DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.16954#0134
CAMPANIAE FELICIS
DELICIiE.
V o N t A M nufquam toto terrarum orbe, alma rerum parens, dominaq; natura, eiusclementifsiino gubernatore ita
cseli benignitatem difponente, plures delicias,gaudia,obledlamenta,amoenitatesque incredibili vbertate, quam in
Campaniam illam foelicem,potifsimum vero inBaianum, Puteolanumq; linum profudit;Ade6,vt hoc loci potifsi-
mum, cum fumma fpedlantium admiratione, amaenilsimx orbis terrarum deliciat,luxuriantisque natura venuftas
adpareat; Dixcritq; ille verifsime,Nullusin orbe locus,Baijsprxlucet amoenis: Plinius itidem Campaniam appel-
larir fodicem, ob foelicem,beatarnque amoenitatem,qua vno, inqnit,in loco, palam natura gaudentis opus demon-
- -—r,:„m rerum ad vfns humanos affluentia.tum amrrnitateiucunditate-
riarum fludiofis, incredibiles Campania? vere neiu.«usm«a,ptiuii«u •t''-""*'- i >
tu in haec tantanatura luxuriantis miracula vifum pandere, leq; obletfare, atque reficere queant. Ac primum qui-
dem narrationem Jaancnoftram,a promontorio Mitenooidiemur.
Promontori VM Mifenum,fiuemonsMifenus.Cumisabeftmiliaribusquims.NomenaMifenoAenea?iocio,quihicperijt,ortum,Dio-
nvfiusaudloreftjConfirmatque Vergilius libro 6. Aeneam anxium,vbi raptus fato Milenus humaretur, Achatemconfulmfle, demum hoc in loco
fepulchrum illi conditum fcribens,vnde monti nomen tum Mifeno accefsit,cum prius diceretur Aerius In hoc monte Pharusolim fuit, akifsi-
ma nimirum turris,ad cuius e fummo vertice no<5tu praelucentem facem,nauigantcs curium dirigerent. Vbi hic mons tribus m mare lateribus ex-
currens, formam promontorijnancifcitur, intimis vifceribus adeo perfoffus,& cryptis, xdihojsq; fornicatis,qua; numerus columnarum maxi-
mus fulcit, ac fuftinet, excauatus ell, vt ijs fornicum pilis incumbere prorfus, & infidere vi eatu r. Cryptam Traconai iam vocam,a Tracombus
Jiimirum,ideil,fiflulis,aut fubterraneis meatibus,per quosinfpecum hunc olim aquxpluuix confluebant.
P R o c h Y T a Infula,ante Mifenum promontorium iacet, terrxmotu a Mifeno diuulia, vt hb. i. Strabo refert, licet idem auctor lib.5.Et Pii—
niuslib. ?.cap.6.ab Aenaria difieftam fcnbant,quod&eius nomen oflendit.Prochytam namque Profulam lnterpretamur.Habet .eiufdem nomi-
nis oppidum,actei;ra? frugibus,perdicumqueaucupio nobilitatur. . ,
I s C L A, Arime, Homero, Aenaria,Plinio;Inarime.Vergilio,(licet a plenfq; notetur)Pythecufa,Straboni.& Grxcisdn5ta,a Mifeno promonto-
rio terrxmotu & ipfadifcreta,vt libro primo audior efl Strabo,cuiuluisgenerisfiugum,&auri quoque feracifsimaeil.Balneas habet plures,&
ad delicias,&ad valetudinem a?que accommodas. ,
Mare Mortvvm hoc lociconfpicitur. Nam promontorium Mifenum, quaCumaslpeclat,lacumnabetaqua?marina?,]ocorumaccoiX
Mare mortuum appellant,eius aquas,Puteolanus finus effundit,&olim longe,quam nunc amplior fuit.
