypomina ten polsko-szwedzki A Został on wykonany w dwóch wariantach.
Jeden z nich ma na awersie podobiznę Cecylii (il. 6 i 8), a na rewersie właśnie przedsta-
wienie Wenery, którą wspomina Jan Kochanowski w Eb77My Azwvz AguJę/A77-
Jprgen Steen JENSEN, Afedat/'en over Jan Paptist 7ęcz)msAi ocA Ceci/ia Jhsa, Numismatiska Litteratursallskapet
i Góteborg 1979, s.19.
^GUTAKER, op. cit., s. 155.
Fritiof ODBERG, Gmprinsessn Ceciiia Rdsa, markgre/finna of^^^en-PodemacAern, Stockholm 1896, s. 38-52.
'S Ibid..
Jan KOCHANOWSKI, PamiptAa wszystkimi cnotami' Ao/nie oMa7"zo7?emM Janowi Papt)4cie Aidin' na Zaczynie...,
[w:] Julian Ursyn NIEMCEWICZ, Jan z Pęczyna, Kraków 2003, s. 264-271.
2° GUTAKER, op. cit., s. 5.
Harald WIDEEN, Lring Vhsatids77redai/'erna, Pestskri/t tiii Lars' O. Lagergvist, Svenska numismatiska fórening,
Stockholm 1989, s. 485. Harald Wideen zauważa, że określenie kobiety tytułem PRINCEPS jest zupełnie wyjątkowe.
" Bendor GROSVENOR, "The identity of "the famous paynter Steven", PAe PritisA J/T Jommai, IX, 2009, nr 3, s. 17.
; id., Portrait of Elisabeth 1 (1553-1603) „PAe Pta/^rpden Portrait", JngioyEmiscA scAoo/, c. 7543, attributed to tAc
DatcA artist „Pteven", [w:] id., red., Phiiip Mould Ene paintings, catalogue, London 2008, s. 10-23.
^ JENSEN, op. cit. s. 24-29.
35
17 września polski żaglowiec został ostrzelany i zatrzymany przez Duńczyków, a załoga,
licząca ponad sto osób - wtrącona do więzienia w Kopenhadze. Dnia 27 grudnia 1563
król duński Fryderyk II poinformował Zygmunta Augusta, że Tęczyński zmarł z powodu
choroby, która była również przyczyną śmierci innych uczestników wyprawy A
Smutna historia miłości Cecylii i Jana Baptysty zrobiła na współczesnych duże wraże-
nie i stała się głośna w Europie. Królowa Elżbieta wysyła 25 lutego 1564 do Cecylii list
pełen zrozumienia i współczucia, pisząc m. in.: (9 tń?^zy/<?777 77(Ać 7777777 syvvtwm KAz77
o tiA A/ <a<fczMW<2777y z powocńt tmta/At/, w /uA/ HTtv /joyrążDu 771'ągo t/ttct
Ń7777EA ćz/owieńct 7777/'yoc/77iryszuyo 7 1417777 77u/7/7*oższcyo [...]. List ten prawdopodobnie do-
starczył królewnie George North, dawny sługa Cecylii i Jana Tęczyńskiego A
Król Eryk XIV nieustępliwie dąży mimo wszystko do realizacji swoich planów i jesz-
cze w tym samym roku 1564 wydaje Cecylię za Krzysztofa BadeńskiegoA W Szwecji
historia miłości polsko-szwedzkiej pary zblakła, przesłonięta przez bogactwo później-
szych wydarzeń długiego życia Cecylii A W Polsce natomiast tragiczne losy Tęczyńskie-
go stały się tematem dzieł wielu wybitnych poetów, pisarzy i historiografów. Jan
Kochanowski, już w 1564, na zamówienie rodziny zmarłego, napisał EWTTttąAp wszysJłt-
7777 C770E7777 7 ńo/AP 0ńJc77^Z077ó777U J77770W7 RcrpA-AA Aczńt 7777 7ęCZy777U A Poeta miał SZCZe-
gólny powód do przejęcia się żałobną wiadomością, jaka nadeszła z Kopenhagi, ponieważ
„był zżyty z [...] rodziną Tęczyńskich, a zwłaszcza z Janem Baptystą którego nie tak
dawno spotkał we Francji i któremu poświęcił napisaną w Paryżu elegię" A
W drugiej strode E^ttąAz' czytamy: 1AA7 cAiic/zy [...] twczrz two/ą Gd w 777 AA. Mowa
tu oczywiście o innej pamiątce tego polsko-szwedzkiego romansu; o medalu, który na
jednej stronie przedstawia Cecylię a na drugiej Jana Baptystę, oboje z profilu, w popiersiu.
Napisy informują: CECILIA. PRINCEPS SVECIE 1IOANNES. COMES A TENCDA
(il. 4a i 4b, 5a i 5b).
7 /7U7PA
Medal nie jest sygnowany, ale według większości badaczy należy go atrybuować nider-
landzkiemu medalierowi Stevenowi van Herwijck. Skłania do takiej opinii choćby fakt,
że jeden z jego medali przedstawiających królową Elżbietę Tudor z około 1564^ , styli-
stycznie przypomina ten polsko-szwedzki A Został on wykonany w dwóch wariantach.
Jeden z nich ma na awersie podobiznę Cecylii (il. 6 i 8), a na rewersie właśnie przedsta-
wienie Wenery, którą wspomina Jan Kochanowski w Eb77My Azwvz AguJę/A77-
Jprgen Steen JENSEN, Afedat/'en over Jan Paptist 7ęcz)msAi ocA Ceci/ia Jhsa, Numismatiska Litteratursallskapet
i Góteborg 1979, s.19.
^GUTAKER, op. cit., s. 155.
Fritiof ODBERG, Gmprinsessn Ceciiia Rdsa, markgre/finna of^^^en-PodemacAern, Stockholm 1896, s. 38-52.
'S Ibid..
Jan KOCHANOWSKI, PamiptAa wszystkimi cnotami' Ao/nie oMa7"zo7?emM Janowi Papt)4cie Aidin' na Zaczynie...,
[w:] Julian Ursyn NIEMCEWICZ, Jan z Pęczyna, Kraków 2003, s. 264-271.
2° GUTAKER, op. cit., s. 5.
Harald WIDEEN, Lring Vhsatids77redai/'erna, Pestskri/t tiii Lars' O. Lagergvist, Svenska numismatiska fórening,
Stockholm 1989, s. 485. Harald Wideen zauważa, że określenie kobiety tytułem PRINCEPS jest zupełnie wyjątkowe.
" Bendor GROSVENOR, "The identity of "the famous paynter Steven", PAe PritisA J/T Jommai, IX, 2009, nr 3, s. 17.
; id., Portrait of Elisabeth 1 (1553-1603) „PAe Pta/^rpden Portrait", JngioyEmiscA scAoo/, c. 7543, attributed to tAc
DatcA artist „Pteven", [w:] id., red., Phiiip Mould Ene paintings, catalogue, London 2008, s. 10-23.
^ JENSEN, op. cit. s. 24-29.