Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (78.2016)

Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana

647

kład Aureliusza Pruszyńskiego)97. Zakład litograficzny Pruszyńskiego zlecił rozpisanie
konkursu na plakat dla fabryki dachówek i cegły radialnej (przeznaczonej do budowy
kominów fabrycznych) „Burtyn" braci Karwickich na Wołyniu (litografia). Zwyciężył
projekt Antoniego Procajłowicza98.
Konkursy rozstrzygała „komisja rozpoznawcza", której skład osobowy był zmienny.
W roku 1901/1902 zasiadali w niej m.in. Bukowski, Czajkowski, Wyspiański, Mehoffer,
Tetmajer, Trojanowski, Warchałowski i Wyczółkowski99. Do rozstrzygania konkursów
zapraszani byli także inni artyści i znawcy sztuki (w roku 1901/1902 m.in. Teodor Axen-
towicz, Feliks Kopera i Karol Tichy)100.
„Komisja rozpoznawcza" była krytyczna wobec nadsyłanych projektów. W roku 1911
na prośbę hr. Adama Stadnickiego rozpisano konkurs na plakat dla Szczawnicy. Nadesła-
no 30 prac, które zostały ocenione jako raczej słabe. Pierwszą nagrodę otrzymała Maria
Mierczyńska, której jednak polecono poprawić napis umieszczony na plakacie. Drugie
miejsce zajął Antoni Procajłowicz; jego projekt oceniono jako dobry, jednakże nieodpo-
wiadający celom reklamowym. Aleksandrowi Grzybowskiemu, laureatowi trzeciego
miejsca, zalecono dopracowanie zarówno ujęcia całości, jak i napisu101.
Zdarzało się, że opinie komisji i artystów grafików nie były brane pod uwagę przez
zamawiających. W roku 1908 rozpisano konkurs na afisz Wystawy Przemysłu i Rolnictwa
w roku 1909 w Częstochowie. Pierwsze miejsce zajął Józef Czajkowski, drugie Jan Bu-
kowski102. Organizatorzy skorzystali z projektu Bukowskiego, jednak nie konsultując
z autorem dokonali zmian. Projektu Czajkowskiego użyto na okładce przewodnika po
wystawie i również zniekształcono go103.
Komisji TPSS udawało się wychwycić pomiędzy nadsyłanymi projektami przypadek
plagiatu. Jeden z projektów w konkursie na afisz wystawy w Częstochowie, oznaczony
godłem „Gryf', okazał się być plagiatem pracy May Louise Greville Cooksey zamiesz-
czonej w czasopiśmie „The Studio" (1901). W konsekwencji autorowi cofnięto przyznane
wcześniej wyróżnienie104.
***
TPSS propagowało dbałość o wysoką jakość techniczną i artystyczną wszelkich dru-
ków. Jak pisał Edward Trojanowski, za pośrednictwem TPSS „zjawiają się wreszcie arty-
styczne etykiety na butelkach, pudełkach i t. p., ruch artystyczny w drukarstwie rozrasta
się i dociera wszędzie, gdzie drukarstwo ozdobne może znaleźć zastosowanie"105 . TPSS
97 Teki, sygn. 20029, karta 168: „Konkurs Polskiej Sztuki Stosowanej", Czas, 1907, nr 30 (6 II), s. 2.
98 Teki, sygn. 20028, karta 45: „Konkurs na projekt afisza dla fabryki dachówek «Burtyn»"; VIII. sprawozdanie Towa-
rzystwa „Polska Sztuka Stosowana" w Krakowie R.I909, Kraków 1910, s. 6.
99 II. sprawozdanie Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana" w Krakowie 1903, Kraków 1904, s. 33
100 Ibid., s. 6-7.
101 Teki, sygn. 20028, karta 106: „Rozstrzygnięcie konkursu", Czas, 1911, nr 161 (8 IV), s. 1.
102 Teki, sygn. 20028, karta 38: „Konkurs na projekt afisza wystawy częstochowskiej" (1 X 1908); karta 44: „Rozstrzy-
gnięcie konkursu".
103 Jerzy WARCHAŁOWSKI, „Z powodu wystawy w Częstochowie", Architekt, 1909, nr 10, s. 178.
104 Teki, sygn. 20028, karta 44: „W sprawie konkursu na afisz", Czas, 1908.
105 Edward TROJANOWSKI, „Słów kilka o drukarstwie z powodu wystawy Krakowskiego Towarzystwa Polska Sztuka
Stosowana", Przewodnik Biblioteczny, 1908, z. 2, s. 117- 120. Zob. też Krystyna KULIG-JANAREK, „Od spraw naro-
dowych do uciech doczesnych, czyli o galicyjskich «swojskich» drukach użytkowych z początku XX wieku", Pamiętnik
Sztuk Pięknych, 2015, nr 10, s. 279-284.