Circa mare mortuum vndiq; plurima fumptuofifsimorum operum fundamenta,acitem partesconlpicuintur.Eftpra?ter alia delcenfu graduum
40 in ipfis terra? vifceribus admirandum opus,latere,calceq;fa£lum,quatuor columnaium ordinibns,ideft,quintuplicifornicatioHeradificium
hoc vul-oPifcinam mirabilem appellant. Villaolim fuit L.Luculli Baiana,vbullemenfibushybermsagere lolebat. De qua Plutarchusin vira
Luculliferibit, Cum in Lucullano, quodnuncFrafcatam vocant, Cn. Pompeius. M. Ciceio, multiquealijnobilesviri L. Lucullum, xfliuo
tempore conueniffent,Pompeium intercoenam cum Lucullo familiariter ita iocarum,cam villam fibi in primis elegantem atq; iumptuofam, fe-
neftris coenaculis,porticibjtrtefiimma difpofitis,nimirumad vfum xftiui temporis,exterum adhyemem multitudine feneflrarum vehemen-
ter incommodam videri.Lucu Ilum Pompeio refpondiffe,dominum earum xdium,haudquaquam minus iapere gruibus, qua? natura duce regio-
nem cum rempore mutanc,ideoque domum illam xilati conuenientem,alia autem in Baiano, nulla parte deteri orem, hyemis oportunicati a’difi-
calfe. In huius etiam peninfula? vifceribus peramplum xdificium videtur,quod centumCamerellas^b cellularum numero perardlis,at,arcificij
maximi oftiolis i ngrefliim difficulter prxbentium, appellant. Id quoque cillernam fui ne colligi tu r,cuius generis hoc tradlu fubterranex multa?
confpieiuntur,olima Rom.qui in hac prxeipue amoenitatis ora, ruiticari folebant,xdificatx. Vefligia quoquepalsim aliorum operum,nempe,
monumentorum,ac xdium apparent,vt hercule,perpetua quxdam hic vrbs non villa?,videantur fuiffe.
S1 n v s Baianus hoc circa mare mortuum tra<flu,incipit,qui a maris mortui faucib.viq; ad intimam extremitatem Auemi,venuftifsime exten-
ditur , quo auidem tradlu, & inde ab Auerno Puteolos vfqj incedenti, tam varix magnificarum xdium, operumq; tanquam perpe tui vici ruina:
confpkiunuir, vt equide curiola ingenia plane cogant obllupefcere. Primum circa Maris mortui fauces,afperrima rupes excauatacernimrdta
vt per eam nunc in finum Baianum, e mari mortuo commeare nauigia pofsint.Baiarum inde veftigiafunt.ingcntianimirum pelagodemeria ope-
rum fundamenta , cuius quidem vrbis interitus, avi terrxmotuum exortus eft. Non proculinde BalneaBaiana,qux vocantaccolx, Medici vero
Syluania, reperiuntut, in ripam nonnihil excauata. Iuxta, eadem in ora littoris,ampla domus ad rupis pedem, in faxum excifa confpicitur, vbi
Balnevm T r i t v l 1 Medicis ita di<5him,fed vulgo Ciceronianum,ac itera Pratenfe;Ciceromanum quidem,quod in villa Ciceronis, Acade-
mix nomine clara,extent.Pratenfe vero,quod in prato fit. . .
Crypta fiipra Balneum Ciceronianum in rupe,graduum aliquotafcenfu repentur, mirabili opere exci la, altitudine pedum 6. Latitudine j.
5ed in longum, finuofo anfraftu plurimum extenta, fuauem & ineundum exhalans odorem,quam, fi quis eredlus ingrediatur,repente fudabit,fi
pronus, & ad folum inflexus,refrigefcet,vlterius,ad dextram vergenti,aqua purilsima,iedpene teruens,& tadlu vix innoxia,quam pleriquecre-
dunt in infimum balneum occultis vijs diffluere,vulgo Fricatoria& Sudatoria Baianaappellantur,de quibus plura ia Indice.
Templvm Herculis Bauli, hic fere omifimus, quod tranfitisTritulinisaquis, ad Auernum montem Orientali latere rotundaforma Plinius
demonftrat.Id ad Baianum fuiffe finum Strabonis quoque narratio probat, cuius etiamnum permagnx conlpiciuntur ruinx.
L v c R1 n i,de bine celebra tilsimi S1N v;s,Baianum portum,fubfequuntur veltigia,Vbi aggerem,quo marearcetur(vt perhibet Strabo) lon-
gitudine iladiorum S.latitudine,qua duo vehicula commeare queant,Hercules,boum Geryonis traducendoru c a u Ii, iec i t,qu o ni am an t e a p r o p -
ter vndarum,& fluftimm impetus,per oram finusincedi vix poterat,etfi quo > fuper vicinas rupes declinaretur.
Mons Sibyllae Cumanx,hinc longe confpicirur,decuius habitatione & antro,peculiarem deicriptionem exhibemus.
