DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Kostrzyńska-Miłosz, Anna: Meble w polskich wnętrzach reprezentacyjnych lat 50. XX wieku: Urząd Rady Ministrów w Warszawie*
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0763
Meble w polskich wnętrzach reprezentacyjnych lat 50. XX wieku
749
Pierwsza grupa mebli, pełniąca jedynie funkcje dekoracyjne, charakteryzowała się powro-
tem do tradycyjnych „mieszczańskich" form meblarskich. Nie miała znamion „wysmakowa-
nej elegancji" projektów Jana Bogusławskiego. Większość tych sprzętów wykonano z dębu
bądź brzozy barwionych na ciemne kolory. Jedynie blaty stołów są okleinowane orzechem,
czasami mahoniem, i zdobione jasnąjaworową żyłką. Cechą charakterystyczną tych mebli są
motywy przeplotów tworzących kształty ostrołukowe, a także zbliżone do rombów (il. 20).
Tego rodzaju ornamentykę spotykamy w zapieckach foteli czy prześwitach nóg stolików.
Pojawiają się również innego rodzaju przeploty, jeszcze bardziej ozdobne. Ich krawę-
dzie są sfazowane lub zdobione perełkowaniem, a miejsca „zagięć" dodatkowo zdobione
rozetami. Przykładem tego rodzaju zdobnictwa może być komplet oznaczony w projek-
tach nr 736, który prawdopodobnie przeznaczony był do gabinetu37 (il. 21a-b). Składa się
z biurka, foteli i małego okrągłego stolika wspartego na trzech deskowych nogach, zespo-
lonych ze sobą dłuższymi krawędziami na osi blatu. Każda z prostokątnych desek wspiera
się na cokole, a w ich partii środkowej Szatkowski zaprojektował owalny prześwit o ścię-
tych węższych lukach. Każdy z owali obwiódł fryzem z jaworu, zwijającym się w ślima-
kowy okrągły ornament; taka sama ornamentyka została użyta w zdobieniu biurka.
Fotel z tego kompletu ma formy bardzo tradycyjne, w porównaniu z projektami foteli
Bogusławskiego zachowawcze. Proste graniaste nogi przednie i szablaste tylne, jedynym
ornamentem zdobniczym jest oparcie wypełnione zdobnym ażurem z listew w formie
przeplatających się owali o ściętych prosto częściach górnych i dolnych. Między owalami
w połowie wysokości znajduje się okrąg ujmujący rozetki kwiatowe, nawiązujący do or-
namentyki stolika38.
Innym ornamentem charakterystycznym dla projektów Szatkowskiego w URM-ie były liście
dębu, występujące w płaskorzeźbionym ornamencie pasowym na krawędziach mebli, a czasem
intarsjowanym wzdłuż krawędzi blatów stolików czy drzwi szafy wbudowanej w ścianę (il. 22).
Na jednym z tak zdobionych mebli (stoliku pomocniczym) artysta umieścił wyciętą dłutem
sygnaturę z datą, nazwiskiem współpracującego rzeźbiarza oraz nazwą wytwórni (il. 23)39.
Wśród sprzętów mających jedynie funkcję zdobniczą można wskazać takie, w których
pojawiają się treści ideowe. Mowa tu o biurku, dużych stołach pomocniczych z prostokątny-
mi blatami i małych okrągłych stolikach (il. 24). Są one „przeładowane" ornamentem, zdo-
bią je również kariatydy usytuowane w łuku nóg. Każda z postaci jest inna i trzyma różne
atrybuty. O ich znaczeniu ideowym informuje komentarz napisany przez Szatkowskiego na
jednym z projektów. „Kariatyda Układ Warszawski projekt i wykonanie artysta rzeźbiarz
Cz. Woźniak, Poznań" (il. 25). Meble te nie znajdowały się we wnętrzu, w którym układ
podpisywano. Powstały później (projekt datowany jest na rok 195540), a ich skromny pro-
gram ideowy miał prawdopodobnie przypominać o tym ważnym wydarzeniu.
36 Archiwum CUW, Warszawa, Gospodarstwo Pomocnicze KPRM, nr akt 02 1309; zachowany projekt sygnowany:
„Zygmunt Szadkowski".
37 Obecnie biurko stoi w innym pomieszczeniu niż stolik i krzesła. Dowolne ustawianie mebli z różnych kompletów
utrudnia odtworzenie pierwotnego składu kompletów.
38 Archiwum CUW, Warszawa; Gospodarstwo Pomocnicze KPRM, nr akt 02 1309. Zachowany projekt fotela zarówno
w skali 1:10, jak i projekt techniczny w skali 1:1 sygnowane: „Zygmunt Szatkowski plastyk wnętrzarz". Wedle adnotacji
na projekcie foteli takich miało być osiem.
39 Szatkowski prawdopodobnie umieszczał sygnatury w wielu miejscach, niestety na meblach zachowanych we wnę-
trzach URM-u znajduje się ona jedynie na omawianym stoliku pomocniczym. Autorstwo pozostałych omawianych
mebli przypisuję na podstawie rysunków projektowych zachowanych w archiwum CUW.
