DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.16954#0052
5
TRAIECTVM AD MOSAM>
RA1ECTVM, vrbs in finibus Eburonum ampliflima,ad vtramq5 fluminis Molae ripam fira,
& lapideo ponte iunda,fornicibus aliquot, accuratiflima ftrudura confecto,a rraijciendo flu-
mine nomen habere,conflanti hiftoricorum fententia perhibetur.Eius incolas Bethalios,Ta
cito dictos,Marlianusexiftimat, quanquam nefeio, vnde Ammianus Marcellinusacceperit
Obtrincenfe Mofa: oppidum, quo Traiedum fuper Mofa litum intclligcre videtur,ni.fi forte
id a Tungris fit mutuatus,qui Traiedum in Shrtdjt mutarunt. Et quia Traiedi nomine duo
oppida vocabantur: alterum inferius apud Batauos, alterum fuperius in Tungris, hoc
pcrtrtdjt/id eft,Superius Traiedum,Et fyncoptos,,OpptricIjt vocarunt,e quo Obtrincenfe op-
pidum Marcellinus fecit: Illud 93ttCr0tftC^t/ id eft. Exterius Traiedum, & concise Q)ttrid}t
nominarunt.Quae vero pars Traiedi ad Mofam,Orientalilittori adiacet,^335cf/ vulgari idio-
mate dicitur.De vtriufque origine, antiquitate,nomine, ac tutelari Dino,hunc in modum Matthias Herbinus,fcho-
\x Traiedenfis Redor,aIoanneTuthemio AbbatcSpanheimenficommendatus, libello de Traiedo inftaurato
fcribitQIhcf/Ex vico, latino nomine rradum <5c vfurpatum efle videtur.Hanc autem interpretationem inde conie-
dura colligo,quod ille locus,antequam Ciuitasad tantam amplirudinem,in qua nnne eft,veniret, forte vicus paga-
nus erat.Conflat enim ex antiquishiftorijs,Cinitatem hanc pofladucntumS.Seruatij maxime auctam, & ampliatam,
hominibus, muris,& aedifici js. Ita,quae tunc vicus paganus erat,nunc eft referta viris vrbanis, & tamen antiquum tfo-
menretinet.quod exappellatiuo,iongo vfu,proprium fadum eft, quod frequenter apud prifcosaccidilEe, compcri-
mus.Nam & tota Ciuiras noftra apud illos via Regia appellabatur,quia periliam Romani Reges, qui ijdcm Impera-
tores,vel eorum Legati,Tungrim.nobililfimam tuncGalliarum Metropolim,iterfacicntcs.tranlibant .-cumque ad
Mofam perueniflent,qui ponte carebat,traiedione opus erat,a traijcicndo ergo Traicdum eft nuncupatum,quo vo-
cabuloIuliusCaefar tam eloquens,quam bellicolus,in Commentarijs fuis vtiturfaepe.Et, quoniam Caefaris mentio
fada eft,libet hiede Ca-fare aliquid interponerc,quod ad rem noftram attinet. Quoniam ex claris fundatoribus vr-
bes nonnihil fibi gloriae folent vendicare,vt Conftantinopolisa Conftantino, a Romulo Roma: Primordium itaq;
Ciuitatis noftra: condendae lulius Cadar fuit,qui cum multis ac magnis prailijs Galliam,Germaniamqueopprefliffet,
Traiedum,conuenientiffimum locum hybernandi copijs fuis delegit.Confpexerat enim prudentiflimus imperator
quod is locus feipfum facile muniebat,& nihilominus alimenta viuentibus abunde fuppeditabat.Habet enim ad Au-
ftrum faltus apricos amoeniftimos, pabular ion ibus iumenrorum aptilfimos. Ad occidentem & feptentrionem, pa-
tentes campos,fatorum fertililEmos. Nam ad orientem, Mola eft infinitis vfibus accommoda. Cui in mo dum fe-
micirculi adiundum vallum omniacaitragirando tuebatur,fupercuius aggeribus politi funtpoftea muri antiqui
Ciuitatis, qui vfque in hodiernum diem apparent, & nonnihil fortitudinis afferunt. Haichadenus dedudacbfpe-
dant,vt,fi nobis gloriandum fit de antiquitate, antequam Saluator nofter carnem humanam afliimerct, anno circi-
ter odauo & feptuagefimo initiati fumusdl de fundatore, a lulio Calare originem traximus; fi de nomine, atraijci-
endo flumen Mofa: didumeft Traiedum,quum aliquando via Phegia appellaretur.Si depradidente Patrono atque
Ampliatore,B.Seruatio plurimum obligat i fumus,qui pontificalem fedem primus huic vrbi intulit, inquaviginti
Epifcopirefederunt.Paucaigitur Ciuitates in proci ndu uoftro funt,qua: de his aquepoflunt gloriari. Nam, aut non
tam antiqua, aut a minus nobili condito re fundata,aur non tam digno Prafidente atque ampliatore memorabiles.
