DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Świechowski, Zygmunt: Malowidła ołtarzy kaliskiego, kościańskiego i sulechowskiego na tle problemu Mistrza z Gościszowic
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34477#0248
234
Zygmunt Świechowski
(3)
ołtarzy, a ich dekoracją rzeźbiarską, posłużył Wiesemu do postawienia hipo-
tezy, że obie techniki były znane w równej mierze w obrębie warsztatu.
Zwraca on przy tym uwagę na zadziwiającą solidność wykonania. Jednym
z charakterystycznych atrybutów ołtarzy wyszłych z pracowni Mistrza
gościszowickiego, jest motyw orła, siedzącego pośród gałęzi, grawerowany
w złoconym tle obrazów, względnie służący jako folia dla rzeźby szafy
środkowej. ,,Suchy styl obrazów", twardy modelunek twarzy, kazał szukać
źródeł sztuki Mistrza z Gościszowic w warsztacie wrocławskiego Mistrza
łat 1486/87. Oprócz ścisłego z nim pokrewieństwa stylistycznego, wyka-
zuje oeuvre Mistrza z Gościszowic także wspólnotę techniki wyko-
nania, przejawiającą się w stosowaniu farby czerwonej o identycznym
składzie chemicznym, która uległa takiemu samemu rozkładowi. Twór-
czość obu mistrzów, jak sądzi Wiese, trudno wyjaśnić, nie zakładając ich
pobytu w norymberskiej pracowni Wołgemuta. Charakteryzując ogólne
cechy sztuki mistrza z Gościszowic, podkreślił uczony niemiecki ,.ludowość
formy i kolorystyki", „schematyczną lalkowatość" i elementy bajkowości.
Za dzieła, pochodzące bezspornie z warsztatu uważane są obok ołtarza
w Gosciszowicach ołtarze w Koninie Żagańskim, Dzikowie, w Lomnitz koło
Drezna, jak również wrocławskie martyrium św. Apolonii z klasztoru św.
Jakóba oraz skrzydło ołtarzowe z Wichowa pow. Kożuchów. Wywodów
tych nie kwestionowali ani Michał Walicki, ani Tadeusz Dobrowolski, który
opiera się na nich w swej pracy o sztuce śląskiej/).
Tyle o wkładzie Wiesego. Opracowania pozostałe mają charakter
monograficzny, patrzący na twórczość warsztatu poprzez pryzmat jednego
zabytku. Dlatego też przed zreferowaniem zawartych w nich poglądów,
przypomnę elementarne dane dotyczące ołtarzy kaliskiego, kościańskiego
i sulechowskiego, zaczerpnięte z bardzo sumiennych opisów poszczególnych
autorów.
Poliptyk kaliski, a raczej jego pozostałości, znajdują się w nawie
bocznej kościoła Najśw. Marii Panny w Kaliszu. Stanowi je 12 kwater
malowanych, umieszczonych w 4 skrzydłach. Części środkowej ołtarza
brak. Dwa skrzydła ołtarza są nieruchome i malowane jednostronnie,
dwa natomiast ruchome i malowane dwustronnie. W chwili, kiedy ołtarz
jest otwarty, widoczne są sceny Pasji. Ołtarz zamknięty ukazuje 8 scen
z życia Marii.
Ołtarz kościoła farnego w Kościanie jest tryptykiem, zawierającym
w szafie środkowej rzeźbę drewnianą „Zesłanie Ducha św.", w predelli zaś
4 również drewniane popiersia św. Dziewic. Na wewnętrznej stronie dwu
skrzydeł ruchomych znajdują się cztery malowane kwatery z wyobraże-
niem Męki Pańskiej, na zewnętrznej ich stronie także 4 malowane
sceny, ilustrujące dzieciństwo Chrystusa. Ołtarz posiada datę 1507. Nie-
fachowa restauracja dwudziestowieczna zatarła w znacznym stopniu pier-
wotny charakter.
Poliptyk sulechowski do r. 1866 mieścił się w kościele parafialnym
w Sulechowie. Następnie przeniesiony został do kościoła .parafialnego
w Babimoście, gdzie znajduje się obecnie. Z ołtarza zachowała się szafa
środkowa (bez rzeźb) oraz dwie pary skrzydeł. Para wewnętrzna posiadała
od zewnątrz niezachowane rzeźby. Na jej odwrocie, jak również po obu
stronach zewnętrznej pary skrzydeł, znajduje się dwanaście kwater malo-
wanych z wyobrażeniem Pasji. Data umieszczona na skrzydle zewnętrz-
nym wskazuje na rok 1499 jako czas ukończenia ołtarza.
