DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Ström, Emilia: Pierścień i nić. Próba atrybucji portretu z Gripsholmu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.34475#0044
38
EMILIA STRÓM
Zaproponowane tu rozszyfrowanie tożsamości osoby przedstawionej na portrecie
w Gripshoimie i osoby zamawiającej ten wizerunek potwierdza pierścień, zawieszony na
sznureczku przyczepionym do krezy młodej damy.
/%rAr/^// / /im
Pierścień spoczywa na piersi portretowanej kobiety, blisko serca, a to oznacza, że jest
darem od kogoś, kogo kochała^. Osadzony w nim kamień ma szlif piramidalny, jaki
w XVI w. stosowano przede wszystkim przy obróbce diamentów, wśród kamieni szlachet-
nych najtrwalszym i najodporniejszym na kruszenie*^ (ii. 9). Mamy zatem znów do czy-
nienia z łatwą do odczytania symboliką: diament oznacza doskonałość, czystość
i wytrzymałość - pierścień jest natomiast znakiem wiecznej miłości.
Odniesienie do tej symboliki odnajdujemy w TWmiq/cg Jana Kochanowskiego, gdy
poeta, zwracając się do Tęczyńskiego, mówi:
d/c pwunf cod /wzprzcń/ /ńc/mc/ Cccy///c/,
Kbuczc^ ń/oć/pd no morze w.s'/ctc/ct/ Jo ózwccpyc/'.
ZhiJno n/c po/un/eć.' Ad//o,ść w Jg/żunenc/e ng/'c
Twe Vowne oń/c/n/cc /J sercem
Odnajdujemy także wyeksponowaną w obrazie n i ć. U Kochanowskiego jest to nić
Ariadny, która dała ona Tezeuszowi, by zdołał odnaleźć drogę z labiryntu Minotaura. Do
tych mitologicznych postaci porównuje poeta Cecylię i Jana Baptystę. Na sznureczku za-
wieszonym na szyi nosi pierścień Lord Lumbley, przedstawiony na portrecie z 1563 r.
przypisywanym Stevenowi van der MeuleMh Jeżeli to on namalował portret Cecylii w r.
1563, królewna nie mogła mu osobiście pozować, bo przebywała w Szwecji, artysta zaś
powrócił już do Anglii. Czy malował więc ów portret według istniejącego już obrazu,
może wykonanego przez van Jana Baptystę van Uthera według pierwotnej wersji wize-
runku, którego autorem był Dominik Verwillt? Ten ostatni malował niezachowany portret
Cecylii po raz pierwszy w r. 1556, kiedy przybył do Szwecji. Twierdząca odpowiedź na te
pytania wyjaśniałaby, dlaczego portret w Gripshoimie kompozycją przypomina dzieła
Verwillta, a wykonaniem detali - van Uthera. Być może jedynym własnym dodatkiem
Stevena van Herwijck do kompozycjo portretu królewny jest pierścień.
Cecylia nie cieszyła się sympatią współczesnych. Szwedzi przez niechęć, że przeszła
na katolicką wiarę, zwłaszcza w pisanych pamiętnikach swoich, ostro szarpali dobrą jej
Hans BIEDERMANN, óy^ćo/ie/riłonet, Stockholm 1991, s. 81.
Magdalena PIWOCKA, „Ze studiów nad klejnotami królowej Bony", [w:] Dawna i nowsza biźate/an wDo/sce, Toruń
2008, s. 91. Dziękuję pani dr Birucie Vitkauskiene za wskazanie interesujących materiałów źródłowych oraz za entu-
zjazm, z jakim towarzyszył mi w mojej pracy nad niniejszym artykułem.
^ Jan KOCHANOWSKI, DamiqtAa wszystkimi cnotami Ao/nie cbArzcnemn Janowi RaątyśćA Vain na 7ęczynie,
Ae/sAiema wo/hwoJzic i /nbe/sAiema staroście...., Wikimedia / Wikiźródła http://pi.wikisource.org/wiki / Pamiąt-
ka_(Kochanowski), strona zmodilikowana 16 maja 2009.
Roy STRONG, TAe Dng/isA icon/ D/izabetAan & Jacobean ąwWaitare, New York 1969, s. 121-131. Nr kat. 66, olej
na desce 94,4 x 78,7 cm.
^ NIEMCEWICZ, op. cit., s. 7; Karin SIDEN, Den iAaia barnAmen, ótaJier i At starmaAstiA barnportrattets
iAonogra/i ocA/anAon, Stockholm 2001, s. 60; także Sixten STRÓMBOM, AensAa Azzng/iga ąortatt i AensAa
portra'tta/A'vets saw/ingar, t. III, Stockholm 1943, s. 50. Portret, który w dalszym ciągu jest często reprodukowany
zarówno w szwedzkiej historiografii i literaturze popularno-naukowej oraz w wielu źródłach internetowych, jako wize-
runek królewny Cecylii, już przez Sixtena Strómboma został definitywnie zidentifikowany jako XVIII-wieczna kopia
portretu nieznanej damy z około r. 1625. (Statens portrattsamling, Gripsholm, NMGrh 441)
EMILIA STRÓM
Zaproponowane tu rozszyfrowanie tożsamości osoby przedstawionej na portrecie
w Gripshoimie i osoby zamawiającej ten wizerunek potwierdza pierścień, zawieszony na
sznureczku przyczepionym do krezy młodej damy.
