DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Dobrzeniecki, Tadeusz: Działalność artystyczna Stanisława Stosza w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34477#0198
TADEUSZ DOBRZENIECKI
DZtAŁALNOŚĆ ARTYSTYCZNA STANtSŁAWA STOSZA
W KRAKOWiE
Zagadnienie rzeźby postoszowskiej na ziemiach Polski nie osiągnęło
jeszcze w naukowej literaturze ostatecznych wyników badawczych. Szczup-
łość materiałów archiwalnych oraz niedostateczna jeszcze znajomość za-
chowanych dzieł rzemiosła snycerskiego utrudniały sformułowanie wyczer-
pującej w tym zakresie syntezy. Pełna publikacja krakowskich przekazów
miejskich, zebranych przez Ptaśnika, wypełnia w dużym stopniu tę lukę,
dostarczając informacji o życiu artystycznym głównego środowiska w roz-
woju polskiej kultury średniowiecznej. Jednak długotrwały brak tych
źródeł historycznych sprawił, że częstokroć podejmowane prace nad rzeźbą
krakowską tego okresu, nie wyszły poza krąg hipotez w swych ostatecz-
nych wynikach. Działalność artystyczna najstarszego syna Wita Stosza,
Stanisława snycerza, urodzonego w Krakowie i przebywającego w.tym
mieście przez szereg lat, stanowiła zagadnienie, którego rozwiązanie nasu-
wało liczne trudności. Przegląd naukowej literatury, zarówno polskiej jak
i niemieckiej, wykazuje dużą rozbieżność wyników, ustalających biografię
tego artysty oraz zakres wykonywanego rzemiosła. W dość licznym zespole
domniemanych jego prac znalazły się dzieła formalnie zupełnie odmienne,
których nie można uporządkować w ramach stylu artysty późnogotyckiego,
nawet przy uwzględnieniu szerokich granic jego ewolucji twórczej. Kry-
tyczna analiza metod badawczych problemu Stanisława Stosza oraz ocena
słuszności wysuwanych poglądów nie mogą pomijać wszystkich czynni-
ków — jak zasób ówczesnych wiadomości archiwalnych, zakres i cel pod-
jętych badań, które w dużym stopniu, często decydującym, wpływały na
metodyczny charakter podejmowanych studiów.
Działalność artystyczna Stanisława Stosza posiada określone granice
terytorialno-czasowe w ogólnym rozwoju późnogotyckiej sztuki polskiej.
Obecność jego w Krakowie (1505—1527^8), przynależność jako snycerza
do miejscowej organizacji cechowej i wiążąca się z tym określona pozycja
społeczna w mieszczaństwie krakowskim, są faktami historycznymi, po-
twierdzonymi treścią archiwalnych przekazów, zachowanych w krakow-
skich księgach miejskich ^). Akt przyjęcia w 1505 r. prawa miejskiego Kra-
kowa przez Stanisława Stosza snycerza, który jest hic oriundus,
stanowi pierwszą wiadomość o tym artyście, rozpoczynającym wówczas swą
działalność artystyczną '). Ostatnim świadectwem obecności Stanisława
w Krakowie jest notatka z 10 grudnia 1527 roku "). Wkrótce udaje się w po-
*) GRABOWSKI A., Starożytnicze wiadomości o Krakowie. Kraków 1852, od-
nalazł w krakowskich aktach nazwisko W. Stosza; imię jego syna rzeźbiarza, o którym
dowiedział się ze źródeł niemieckich, nasunęło mu przypuszczenie, że „pochodzenia
rodowitości Wita z Krakowa lub też dawności tu jego osiedlenia się i zamieszkania
dowodzić i to może, że syn jego Stanisław tu się niezawodnie urodził, co okazuje imię
jego chrzestne, bo obcych krajów mieszkańcy imienia tego nie używali". Dopiero HO-
SZOWSKI K.. Wit Stosz według źródeł historycznych wiadomych jako też nieznanych
w kraju naszym, Kraków 1881, p. 30—31 odszukał w krakowskich aktach nazwisko
Stanisława Stosza, słusznie zauważając obecność w tym czasie drugiego Stanisława,
złotnika.
") Liber iuris civilis inceptus a. 1493: Stenczel Stosh snyczer ius habet hic oriun-
dus bonorum testimonio non indiget sed quia pater suus Veyt snyczer ius civile re-
signaverat dedit P2 markam — KACZMARCZYK, Libri iuris civilis cracoviensis,
Kraków 1913, nr 9402.