°) DOBROWOLSKI Tadeusz, „Sztuka na Śląsku", Katowice 1948, 174—176.
Zygmunt Świechowski
(3)
ołtarzy, a ich dekoracją rzeźbiarską, posłużył Wiesemu do postawienia hipo-
tezy, że obie techniki były znane w równej mierze w obrębie warsztatu.
Zwraca on przy tym uwagę na zadziwiającą solidność wykonania. Jednym
z charakterystycznych atrybutów ołtarzy wyszłych z pracowni Mistrza
gościszowickiego, jest motyw orła, siedzącego pośród gałęzi, grawerowany
w złoconym tle obrazów, względnie służący jako folia dla rzeźby szafy
środkowej. ,,Suchy styl obrazów", twardy modelunek twarzy, kazał szukać
źródeł sztuki Mistrza z Gościszowic w warsztacie wrocławskiego Mistrza
łat 1486/87. Oprócz ścisłego z nim pokrewieństwa stylistycznego, wyka-
zuje oeuvre Mistrza z Gościszowic także wspólnotę techniki wyko-
nania, przejawiającą się w stosowaniu farby czerwonej o identycznym
składzie chemicznym, która uległa takiemu samemu rozkładowi. Twór-
czość obu mistrzów, jak sądzi Wiese, trudno wyjaśnić, nie zakładając ich
pobytu w norymberskiej pracowni Wołgemuta. Charakteryzując ogólne
cechy sztuki mistrza z Gościszowic, podkreślił uczony niemiecki ,.ludowość
formy i kolorystyki", „schematyczną lalkowatość" i elementy bajkowości.
Za dzieła, pochodzące bezspornie z warsztatu uważane są obok ołtarza
w Gosciszowicach ołtarze w Koninie Żagańskim, Dzikowie, w Lomnitz koło
Drezna, jak również wrocławskie martyrium św. Apolonii z klasztoru św.
Jakóba oraz skrzydło ołtarzowe z Wichowa pow. Kożuchów. Wywodów
tych nie kwestionowali ani Michał Walicki, ani Tadeusz Dobrowolski, który
opiera się na nich w swej pracy o sztuce śląskiej/).
Tyle o wkładzie Wiesego. Opracowania pozostałe mają charakter
monograficzny, patrzący na twórczość warsztatu poprzez pryzmat jednego
zabytku. Dlatego też przed zreferowaniem zawartych w nich poglądów,
przypomnę elementarne dane dotyczące ołtarzy kaliskiego, kościańskiego
i sulechowskiego, zaczerpnięte z bardzo sumiennych opisów poszczególnych
autorów.
Poliptyk kaliski, a raczej jego pozostałości, znajdują się w nawie
bocznej kościoła Najśw. Marii Panny w Kaliszu. Stanowi je 12 kwater
malowanych, umieszczonych w 4 skrzydłach. Części środkowej ołtarza
brak. Dwa skrzydła ołtarza są nieruchome i malowane jednostronnie,
dwa natomiast ruchome i malowane dwustronnie. W chwili, kiedy ołtarz
jest otwarty, widoczne są sceny Pasji. Ołtarz zamknięty ukazuje 8 scen
z życia Marii.
Ołtarz kościoła farnego w Kościanie jest tryptykiem, zawierającym
w szafie środkowej rzeźbę drewnianą „Zesłanie Ducha św.", w predelli zaś
4 również drewniane popiersia św. Dziewic. Na wewnętrznej stronie dwu
skrzydeł ruchomych znajdują się cztery malowane kwatery z wyobraże-
niem Męki Pańskiej, na zewnętrznej ich stronie także 4 malowane
sceny, ilustrujące dzieciństwo Chrystusa. Ołtarz posiada datę 1507. Nie-
fachowa restauracja dwudziestowieczna zatarła w znacznym stopniu pier-
wotny charakter.
Poliptyk sulechowski do r. 1866 mieścił się w kościele parafialnym
w Sulechowie. Następnie przeniesiony został do kościoła .parafialnego
w Babimoście, gdzie znajduje się obecnie. Z ołtarza zachowała się szafa
środkowa (bez rzeźb) oraz dwie pary skrzydeł. Para wewnętrzna posiadała
od zewnątrz niezachowane rzeźby. Na jej odwrocie, jak również po obu
stronach zewnętrznej pary skrzydeł, znajduje się dwanaście kwater malo-
wanych z wyobrażeniem Pasji. Data umieszczona na skrzydle zewnętrz-
nym wskazuje na rok 1499 jako czas ukończenia ołtarza.
°) DOBROWOLSKI Tadeusz, „Sztuka na Śląsku", Katowice 1948, 174—176.