DOI Heft:
Nr. 1/2
DOI Artikel:Recenzje i sprawozdania
DOI Artikel:Gieysztor, Aleksander: [Rezension von: Ivan Borkovsky, O poczatcich prażského hradu a o nejstarszim kostele v Praze]
DOI Artikel:Jodkowski, Józef: [Rezension von: Sovetskaja Archeołogia. IX]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34477#0153
(15)
Recenzje
147
wizorycznej mapy osadnictwa wczesnodziejowego najbliższej okolicy Pra-
gi, co mogłoby wyjaśnić decyzję przeniesienia grodu książęcego na Hrad-
czyn. Przydałby się także szkic geologiczny obszaru grodu praskiego,
który łącznie z jego rzeźbą terenu, mógłby unaocznić miejsca najstarsze-
go osadnictwa przed powstaniem grodu.
Warto podnieść znaczenie tej rozprawy dla podobnych przedsięwzięć
polskich. Szczególnie interesujące wydaje się zwrócenie przez B. uwagi
na przebieg dróg i ulic wewnątrz grodu, oraz w najbliższej jego okolicy
jako na podstawę oceny roli poszczególnych części Hradczynu. Wreszcie,
gdy czyta się cenne wnioski autora oparte np. o zabytki grzebalne sta-
rannie wydobyte spod budowli kościelnych na grodzie praskim z żalem
wypadnie stwierdzić, że bezpowrotnie zaginęła dla nas podobna metryka
archeologiczna obiektów takiej wagi jak rotunda św. Feliksa i Adaukta
z X w. (pierwotnie także Panny Marii!) lub katedry Chrobrego na Wawelu.
^4 Gmt/.szf or
Sovetskaja Archeologia. IX, Moskwa — Leningrad 1947. Wyd. Aka-
demii Nauk ZSRR, Instytutu Historii Kultury Materialnej im. M. Marra.
Każdy tom tego cennego wydawnictwa, przeznaczonego raczej dla
badaczy naukowych i większych bibliotek (nakład wynosi zaledwie 3.000
egz.), zawiera głównie zwięzłe sprawozdania z terenowych badań archeo-
logicznych a poniekąd i historii sztuki w Rosji. Często są umieszczane
w nim prace przedwojenne, co wskazuje na ogrom materiałów naukowych,
jakimi rozporządza Instytut Historii Kultury Materialnej im. M. Marra,
znakomitego badacza zabytków Zakaukazia. Zwrócona jest uwaga głów-
nie na publikowanie materiałów dokumentarnych, a raczej nawet na ich
wykazy, często w lakonicznej formie podane.
Jedną z najobszerniejszych i zasługujących na bliższą uwagę jest
praca M. Kargera: Osnovnyje itogi archeołogiczeskogo izuczenia Welikogo
Novgoroda. Znajdujemy w niej krótką ocenę wyników badań, dokonanych
w Nowgorodzie W. w latach 1932—1940, nie tylko przez autora, lecz i in-
nych archeologów rosyjskich, jak prof. B. Rybakowa, prof. W. Ravdonikasa,
prof. A. Arcichowskiego i in. Celem badań było ustalenie topografii naj-
starszego grodu, jak również poznanie budownictwa średniowiecznego
w świetle zachowanych śladów i ruin.
Na Sławnie odnaleziono ruiny murów „ostrogu" z 1335 r., wzniesio-
nego z wapienia łupanego na płytkim fundamencie z kamienia polnego.
W sąsiedztwie i pod murem znaleziono zręby budynków drewnianych, po-
chodzących z XII w. Jedna z izb bogato wyposażona w skórę była pra-
cownią szewca. Obok znajdywała się garbarnia, a w pobliżu — maślarnia
z „żomami" do bicia masła i olejarnia. Znaleziono mnóstwo ułamków ce-
ramiki oraz znaczną ilość bransolet szklanych, jak również szklanych pier-
ścionków i paciorków. Pochodzą one tylko z warstw, sięgających XII—XIII
wieku. Z przedmiotów metalowych —- topór z X—XI w. i kilka grotów że-
laznych. Monety pochodzą głównie z XV w., natomiast starsze są pieczęcie
ołowiane, których jednak szczegółowego opisu i rysunków brak. Obok
pracowni szewca znaleziono 8 glinianych zabawek dziecinnych w kształcie
ptaków jednobarwnych (zielone, żółte i wiśniowe). Z wyrobów z kości
zasługuje na wzmiankę grzebień z ornamentem rytym z kółek, laseczka
z wyobrażeniem koguta i płytka z głową zwierzęcą.