Lacvs Avernv s,poetiscelebratiisimus,hinc fequitur,adquem ex Lucrino quondam commeare licebat,fed hic tranfitus conflagrationis
Triper^ulaux violentia,prorfus immutatus,atqjconuulfus fuit. Auerni au te paludis aqua 1'apore falia, colore nigra eft,quod ob immenfam pro-
funditatem accidere putatur, Cum fundum eius imum, non pofle deprehendi, Vibius Sequefler afferat. Eius tamen fundum acuriofisquibufdam
hominibus inuentum fuiffe conflat, fune fcilicet, pafitium 90. quos fingulosvlnx quaternxconltituunt, vt fic altitudinem ilagni 3C0. vlnarum
cffeconftiterit.Sunr,qui exilliment didlum Auernum,tanquam aofvo/^,quodaues fuperuolantes,odoriseiusgrauitateconciderent enecatx,tan-
quamad Plutonem abripierentur.Indeq; ilagnum Plutoni iacrum habitum.Cxteriim Abrahamus OrteIius,& Georgius Hoffnaglms Antverpia-
ni, viri eruditifsimi, Aimmiq; antiquitatis admiratores,dii fuperiore anno Baianu, Puteolanumq; finum,ad vifenda tum naturx,tu arte excitata
miracula ftudiofifsimeperquirunt,experientia certa cognofcu nt,paludem banc ia \op non effe,qucmadmodu Auftores permulti prodiderilt.
T RI P E R G v L A N A Balnea, hic olim ad Auernum fuere, ab loci llru&ura fic cognominata, domo nimirum tripartito diuifa,quod vna pars
cuftodiendis veftibus, altera lauationi, tertia ledlis attributa effet. Sed hxc balnea, &frequentifsimum olim,amplifsimutnq; vicum,& permulta
nobiliaxdificia,horribilis terrxmotuSj& conflagratio ilupenda deformans, conuulfit, & maxima mbntisnoui mole oppleuit, vt iam non am-
plius appareant.
Mons Novv s,eo loci,vbi quondam Tripergulanusextitit vicus. Anno Chrifti 1S3S.mirabili & violenta natura? operatione vna nocle efl or-
tus,quaterna radicu ambitu miliaria continens,in medio remanente hiatu,latitudinis,vt xflimari poterat,L.paffuu.Inffar habet Theatri, leniter
afummitatecliuo fe pandensjintus lacuna eft,tanquam area modica,qux clarifsimasaquas continet,rumum lulphurei odoris exhalantes.Pluri-
ma mons ille Tripergulx balnea, virtute falutaria,magnamqi Lucrini & Auerni parte cotexit,prxterea, marinas etia aquas haud paru fubmouit.
Pvteolanvs iam Si N v s nos excipit,in quo ab oftio,quod olim per Lucrinum aquas Matinas in Auernum immittebat,tum in ora littoris,
tum intus in continenti,coliibusq; verfus Puteolos,tam multa fplendidifsimorum operum rcinxconlpiciuntur,vt admirationem incredibilem
habeant,adeoq; nunc orbis terrx vires,opesq; cunflx tot operibus extruendis haud lulfeclurx videantur.
P v T E o L i,iuxta littus colli impofitaciuicas,aqua SinusPuteolanus vocatur,Initio Dicxarc immdida.nimirum ab adminiflrationeiuftitix,
fandlifsimoqi imperio, erudita feriptorum turba confirmat. Emporium Cumanorum Puteolos lUille, pofleaqj colonis Romanis admodum fre-
quentes redditos,& nomen a Puteorum multitudine accepiffe,vel,vt alijs placuit, a putore,queir, hic palsim aqux calida;,vi fulphuris emittunt:
quapropter nonnullis etiam Phlegra vocatus fit Cumanus ager, Strabo memorix prodidit. Vrbis medio nunc tem pium antiquifsimum ex qua-
drato lapide cernitur, quanquam vi terrx motuum nonnihildeformatum.Id Chri!iiani,D.Pi oculo dedicarunt. Portus ad huius oppidi pedem
talde commodus & tutus fuit,cuius nunc ferme nulla vefligia fuperlunt.Contra in mari 13 .vafiifsimx pilx turrium inflar,ex latere flrudlx,ac ia
ijs quibuidam arcus femiruti cernuntur,& aduerfum illis pilis,qux item in xquore iuxta Baias apparent,Pontem ab Caligula Impei'atore fuper-
imcCium,quo tranfitus a Puteolano littore vlq;in Baianum finum iungebaturjSuetcniusamplifsune memorat.