40 Układ Warszawski podpisano 14 maja 1955 r.; na zachowanych zdjęciach z tego wydarzenia meble Szatkowskiego
nie są widoczne.
749
Pierwsza grupa mebli, pełniąca jedynie funkcje dekoracyjne, charakteryzowała się powro-
tem do tradycyjnych „mieszczańskich" form meblarskich. Nie miała znamion „wysmakowa-
nej elegancji" projektów Jana Bogusławskiego. Większość tych sprzętów wykonano z dębu
bądź brzozy barwionych na ciemne kolory. Jedynie blaty stołów są okleinowane orzechem,
czasami mahoniem, i zdobione jasnąjaworową żyłką. Cechą charakterystyczną tych mebli są
motywy przeplotów tworzących kształty ostrołukowe, a także zbliżone do rombów (il. 20).
Tego rodzaju ornamentykę spotykamy w zapieckach foteli czy prześwitach nóg stolików.
Pojawiają się również innego rodzaju przeploty, jeszcze bardziej ozdobne. Ich krawę-
dzie są sfazowane lub zdobione perełkowaniem, a miejsca „zagięć" dodatkowo zdobione
rozetami. Przykładem tego rodzaju zdobnictwa może być komplet oznaczony w projek-
tach nr 736, który prawdopodobnie przeznaczony był do gabinetu37 (il. 21a-b). Składa się
z biurka, foteli i małego okrągłego stolika wspartego na trzech deskowych nogach, zespo-
lonych ze sobą dłuższymi krawędziami na osi blatu. Każda z prostokątnych desek wspiera
się na cokole, a w ich partii środkowej Szatkowski zaprojektował owalny prześwit o ścię-
tych węższych lukach. Każdy z owali obwiódł fryzem z jaworu, zwijającym się w ślima-
kowy okrągły ornament; taka sama ornamentyka została użyta w zdobieniu biurka.
Fotel z tego kompletu ma formy bardzo tradycyjne, w porównaniu z projektami foteli
Bogusławskiego zachowawcze. Proste graniaste nogi przednie i szablaste tylne, jedynym
ornamentem zdobniczym jest oparcie wypełnione zdobnym ażurem z listew w formie
przeplatających się owali o ściętych prosto częściach górnych i dolnych. Między owalami
w połowie wysokości znajduje się okrąg ujmujący rozetki kwiatowe, nawiązujący do or-
namentyki stolika38.
Innym ornamentem charakterystycznym dla projektów Szatkowskiego w URM-ie były liście
dębu, występujące w płaskorzeźbionym ornamencie pasowym na krawędziach mebli, a czasem
intarsjowanym wzdłuż krawędzi blatów stolików czy drzwi szafy wbudowanej w ścianę (il. 22).
Na jednym z tak zdobionych mebli (stoliku pomocniczym) artysta umieścił wyciętą dłutem
sygnaturę z datą, nazwiskiem współpracującego rzeźbiarza oraz nazwą wytwórni (il. 23)39.
Wśród sprzętów mających jedynie funkcję zdobniczą można wskazać takie, w których
pojawiają się treści ideowe. Mowa tu o biurku, dużych stołach pomocniczych z prostokątny-
mi blatami i małych okrągłych stolikach (il. 24). Są one „przeładowane" ornamentem, zdo-
bią je również kariatydy usytuowane w łuku nóg. Każda z postaci jest inna i trzyma różne
atrybuty. O ich znaczeniu ideowym informuje komentarz napisany przez Szatkowskiego na
jednym z projektów. „Kariatyda Układ Warszawski projekt i wykonanie artysta rzeźbiarz
Cz. Woźniak, Poznań" (il. 25). Meble te nie znajdowały się we wnętrzu, w którym układ
podpisywano. Powstały później (projekt datowany jest na rok 195540), a ich skromny pro-
gram ideowy miał prawdopodobnie przypominać o tym ważnym wydarzeniu.
36 Archiwum CUW, Warszawa, Gospodarstwo Pomocnicze KPRM, nr akt 02 1309; zachowany projekt sygnowany:
„Zygmunt Szadkowski".
37 Obecnie biurko stoi w innym pomieszczeniu niż stolik i krzesła. Dowolne ustawianie mebli z różnych kompletów
utrudnia odtworzenie pierwotnego składu kompletów.
38 Archiwum CUW, Warszawa; Gospodarstwo Pomocnicze KPRM, nr akt 02 1309. Zachowany projekt fotela zarówno
w skali 1:10, jak i projekt techniczny w skali 1:1 sygnowane: „Zygmunt Szatkowski plastyk wnętrzarz". Wedle adnotacji
na projekcie foteli takich miało być osiem.
39 Szatkowski prawdopodobnie umieszczał sygnatury w wielu miejscach, niestety na meblach zachowanych we wnę-
trzach URM-u znajduje się ona jedynie na omawianym stoliku pomocniczym. Autorstwo pozostałych omawianych
mebli przypisuję na podstawie rysunków projektowych zachowanych w archiwum CUW.
40 Układ Warszawski podpisano 14 maja 1955 r.; na zachowanych zdjęciach z tego wydarzenia meble Szatkowskiego
nie są widoczne.