CiimCafar oppidum conftruxerataggerftius.impieuit Romanis.nam lingua Latina vfi funt,per multa tempora, vt
ex certifllmisindicijs ad huc appare t. Et praei pue omn ia,coramScabinis, &Conlulibus negotia, latineadafunt, vt
conflat ex diuerfis adhuc adis, aditeris hareditatum, tranfadionum, infraducentos adhuc annos latine feriptis.
HucufqueHerbjnus.Ciuium parsEpifcopo Leodienfi,pars Duci Brabantia(qui nunc eft Inuidiflimus Philippus Hi-
fpaniarum Rex Catholicus)paret Qui vtriq?, fuosibi habent Prafedos,adilesq;.Senatus,Romanorum more, quo-
tannis nouuscreari folebat:Bini videlicet Cofixum XII. ProcolT.ac Quaftoreex vtriufq; Principis plebe.Sedprop-
ter turbas,qua non foliun huius oppidi Ilempub. led totius Belgij flatum, paucos ante annos, miferrime agita-
runt, is Senatus conftituendi mos interruptus eft5 Senatu iam per Principum deputatos ordinato, vfque ad eo-
rum rcuocationem perdurante, primaria Traiedi Ecclefia, fupra crypta exigua, in qua S.Seruatij corpus, miraculis
clarujfepultum erat, opere, reliqui js fticris, Canonicorum focietare,&lifllmis redditibus nobilc,S.Scruatio nun-
cupata eft religione ac pietate ciuium(vt Vfuaid asm Martyrologiofuo,iu(TuCaroli Magni confcripto)vel a Monui
phoTungrenfi Epifcopo.vtBcda tclLimr.In qua etiananum eius ofla,quemadmodum & fex ex ordine fuccelforum,
cum multis alijspraeftantifllmisreliquijs,religiose aftecuantur,qua: ex Odauienfi Gallia: vrbe,S.Scruatius, Hunnoru
deuitans tyrannidem,huctranftulit,quarum gratia,ex remotifllmis orbis partibus,vtputa cxStyria, Croatia, Sclauo-
nia,Hungaria,Bohemia,Allatia,toraFrancia,ali)sque innumeris regionibus, & maxime lingulis feptennijs, dum fa-
cra: reliquia: potiflimum oftenduntur, turmatim hominesaduolare confueuerunt. Epifcopalem Tungrenfem fede
B Seruatius Traiedum tranftulit.Cui ibidem XX. exordine.fanditate vita:clariflimi,lucceflerunt Antiftites. Quo-
rum penultimusfuitglonofus&inclytus martyr D. Lambertus,quiLeodij, pro Chrifti nomine, fanguinem fuum
profudit.Cuiusdifcipulus,atq5 fuccefi.br Hupertus,loci,fanguine Magiftri,ac Pradeccflbrisfui confccrati, tadusaf-
fedu,Epifcopalem fedem eo tranftulit.Cui hoc tempore,Reuercndiftimusllluftriflimusq; Princeps, ac D.Dominus
GcrardusaGrofsbeck, S. R. E. Cardinalis,fumma cum laude praeli. Traiedo plurimum vtilitatislecora prabet,flu-
uius exiguus quidem,fedfubindenitiibusrefolutis,aut immodicis imbribus ita exundans, vt pagis, aedibusq; vicinis,
non parum detrimenti inferat.Profilit non procul a Centronibus,Tungrosque alluens, Traiedum finuofus fecon-
fertfln cuius fuburbio in duos diuifusalueos,totidem etiam locis vrbem intrat,ibique rurfum,altero alneo in plurcs
fepandente,maximam molitoribus,fullonibus,tmdoribus,coriariis,alijsqueopificibus,ciuiumque domibus com-
moditatem adfcrt.Demum,Francifcanos praeterluens, omnes fuosalucosin Vmim cogit, ficquejoppidum effluens
in Mofam fe exonerat. Quin & illud memorabile, quodpalfim in vicinis Traiedo locis,potilfimum vero in Grons-
fcid.t, fabulofi e terra: vifccribus eruantur lapides, praeftanrilli mi autem in pagoTichcn, vtputa dur.otes , ac diutur-
niores. At deterrimi,in Hunnorum monte,in quibus praeter conchiliorum fpccics,in lapidem induratas,
animalium quoque offa reperiuntur,vnde conficere quidam volunt, cos montes ex di-
iuuij altibus aggregatos. Qua de. re accuratius difteritur in Verona:
deicriptioncjin operis illius indice.