DELICIiE.
V o N t A M nufquam toto terrarum orbe, alma rerum parens, dominaq; natura, eiusclementifsiino gubernatore ita
cseli benignitatem difponente, plures delicias,gaudia,obledlamenta,amoenitatesque incredibili vbertate, quam in
Campaniam illam foelicem,potifsimum vero inBaianum, Puteolanumq; linum profudit;Ade6,vt hoc loci potifsi-
mum, cum fumma fpedlantium admiratione, amaenilsimx orbis terrarum deliciat,luxuriantisque natura venuftas
adpareat; Dixcritq; ille verifsime,Nullusin orbe locus,Baijsprxlucet amoenis: Plinius itidem Campaniam appel-
larir fodicem, ob foelicem,beatarnque amoenitatem,qua vno, inqnit,in loco, palam natura gaudentis opus demon-
- -—r,:„m rerum ad vfns humanos affluentia.tum amrrnitateiucunditate-
riarum fludiofis, incredibiles Campania? vere neiu.«usm«a,ptiuii«u •t''-""*'- i >
tu in haec tantanatura luxuriantis miracula vifum pandere, leq; obletfare, atque reficere queant. Ac primum qui-
dem narrationem Jaancnoftram,a promontorio Mitenooidiemur.
Promontori VM Mifenum,fiuemonsMifenus.Cumisabeftmiliaribusquims.NomenaMifenoAenea?iocio,quihicperijt,ortum,Dio-
nvfiusaudloreftjConfirmatque Vergilius libro 6. Aeneam anxium,vbi raptus fato Milenus humaretur, Achatemconfulmfle, demum hoc in loco
fepulchrum illi conditum fcribens,vnde monti nomen tum Mifeno accefsit,cum prius diceretur Aerius In hoc monte Pharusolim fuit, akifsi-
ma nimirum turris,ad cuius e fummo vertice no<5tu praelucentem facem,nauigantcs curium dirigerent. Vbi hic mons tribus m mare lateribus ex-
currens, formam promontorijnancifcitur, intimis vifceribus adeo perfoffus,& cryptis, xdihojsq; fornicatis,qua; numerus columnarum maxi-
mus fulcit, ac fuftinet, excauatus ell, vt ijs fornicum pilis incumbere prorfus, & infidere vi eatu r. Cryptam Traconai iam vocam,a Tracombus
Jiimirum,ideil,fiflulis,aut fubterraneis meatibus,per quosinfpecum hunc olim aquxpluuix confluebant.
P R o c h Y T a Infula,ante Mifenum promontorium iacet, terrxmotu a Mifeno diuulia, vt hb. i. Strabo refert, licet idem auctor lib.5.Et Pii—
niuslib. ?.cap.6.ab Aenaria difieftam fcnbant,quod&eius nomen oflendit.Prochytam namque Profulam lnterpretamur.Habet .eiufdem nomi-
nis oppidum,actei;ra? frugibus,perdicumqueaucupio nobilitatur. . ,
I s C L A, Arime, Homero, Aenaria,Plinio;Inarime.Vergilio,(licet a plenfq; notetur)Pythecufa,Straboni.& Grxcisdn5ta,a Mifeno promonto-
rio terrxmotu & ipfadifcreta,vt libro primo audior efl Strabo,cuiuluisgenerisfiugum,&auri quoque feracifsimaeil.Balneas habet plures,&
ad delicias,&ad valetudinem a?que accommodas. ,
Mare Mortvvm hoc lociconfpicitur. Nam promontorium Mifenum, quaCumaslpeclat,lacumnabetaqua?marina?,]ocorumaccoiX
Mare mortuum appellant,eius aquas,Puteolanus finus effundit,&olim longe,quam nunc amplior fuit.
