DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Świechowska, Aleksandra: Wykopaliska na zamku średniowiecznym w Wenecji pod Żninem
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34477#0227
ALEKSANDRA ŚWIECHOWSKA
WYKOPAUSKA NA ZAMKU ŚREDNtOWiECZNYM
W WENECJ! POD ŻNiNEM
W sierpniu i wrześniu roku 1947 przeprowadzano prace wykopalisko-
we na teranie ruin zamku obronnego w Wenecji pod Żninem, niedaleko
osady prasłowiańskiej w Biskupinie. Prace te miały dać odpowiedź na
pytanie, czy pod średniowiecznym zamkiem istnieją ślady grodu wczesno-
historycznego. Hipoteza istnienia takiego grodu powstała po stwierdzeniu,
że osadnictwo w Biskupinie trwało do czasów wczesnohistorycznych
i przerwane zostało wskutek zbytniego podniesienia się poziomu wody
w otaczających ówczesną wyspę jeziorach. Byłoby zupełnie prawdopo-
dobne, gdyby mieszkańcy grodu przenieśli się na przeciwległą, wyższą
stronę jeziora, a powstawanie zamków średniowiecznych na miejscach
osad wczesnohistorycznych nie jest zjawiskiem rzadkim.
Przy badaniach tych, przed dojściem do ewentualnego poziomu osady
po-biskupińskiej, zachodziła konieczność naruszenia warstw kulturowych
z czasów historycznych. Organizacją prac subwencjonowanych przez Na-
czelną Dyrekcję Muzeów i Ochrony Zabytków, zajęły się więc dwie insty-
tucje: Poznański Wojewódzki Urząd Konserwatorski w imieniu historii
sztuki i Instytut Badania Starożytności Słowiańskich w imieniu prehistorii.
Kierownikiem robót był dr Włodzimierz Hołubowicz, on też zająć się ma
opublikowaniem metod kopania znalezionego materiału ceramicznego
i metalowego oraz interpretacją odkrytych warstw kulturowych. Celem
pracy niniejszej jest opracowanie kafli, szkła i nielicznych drobniejszych
zabytków; trzeba jednak powiedzieć przed tym parę słów o historii zamku
weneckiego i o jego obecnym wyglądzie.
Zamek wenecki zbudował w r. 1390 Mikołaj Nałęcz, przedstawiciel
jednego z najwybitniejszych rodów średniowiecznych ziemi żnińskiej.
Wiele wiadomości o życiu Mikołaja znaleźć można w zapiskach sądowych
z prowadzonych przez niego niezliczonych procesów *) i w opisach uroczy-
stości państwowych 1 kościelnych"), w których brał udział wpierw jako
starosta nakielski, po tym, od r. 1381, jako sędzia kaliski. Miejsce w historii
znalazł dzięki słynnej rywalizacji między Nałęczami a Grzymalitami, któ-
rzy przez całe lata walczyli o hegemonię na ziemi Pałuckiej. Mikołaj,
obdarzony dużym temperamentem bojowym, zasłynął jako najzuchwalszy
i najbardziej mściwy rycerz w okolicy, zyskując sobie przydomek ,.Krwa-
wego Diabła Weneckiego". Ten pieniacz, dostojnik państwowy i tęgi wo-
jak odznaczał się także szerokim gestem — zachowały się wiadomości
o kilku jego pobożnych fundacjach: jako młody człowiek w r. 1357 fundo-
wał kościół w swej rodzinnej wsi Chomiąży i bogato go wyposażył. Po
wygaśnięciu wojny z Grzymalitami w r. 1390 zbudował dla swej rodziny
kaplicę grobową w kościele augustianów w Trzemesznie. W ulubionej
swej Wenecji, oprócz zamku obronnego postawił i kościół (1392). Wreszcie
pod koniec życia, w r. 1399, zapisał klasztorowi Cystersów w Lądzie wieś
') LEKSZYCKI, Die alt. grosspoln. Grodbucher, Leipzig 188-9. T. I. 1653, 2057,
1874; 2009, 2640, T. II 5-86, 1778, 864, 2175, 1339, 2472. (Cyt. M. Gumowski, Diabeł We-
necki — karta z dziejów rycerstwa wielkopolskiego, b. d.).
=) Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, T. III, nr 1573, 1575, 1621, 1626, 1662,
1669, 1553, 1637, 1648, 1719 i i. (cyt. j. w.).
WYKOPAUSKA NA ZAMKU ŚREDNtOWiECZNYM
W WENECJ! POD ŻNiNEM
W sierpniu i wrześniu roku 1947 przeprowadzano prace wykopalisko-
we na teranie ruin zamku obronnego w Wenecji pod Żninem, niedaleko
osady prasłowiańskiej w Biskupinie. Prace te miały dać odpowiedź na
pytanie, czy pod średniowiecznym zamkiem istnieją ślady grodu wczesno-
historycznego. Hipoteza istnienia takiego grodu powstała po stwierdzeniu,
że osadnictwo w Biskupinie trwało do czasów wczesnohistorycznych
i przerwane zostało wskutek zbytniego podniesienia się poziomu wody
w otaczających ówczesną wyspę jeziorach. Byłoby zupełnie prawdopo-
dobne, gdyby mieszkańcy grodu przenieśli się na przeciwległą, wyższą
stronę jeziora, a powstawanie zamków średniowiecznych na miejscach
osad wczesnohistorycznych nie jest zjawiskiem rzadkim.
Przy badaniach tych, przed dojściem do ewentualnego poziomu osady
po-biskupińskiej, zachodziła konieczność naruszenia warstw kulturowych
z czasów historycznych. Organizacją prac subwencjonowanych przez Na-
czelną Dyrekcję Muzeów i Ochrony Zabytków, zajęły się więc dwie insty-
tucje: Poznański Wojewódzki Urząd Konserwatorski w imieniu historii
sztuki i Instytut Badania Starożytności Słowiańskich w imieniu prehistorii.
Kierownikiem robót był dr Włodzimierz Hołubowicz, on też zająć się ma
opublikowaniem metod kopania znalezionego materiału ceramicznego
i metalowego oraz interpretacją odkrytych warstw kulturowych. Celem
pracy niniejszej jest opracowanie kafli, szkła i nielicznych drobniejszych
zabytków; trzeba jednak powiedzieć przed tym parę słów o historii zamku
weneckiego i o jego obecnym wyglądzie.
Zamek wenecki zbudował w r. 1390 Mikołaj Nałęcz, przedstawiciel
jednego z najwybitniejszych rodów średniowiecznych ziemi żnińskiej.
Wiele wiadomości o życiu Mikołaja znaleźć można w zapiskach sądowych
z prowadzonych przez niego niezliczonych procesów *) i w opisach uroczy-
stości państwowych 1 kościelnych"), w których brał udział wpierw jako
starosta nakielski, po tym, od r. 1381, jako sędzia kaliski. Miejsce w historii
znalazł dzięki słynnej rywalizacji między Nałęczami a Grzymalitami, któ-
rzy przez całe lata walczyli o hegemonię na ziemi Pałuckiej. Mikołaj,
obdarzony dużym temperamentem bojowym, zasłynął jako najzuchwalszy
i najbardziej mściwy rycerz w okolicy, zyskując sobie przydomek ,.Krwa-
wego Diabła Weneckiego". Ten pieniacz, dostojnik państwowy i tęgi wo-
jak odznaczał się także szerokim gestem — zachowały się wiadomości
o kilku jego pobożnych fundacjach: jako młody człowiek w r. 1357 fundo-
wał kościół w swej rodzinnej wsi Chomiąży i bogato go wyposażył. Po
wygaśnięciu wojny z Grzymalitami w r. 1390 zbudował dla swej rodziny
kaplicę grobową w kościele augustianów w Trzemesznie. W ulubionej
swej Wenecji, oprócz zamku obronnego postawił i kościół (1392). Wreszcie
pod koniec życia, w r. 1399, zapisał klasztorowi Cystersów w Lądzie wieś
') LEKSZYCKI, Die alt. grosspoln. Grodbucher, Leipzig 188-9. T. I. 1653, 2057,
1874; 2009, 2640, T. II 5-86, 1778, 864, 2175, 1339, 2472. (Cyt. M. Gumowski, Diabeł We-
necki — karta z dziejów rycerstwa wielkopolskiego, b. d.).
=) Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, T. III, nr 1573, 1575, 1621, 1626, 1662,
1669, 1553, 1637, 1648, 1719 i i. (cyt. j. w.).