3) PTAŚNIK J. — FRIEDBERG M., Cracovia artificum 1501—1550, nr 633.
DZtAŁALNOŚĆ ARTYSTYCZNA STANtSŁAWA STOSZA
W KRAKOWiE
Zagadnienie rzeźby postoszowskiej na ziemiach Polski nie osiągnęło
jeszcze w naukowej literaturze ostatecznych wyników badawczych. Szczup-
łość materiałów archiwalnych oraz niedostateczna jeszcze znajomość za-
chowanych dzieł rzemiosła snycerskiego utrudniały sformułowanie wyczer-
pującej w tym zakresie syntezy. Pełna publikacja krakowskich przekazów
miejskich, zebranych przez Ptaśnika, wypełnia w dużym stopniu tę lukę,
dostarczając informacji o życiu artystycznym głównego środowiska w roz-
woju polskiej kultury średniowiecznej. Jednak długotrwały brak tych
źródeł historycznych sprawił, że częstokroć podejmowane prace nad rzeźbą
krakowską tego okresu, nie wyszły poza krąg hipotez w swych ostatecz-
nych wynikach. Działalność artystyczna najstarszego syna Wita Stosza,
Stanisława snycerza, urodzonego w Krakowie i przebywającego w.tym
mieście przez szereg lat, stanowiła zagadnienie, którego rozwiązanie nasu-
wało liczne trudności. Przegląd naukowej literatury, zarówno polskiej jak
i niemieckiej, wykazuje dużą rozbieżność wyników, ustalających biografię
tego artysty oraz zakres wykonywanego rzemiosła. W dość licznym zespole
domniemanych jego prac znalazły się dzieła formalnie zupełnie odmienne,
których nie można uporządkować w ramach stylu artysty późnogotyckiego,
nawet przy uwzględnieniu szerokich granic jego ewolucji twórczej. Kry-
tyczna analiza metod badawczych problemu Stanisława Stosza oraz ocena
słuszności wysuwanych poglądów nie mogą pomijać wszystkich czynni-
ków — jak zasób ówczesnych wiadomości archiwalnych, zakres i cel pod-
jętych badań, które w dużym stopniu, często decydującym, wpływały na
metodyczny charakter podejmowanych studiów.
Działalność artystyczna Stanisława Stosza posiada określone granice
terytorialno-czasowe w ogólnym rozwoju późnogotyckiej sztuki polskiej.
Obecność jego w Krakowie (1505—1527^8), przynależność jako snycerza
do miejscowej organizacji cechowej i wiążąca się z tym określona pozycja
społeczna w mieszczaństwie krakowskim, są faktami historycznymi, po-
twierdzonymi treścią archiwalnych przekazów, zachowanych w krakow-
skich księgach miejskich ^). Akt przyjęcia w 1505 r. prawa miejskiego Kra-
kowa przez Stanisława Stosza snycerza, który jest hic oriundus,
stanowi pierwszą wiadomość o tym artyście, rozpoczynającym wówczas swą
działalność artystyczną '). Ostatnim świadectwem obecności Stanisława
w Krakowie jest notatka z 10 grudnia 1527 roku "). Wkrótce udaje się w po-
*) GRABOWSKI A., Starożytnicze wiadomości o Krakowie. Kraków 1852, od-
nalazł w krakowskich aktach nazwisko W. Stosza; imię jego syna rzeźbiarza, o którym
dowiedział się ze źródeł niemieckich, nasunęło mu przypuszczenie, że „pochodzenia
rodowitości Wita z Krakowa lub też dawności tu jego osiedlenia się i zamieszkania
dowodzić i to może, że syn jego Stanisław tu się niezawodnie urodził, co okazuje imię
jego chrzestne, bo obcych krajów mieszkańcy imienia tego nie używali". Dopiero HO-
SZOWSKI K.. Wit Stosz według źródeł historycznych wiadomych jako też nieznanych
w kraju naszym, Kraków 1881, p. 30—31 odszukał w krakowskich aktach nazwisko
Stanisława Stosza, słusznie zauważając obecność w tym czasie drugiego Stanisława,
złotnika.
") Liber iuris civilis inceptus a. 1493: Stenczel Stosh snyczer ius habet hic oriun-
dus bonorum testimonio non indiget sed quia pater suus Veyt snyczer ius civile re-
signaverat dedit P2 markam — KACZMARCZYK, Libri iuris civilis cracoviensis,
Kraków 1913, nr 9402.
3) PTAŚNIK J. — FRIEDBERG M., Cracovia artificum 1501—1550, nr 633.