Circa mare mortuum vndiq; plurima fumptuofifsimorum operum fundamenta,acitem partesconlpicuintur.Eftpra?ter alia delcenfu graduum
40 in ipfis terra? vifceribus admirandum opus,latere,calceq;fa£lum,quatuor columnaium ordinibns,ideft,quintuplicifornicatioHeradificium
hoc vul-oPifcinam mirabilem appellant. Villaolim fuit L.Luculli Baiana,vbullemenfibushybermsagere lolebat. De qua Plutarchusin vira
Luculliferibit, Cum in Lucullano, quodnuncFrafcatam vocant, Cn. Pompeius. M. Ciceio, multiquealijnobilesviri L. Lucullum, xfliuo
tempore conueniffent,Pompeium intercoenam cum Lucullo familiariter ita iocarum,cam villam fibi in primis elegantem atq; iumptuofam, fe-
neftris coenaculis,porticibjtrtefiimma difpofitis,nimirumad vfum xftiui temporis,exterum adhyemem multitudine feneflrarum vehemen-
ter incommodam videri.Lucu Ilum Pompeio refpondiffe,dominum earum xdium,haudquaquam minus iapere gruibus, qua? natura duce regio-
nem cum rempore mutanc,ideoque domum illam xilati conuenientem,alia autem in Baiano, nulla parte deteri orem, hyemis oportunicati a’difi-
calfe. In huius etiam peninfula? vifceribus peramplum xdificium videtur,quod centumCamerellas^b cellularum numero perardlis,at,arcificij
maximi oftiolis i ngrefliim difficulter prxbentium, appellant. Id quoque cillernam fui ne colligi tu r,cuius generis hoc tradlu fubterranex multa?
confpieiuntur,olima Rom.qui in hac prxeipue amoenitatis ora, ruiticari folebant,xdificatx. Vefligia quoquepalsim aliorum operum,nempe,
monumentorum,ac xdium apparent,vt hercule,perpetua quxdam hic vrbs non villa?,videantur fuiffe.
S1 n v s Baianus hoc circa mare mortuum tra<flu,incipit,qui a maris mortui faucib.viq; ad intimam extremitatem Auemi,venuftifsime exten-
ditur , quo auidem tradlu, & inde ab Auerno Puteolos vfqj incedenti, tam varix magnificarum xdium, operumq; tanquam perpe tui vici ruina:
confpkiunuir, vt equide curiola ingenia plane cogant obllupefcere. Primum circa Maris mortui fauces,afperrima rupes excauatacernimrdta
vt per eam nunc in finum Baianum, e mari mortuo commeare nauigia pofsint.Baiarum inde veftigiafunt.ingcntianimirum pelagodemeria ope-
rum fundamenta , cuius quidem vrbis interitus, avi terrxmotuum exortus eft. Non proculinde BalneaBaiana,qux vocantaccolx, Medici vero
Syluania, reperiuntut, in ripam nonnihil excauata. Iuxta, eadem in ora littoris,ampla domus ad rupis pedem, in faxum excifa confpicitur, vbi
Balnevm T r i t v l 1 Medicis ita di<5him,fed vulgo Ciceronianum,ac itera Pratenfe;Ciceromanum quidem,quod in villa Ciceronis, Acade-
mix nomine clara,extent.Pratenfe vero,quod in prato fit. . .
Crypta fiipra Balneum Ciceronianum in rupe,graduum aliquotafcenfu repentur, mirabili opere exci la, altitudine pedum 6. Latitudine j.
5ed in longum, finuofo anfraftu plurimum extenta, fuauem & ineundum exhalans odorem,quam, fi quis eredlus ingrediatur,repente fudabit,fi
pronus, & ad folum inflexus,refrigefcet,vlterius,ad dextram vergenti,aqua purilsima,iedpene teruens,& tadlu vix innoxia,quam pleriquecre-
dunt in infimum balneum occultis vijs diffluere,vulgo Fricatoria& Sudatoria Baianaappellantur,de quibus plura ia Indice.
Templvm Herculis Bauli, hic fere omifimus, quod tranfitisTritulinisaquis, ad Auernum montem Orientali latere rotundaforma Plinius
demonftrat.Id ad Baianum fuiffe finum Strabonis quoque narratio probat, cuius etiamnum permagnx conlpiciuntur ruinx.
L v c R1 n i,de bine celebra tilsimi S1N v;s,Baianum portum,fubfequuntur veltigia,Vbi aggerem,quo marearcetur(vt perhibet Strabo) lon-
gitudine iladiorum S.latitudine,qua duo vehicula commeare queant,Hercules,boum Geryonis traducendoru c a u Ii, iec i t,qu o ni am an t e a p r o p -
ter vndarum,& fluftimm impetus,per oram finusincedi vix poterat,etfi quo > fuper vicinas rupes declinaretur.
Mons Sibyllae Cumanx,hinc longe confpicirur,decuius habitatione & antro,peculiarem deicriptionem exhibemus.