TRAIECTVM AD MOSAM>
RA1ECTVM, vrbs in finibus Eburonum ampliflima,ad vtramq5 fluminis Molae ripam fira,
& lapideo ponte iunda,fornicibus aliquot, accuratiflima ftrudura confecto,a rraijciendo flu-
mine nomen habere,conflanti hiftoricorum fententia perhibetur.Eius incolas Bethalios,Ta
cito dictos,Marlianusexiftimat, quanquam nefeio, vnde Ammianus Marcellinusacceperit
Obtrincenfe Mofa: oppidum, quo Traiedum fuper Mofa litum intclligcre videtur,ni.fi forte
id a Tungris fit mutuatus,qui Traiedum in Shrtdjt mutarunt. Et quia Traiedi nomine duo
oppida vocabantur: alterum inferius apud Batauos, alterum fuperius in Tungris, hoc
pcrtrtdjt/id eft,Superius Traiedum,Et fyncoptos,,OpptricIjt vocarunt,e quo Obtrincenfe op-
pidum Marcellinus fecit: Illud 93ttCr0tftC^t/ id eft. Exterius Traiedum, & concise Q)ttrid}t
nominarunt.Quae vero pars Traiedi ad Mofam,Orientalilittori adiacet,^335cf/ vulgari idio-
mate dicitur.De vtriufque origine, antiquitate,nomine, ac tutelari Dino,hunc in modum Matthias Herbinus,fcho-
\x Traiedenfis Redor,aIoanneTuthemio AbbatcSpanheimenficommendatus, libello de Traiedo inftaurato
fcribitQIhcf/Ex vico, latino nomine rradum <5c vfurpatum efle videtur.Hanc autem interpretationem inde conie-
dura colligo,quod ille locus,antequam Ciuitasad tantam amplirudinem,in qua nnne eft,veniret, forte vicus paga-
nus erat.Conflat enim ex antiquishiftorijs,Cinitatem hanc pofladucntumS.Seruatij maxime auctam, & ampliatam,
hominibus, muris,& aedifici js. Ita,quae tunc vicus paganus erat,nunc eft referta viris vrbanis, & tamen antiquum tfo-
menretinet.quod exappellatiuo,iongo vfu,proprium fadum eft, quod frequenter apud prifcosaccidilEe, compcri-
mus.Nam & tota Ciuiras noftra apud illos via Regia appellabatur,quia periliam Romani Reges, qui ijdcm Impera-
tores,vel eorum Legati,Tungrim.nobililfimam tuncGalliarum Metropolim,iterfacicntcs.tranlibant .-cumque ad
Mofam perueniflent,qui ponte carebat,traiedione opus erat,a traijcicndo ergo Traicdum eft nuncupatum,quo vo-
cabuloIuliusCaefar tam eloquens,quam bellicolus,in Commentarijs fuis vtiturfaepe.Et, quoniam Caefaris mentio
fada eft,libet hiede Ca-fare aliquid interponerc,quod ad rem noftram attinet. Quoniam ex claris fundatoribus vr-
bes nonnihil fibi gloriae folent vendicare,vt Conftantinopolisa Conftantino, a Romulo Roma: Primordium itaq;
Ciuitatis noftra: condendae lulius Cadar fuit,qui cum multis ac magnis prailijs Galliam,Germaniamqueopprefliffet,
Traiedum,conuenientiffimum locum hybernandi copijs fuis delegit.Confpexerat enim prudentiflimus imperator
quod is locus feipfum facile muniebat,& nihilominus alimenta viuentibus abunde fuppeditabat.Habet enim ad Au-
ftrum faltus apricos amoeniftimos, pabular ion ibus iumenrorum aptilfimos. Ad occidentem & feptentrionem, pa-
tentes campos,fatorum fertililEmos. Nam ad orientem, Mola eft infinitis vfibus accommoda. Cui in mo dum fe-
micirculi adiundum vallum omniacaitragirando tuebatur,fupercuius aggeribus politi funtpoftea muri antiqui
Ciuitatis, qui vfque in hodiernum diem apparent, & nonnihil fortitudinis afferunt. Haichadenus dedudacbfpe-
dant,vt,fi nobis gloriandum fit de antiquitate, antequam Saluator nofter carnem humanam afliimerct, anno circi-
ter odauo & feptuagefimo initiati fumusdl de fundatore, a lulio Calare originem traximus; fi de nomine, atraijci-
endo flumen Mofa: didumeft Traiedum,quum aliquando via Phegia appellaretur.Si depradidente Patrono atque
Ampliatore,B.Seruatio plurimum obligat i fumus,qui pontificalem fedem primus huic vrbi intulit, inquaviginti
Epifcopirefederunt.Paucaigitur Ciuitates in proci ndu uoftro funt,qua: de his aquepoflunt gloriari. Nam, aut non
tam antiqua, aut a minus nobili condito re fundata,aur non tam digno Prafidente atque ampliatore memorabiles.