/%rAr/^// / /im
Pierścień spoczywa na piersi portretowanej kobiety, blisko serca, a to oznacza, że jest
darem od kogoś, kogo kochała^. Osadzony w nim kamień ma szlif piramidalny, jaki
w XVI w. stosowano przede wszystkim przy obróbce diamentów, wśród kamieni szlachet-
nych najtrwalszym i najodporniejszym na kruszenie*^ (ii. 9). Mamy zatem znów do czy-
nienia z łatwą do odczytania symboliką: diament oznacza doskonałość, czystość
i wytrzymałość - pierścień jest natomiast znakiem wiecznej miłości.
Odniesienie do tej symboliki odnajdujemy w TWmiq/cg Jana Kochanowskiego, gdy
poeta, zwracając się do Tęczyńskiego, mówi:
d/c pwunf cod /wzprzcń/ /ńc/mc/ Cccy///c/,
Kbuczc^ ń/oć/pd no morze w.s'/ctc/ct/ Jo ózwccpyc/'.
ZhiJno n/c po/un/eć.' Ad//o,ść w Jg/żunenc/e ng/'c
Twe Vowne oń/c/n/cc /J sercem
Odnajdujemy także wyeksponowaną w obrazie n i ć. U Kochanowskiego jest to nić
Ariadny, która dała ona Tezeuszowi, by zdołał odnaleźć drogę z labiryntu Minotaura. Do
tych mitologicznych postaci porównuje poeta Cecylię i Jana Baptystę. Na sznureczku za-
wieszonym na szyi nosi pierścień Lord Lumbley, przedstawiony na portrecie z 1563 r.
przypisywanym Stevenowi van der MeuleMh Jeżeli to on namalował portret Cecylii w r.
1563, królewna nie mogła mu osobiście pozować, bo przebywała w Szwecji, artysta zaś
powrócił już do Anglii. Czy malował więc ów portret według istniejącego już obrazu,
może wykonanego przez van Jana Baptystę van Uthera według pierwotnej wersji wize-
runku, którego autorem był Dominik Verwillt? Ten ostatni malował niezachowany portret
Cecylii po raz pierwszy w r. 1556, kiedy przybył do Szwecji. Twierdząca odpowiedź na te
pytania wyjaśniałaby, dlaczego portret w Gripshoimie kompozycją przypomina dzieła
Verwillta, a wykonaniem detali - van Uthera. Być może jedynym własnym dodatkiem
Stevena van Herwijck do kompozycjo portretu królewny jest pierścień.
Cecylia nie cieszyła się sympatią współczesnych. Szwedzi przez niechęć, że przeszła
na katolicką wiarę, zwłaszcza w pisanych pamiętnikach swoich, ostro szarpali dobrą jej
Hans BIEDERMANN, óy^ćo/ie/riłonet, Stockholm 1991, s. 81.
Magdalena PIWOCKA, „Ze studiów nad klejnotami królowej Bony", [w:] Dawna i nowsza biźate/an wDo/sce, Toruń
2008, s. 91. Dziękuję pani dr Birucie Vitkauskiene za wskazanie interesujących materiałów źródłowych oraz za entu-
zjazm, z jakim towarzyszył mi w mojej pracy nad niniejszym artykułem.
^ Jan KOCHANOWSKI, DamiqtAa wszystkimi cnotami Ao/nie cbArzcnemn Janowi RaątyśćA Vain na 7ęczynie,
Ae/sAiema wo/hwoJzic i /nbe/sAiema staroście...., Wikimedia / Wikiźródła http://pi.wikisource.org/wiki / Pamiąt-
ka_(Kochanowski), strona zmodilikowana 16 maja 2009.
Roy STRONG, TAe Dng/isA icon/ D/izabetAan & Jacobean ąwWaitare, New York 1969, s. 121-131. Nr kat. 66, olej
na desce 94,4 x 78,7 cm.
^ NIEMCEWICZ, op. cit., s. 7; Karin SIDEN, Den iAaia barnAmen, ótaJier i At starmaAstiA barnportrattets
iAonogra/i ocA/anAon, Stockholm 2001, s. 60; także Sixten STRÓMBOM, AensAa Azzng/iga ąortatt i AensAa
portra'tta/A'vets saw/ingar, t. III, Stockholm 1943, s. 50. Portret, który w dalszym ciągu jest często reprodukowany
zarówno w szwedzkiej historiografii i literaturze popularno-naukowej oraz w wielu źródłach internetowych, jako wize-
runek królewny Cecylii, już przez Sixtena Strómboma został definitywnie zidentifikowany jako XVIII-wieczna kopia
portretu nieznanej damy z około r. 1625. (Statens portrattsamling, Gripsholm, NMGrh 441)