Lacvs Avernv s,poetiscelebratiisimus,hinc fequitur,adquem ex Lucrino quondam commeare licebat,fed hic tranfitus conflagrationis
Triper^ulaux violentia,prorfus immutatus,atqjconuulfus fuit. Auerni au te paludis aqua 1'apore falia, colore nigra eft,quod ob immenfam pro-
funditatem accidere putatur, Cum fundum eius imum, non pofle deprehendi, Vibius Sequefler afferat. Eius tamen fundum acuriofisquibufdam
hominibus inuentum fuiffe conflat, fune fcilicet, pafitium 90. quos fingulosvlnx quaternxconltituunt, vt fic altitudinem ilagni 3C0. vlnarum
cffeconftiterit.Sunr,qui exilliment didlum Auernum,tanquam aofvo/^,quodaues fuperuolantes,odoriseiusgrauitateconciderent enecatx,tan-
quamad Plutonem abripierentur.Indeq; ilagnum Plutoni iacrum habitum.Cxteriim Abrahamus OrteIius,& Georgius Hoffnaglms Antverpia-
ni, viri eruditifsimi, Aimmiq; antiquitatis admiratores,dii fuperiore anno Baianu, Puteolanumq; finum,ad vifenda tum naturx,tu arte excitata
miracula ftudiofifsimeperquirunt,experientia certa cognofcu nt,paludem banc ia \op non effe,qucmadmodu Auftores permulti prodiderilt.
T RI P E R G v L A N A Balnea, hic olim ad Auernum fuere, ab loci llru&ura fic cognominata, domo nimirum tripartito diuifa,quod vna pars
cuftodiendis veftibus, altera lauationi, tertia ledlis attributa effet. Sed hxc balnea, &frequentifsimum olim,amplifsimutnq; vicum,& permulta
nobiliaxdificia,horribilis terrxmotuSj& conflagratio ilupenda deformans, conuulfit, & maxima mbntisnoui mole oppleuit, vt iam non am-
plius appareant.
Mons Novv s,eo loci,vbi quondam Tripergulanusextitit vicus. Anno Chrifti 1S3S.mirabili & violenta natura? operatione vna nocle efl or-
tus,quaterna radicu ambitu miliaria continens,in medio remanente hiatu,latitudinis,vt xflimari poterat,L.paffuu.Inffar habet Theatri, leniter
afummitatecliuo fe pandensjintus lacuna eft,tanquam area modica,qux clarifsimasaquas continet,rumum lulphurei odoris exhalantes.Pluri-
ma mons ille Tripergulx balnea, virtute falutaria,magnamqi Lucrini & Auerni parte cotexit,prxterea, marinas etia aquas haud paru fubmouit.
Pvteolanvs iam Si N v s nos excipit,in quo ab oftio,quod olim per Lucrinum aquas Matinas in Auernum immittebat,tum in ora littoris,
tum intus in continenti,coliibusq; verfus Puteolos,tam multa fplendidifsimorum operum rcinxconlpiciuntur,vt admirationem incredibilem
habeant,adeoq; nunc orbis terrx vires,opesq; cunflx tot operibus extruendis haud lulfeclurx videantur.
P v T E o L i,iuxta littus colli impofitaciuicas,aqua SinusPuteolanus vocatur,Initio Dicxarc immdida.nimirum ab adminiflrationeiuftitix,
fandlifsimoqi imperio, erudita feriptorum turba confirmat. Emporium Cumanorum Puteolos lUille, pofleaqj colonis Romanis admodum fre-
quentes redditos,& nomen a Puteorum multitudine accepiffe,vel,vt alijs placuit, a putore,queir, hic palsim aqux calida;,vi fulphuris emittunt:
quapropter nonnullis etiam Phlegra vocatus fit Cumanus ager, Strabo memorix prodidit. Vrbis medio nunc tem pium antiquifsimum ex qua-
drato lapide cernitur, quanquam vi terrx motuum nonnihildeformatum.Id Chri!iiani,D.Pi oculo dedicarunt. Portus ad huius oppidi pedem
talde commodus & tutus fuit,cuius nunc ferme nulla vefligia fuperlunt.Contra in mari 13 .vafiifsimx pilx turrium inflar,ex latere flrudlx,ac ia
ijs quibuidam arcus femiruti cernuntur,& aduerfum illis pilis,qux item in xquore iuxta Baias apparent,Pontem ab Caligula Impei'atore fuper-
imcCium,quo tranfitus a Puteolano littore vlq;in Baianum finum iungebaturjSuetcniusamplifsune memorat.