Recenzje
147
wizorycznej mapy osadnictwa wczesnodziejowego najbliższej okolicy Pra-
gi, co mogłoby wyjaśnić decyzję przeniesienia grodu książęcego na Hrad-
czyn. Przydałby się także szkic geologiczny obszaru grodu praskiego,
który łącznie z jego rzeźbą terenu, mógłby unaocznić miejsca najstarsze-
go osadnictwa przed powstaniem grodu.
Warto podnieść znaczenie tej rozprawy dla podobnych przedsięwzięć
polskich. Szczególnie interesujące wydaje się zwrócenie przez B. uwagi
na przebieg dróg i ulic wewnątrz grodu, oraz w najbliższej jego okolicy
jako na podstawę oceny roli poszczególnych części Hradczynu. Wreszcie,
gdy czyta się cenne wnioski autora oparte np. o zabytki grzebalne sta-
rannie wydobyte spod budowli kościelnych na grodzie praskim z żalem
wypadnie stwierdzić, że bezpowrotnie zaginęła dla nas podobna metryka
archeologiczna obiektów takiej wagi jak rotunda św. Feliksa i Adaukta
z X w. (pierwotnie także Panny Marii!) lub katedry Chrobrego na Wawelu.
^4 Gmt/.szf or
Sovetskaja Archeologia. IX, Moskwa — Leningrad 1947. Wyd. Aka-
demii Nauk ZSRR, Instytutu Historii Kultury Materialnej im. M. Marra.
Każdy tom tego cennego wydawnictwa, przeznaczonego raczej dla
badaczy naukowych i większych bibliotek (nakład wynosi zaledwie 3.000
egz.), zawiera głównie zwięzłe sprawozdania z terenowych badań archeo-
logicznych a poniekąd i historii sztuki w Rosji. Często są umieszczane
w nim prace przedwojenne, co wskazuje na ogrom materiałów naukowych,
jakimi rozporządza Instytut Historii Kultury Materialnej im. M. Marra,
znakomitego badacza zabytków Zakaukazia. Zwrócona jest uwaga głów-
nie na publikowanie materiałów dokumentarnych, a raczej nawet na ich
wykazy, często w lakonicznej formie podane.
Jedną z najobszerniejszych i zasługujących na bliższą uwagę jest
praca M. Kargera: Osnovnyje itogi archeołogiczeskogo izuczenia Welikogo
Novgoroda. Znajdujemy w niej krótką ocenę wyników badań, dokonanych
w Nowgorodzie W. w latach 1932—1940, nie tylko przez autora, lecz i in-
nych archeologów rosyjskich, jak prof. B. Rybakowa, prof. W. Ravdonikasa,
prof. A. Arcichowskiego i in. Celem badań było ustalenie topografii naj-
starszego grodu, jak również poznanie budownictwa średniowiecznego
w świetle zachowanych śladów i ruin.
Na Sławnie odnaleziono ruiny murów „ostrogu" z 1335 r., wzniesio-
nego z wapienia łupanego na płytkim fundamencie z kamienia polnego.
W sąsiedztwie i pod murem znaleziono zręby budynków drewnianych, po-
chodzących z XII w. Jedna z izb bogato wyposażona w skórę była pra-
cownią szewca. Obok znajdywała się garbarnia, a w pobliżu — maślarnia
z „żomami" do bicia masła i olejarnia. Znaleziono mnóstwo ułamków ce-
ramiki oraz znaczną ilość bransolet szklanych, jak również szklanych pier-
ścionków i paciorków. Pochodzą one tylko z warstw, sięgających XII—XIII
wieku. Z przedmiotów metalowych —- topór z X—XI w. i kilka grotów że-
laznych. Monety pochodzą głównie z XV w., natomiast starsze są pieczęcie
ołowiane, których jednak szczegółowego opisu i rysunków brak. Obok
pracowni szewca znaleziono 8 glinianych zabawek dziecinnych w kształcie
ptaków jednobarwnych (zielone, żółte i wiśniowe). Z wyrobów z kości
zasługuje na wzmiankę grzebień z ornamentem rytym z kółek, laseczka
z wyobrażeniem koguta i płytka z głową zwierzęcą.