CiimCafar oppidum conftruxerataggerftius.impieuit Romanis.nam lingua Latina vfi funt,per multa tempora, vt
ex certifllmisindicijs ad huc appare t. Et praei pue omn ia,coramScabinis, &Conlulibus negotia, latineadafunt, vt
conflat ex diuerfis adhuc adis, aditeris hareditatum, tranfadionum, infraducentos adhuc annos latine feriptis.
HucufqueHerbjnus.Ciuium parsEpifcopo Leodienfi,pars Duci Brabantia(qui nunc eft Inuidiflimus Philippus Hi-
fpaniarum Rex Catholicus)paret Qui vtriq?, fuosibi habent Prafedos,adilesq;.Senatus,Romanorum more, quo-
tannis nouuscreari folebat:Bini videlicet Cofixum XII. ProcolT.ac Quaftoreex vtriufq; Principis plebe.Sedprop-
ter turbas,qua non foliun huius oppidi Ilempub. led totius Belgij flatum, paucos ante annos, miferrime agita-
runt, is Senatus conftituendi mos interruptus eft5 Senatu iam per Principum deputatos ordinato, vfque ad eo-
rum rcuocationem perdurante, primaria Traiedi Ecclefia, fupra crypta exigua, in qua S.Seruatij corpus, miraculis
clarujfepultum erat, opere, reliqui js fticris, Canonicorum focietare,&lifllmis redditibus nobilc,S.Scruatio nun-
cupata eft religione ac pietate ciuium(vt Vfuaid asm Martyrologiofuo,iu(TuCaroli Magni confcripto)vel a Monui
phoTungrenfi Epifcopo.vtBcda tclLimr.In qua etiananum eius ofla,quemadmodum & fex ex ordine fuccelforum,
cum multis alijspraeftantifllmisreliquijs,religiose aftecuantur,qua: ex Odauienfi Gallia: vrbe,S.Scruatius, Hunnoru
deuitans tyrannidem,huctranftulit,quarum gratia,ex remotifllmis orbis partibus,vtputa cxStyria, Croatia, Sclauo-
nia,Hungaria,Bohemia,Allatia,toraFrancia,ali)sque innumeris regionibus, & maxime lingulis feptennijs, dum fa-
cra: reliquia: potiflimum oftenduntur, turmatim hominesaduolare confueuerunt. Epifcopalem Tungrenfem fede
B Seruatius Traiedum tranftulit.Cui ibidem XX. exordine.fanditate vita:clariflimi,lucceflerunt Antiftites. Quo-
rum penultimusfuitglonofus&inclytus martyr D. Lambertus,quiLeodij, pro Chrifti nomine, fanguinem fuum
profudit.Cuiusdifcipulus,atq5 fuccefi.br Hupertus,loci,fanguine Magiftri,ac Pradeccflbrisfui confccrati, tadusaf-
fedu,Epifcopalem fedem eo tranftulit.Cui hoc tempore,Reuercndiftimusllluftriflimusq; Princeps, ac D.Dominus
GcrardusaGrofsbeck, S. R. E. Cardinalis,fumma cum laude praeli. Traiedo plurimum vtilitatislecora prabet,flu-
uius exiguus quidem,fedfubindenitiibusrefolutis,aut immodicis imbribus ita exundans, vt pagis, aedibusq; vicinis,
non parum detrimenti inferat.Profilit non procul a Centronibus,Tungrosque alluens, Traiedum finuofus fecon-
fertfln cuius fuburbio in duos diuifusalueos,totidem etiam locis vrbem intrat,ibique rurfum,altero alneo in plurcs
fepandente,maximam molitoribus,fullonibus,tmdoribus,coriariis,alijsqueopificibus,ciuiumque domibus com-
moditatem adfcrt.Demum,Francifcanos praeterluens, omnes fuosalucosin Vmim cogit, ficquejoppidum effluens
in Mofam fe exonerat. Quin & illud memorabile, quodpalfim in vicinis Traiedo locis,potilfimum vero in Grons-
fcid.t, fabulofi e terra: vifccribus eruantur lapides, praeftanrilli mi autem in pagoTichcn, vtputa dur.otes , ac diutur-
niores. At deterrimi,in Hunnorum monte,in quibus praeter conchiliorum fpccics,in lapidem induratas,
animalium quoque offa reperiuntur,vnde conficere quidam volunt, cos montes ex di-
iuuij altibus aggregatos. Qua de. re accuratius difteritur in Verona:
deicriptioncjin operis illius indice.