DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.16954#0096
S V S A T V Mv
VS AT VM,vrbs VVeftphalix.poft Monafterium,quondam Mediolanum,&Mimigardx vor-
daopulentiffiima,amplifiimaq;,vtqux decem populofis fit diftinda Paroecijs.Primfeua fundatio-
ne caftrum,feu Prxfeduram fui ile perhibent,quxin tantam paularim vrbem exercuerit. Indeqj
Sufatiappellationem natam,quodobloci fitusepopornitatem,aedificiorum aliquid ad caftruni
ipfuni femper acceflcrit, vt a quotidiano incremento, Sufatum, quafi (£tn$u|a$/ fit cognomina-
tum. Complures pagos vicinos fibi fubditos occupat, olim Prxfeduras minores, quos populari
nunc lingua,^ur&Cn/indigetant,quod grauamina & onera, a quibus ciucsimmunesfunt ac
liberi fuftineant.Ager, etfi totiuspaffim VVeftphalix fyluis, & pecorum pafcuis, quam aruisfit
lxtior, circa Sufatum tamen atque Hammonem, frumentaria gleba foelicior: Salinarum etiam
datur. Vicinus namque vrbi Paffendortffipagus faliniscelebris,maximamprxftantilfimifalis co-
piam, quotidiano cenfu fuppeditat, vnde non Sufatenfium modo, fed vicinorum,remotioribus paffim locis,neceffitati
fubuenitur. Earum vero faiinarum domini,patritijs, vt plurimum orti familijs, vrbisfuntciucs. Vrbs ipfa molas fex, ad
communem ciuium vfum habet,quibus aqua,qua circumagitantur,detrahendae facultas, exteris elt omnis prxeifa. Eft
in ea magnificum Canonicorum Collegium D. Patroclo,qui «Se vrbis patronus eft tutelaris, facrum. In eo hoc tempore
Prxpofitus eft,vir celeberrimi nominis GodefridusGroppcrus Aggrippinas,EcclefixColonienfisarchidiaconus, Iure-
confultus,eloquentia & eruditione,magnisq; legationibus percelebris.Multis ac varijs priuilegijs & immunitatibus,Su-
fatienfcsgaudent,interquaeidcomprimismemorabilc,quod prx exteris VVeftphalix oppidis,non folu in proprio, ve-
rum etiam vicini Principis fundo,cuiufcunq; generis feras venandi ius obtineant.Vtiturpr^terca vrbsipfa mero ac mix-
to imperio,«Se fubllluftriffimiCliuorum,Iuliacenfium,ac Montenfium Ducis clientela degit:cimi ante fub Archiepifco-
po Colonienfi fuiffet per annos ducentos,oduaginta,a tem pore Friderici primi Imperatoris, quo ille Henricum Leone,
Saxonix Ducem, prouincijspulfum, omni exuerat feudi digni tate. Tum & Sufatum coepitparere Ecclefix Colonienfi,
vfque ad tempora anni M. CCCC. XL.quandoSufatienfesamicitiam Adolphi Cliuenlis Ducis affiedarunt, quod fe di-
cerent ab Archiepifcopo in antiquis libertatibus ardari.Itaque ad Ducem Cliuenfem defecerunt, cuifaluis immunita-
tibus antiquis, facramentum fidelitatis prxftiteruntmiultis interim nuncijs ac literis hinc,atq; inde miffis,ad Ducem,vt
abftineret aliena ditione: ad vrbem,vt ad cor rediret, agno(cens(quem debebat) Colonicnfcm Archiepifcopum domi-
num in temporalibus & fpiritualibus.fed cum toto triennio,his atq5 ali js vi js nihil proficeretur,ad arma peruentum eft,
vtrinque comparata: Ioanncs Cliuenlis, Adolphi filius, tum filius familias, cum valido praffidio, vrbem tuendam ingre-
ditur, falutatusque a ciuibus Princeps atq;defcnfor,folenni iureiurando inauguratus eft. Tum validas colligens copias,
ditionem Cliuenfem ingreditur,vrbem Xandenfem obfidionecingens,qux media ex parte, Colonienfis erat dominij,
quam cum vi cocpiffiet,inde rediens Sufatum, paffius eft fe ibi obfideri.Theodoricus autem Archiepifcopus, comparatis
copijs,ad obfidionem fe parans,multos fibi confoedcratos conciliat, Monafterienfem, Hildesheimenfem, Mindenfem
Epifcopos,Ludouicum Bauarix Electorem,Guilhelmum Braunfvvicenlcm Ducem;Ioannem Naflouix,GerhardumSe
ienum,& alios Comites. Venerat etiam illi auxilio VVilhelmus LandgrauiusTuringix,Dux Saxonix,inter agmina fua
ducens duo millia quingentos,ex Bohemis,homines,armis iam diu innatos,&qui fine exemplo crudeliter delxuiret.Hi
inipfoitinere,loannemdeHoyaComitemOfnaburgi,aciuibusvindum,foliscominationibus,efeptennali 6c tam ar-
da captiuitate,in qua fe vir procerus erigere non pollet in fublime rclaxarunt.Solus Rodolphus Traiedenfis Epifcopus,
& Bernardus Lippix Comes, partes loannistutati funt. Adolphus pater,propterfenium & imbecillitatem, expeditioni
non interfuit. Obfeditergo ArchiepifcopusSufatum,multismillibusarmatorum(fcribitColonienfisChronographus,
oduaginta millia in Epifcopi caftris fuiffc.)Oppugnauit autem toto menfe, raro intermittens bombardarum tonitrua.
Sed,cum ea non terrerent ciues,apparatis magna multitudine fcalis,ftatuit varijs fimul locis inuadere muru. Erat ea fca-
larum multitudo,«5c id roboris,vt vna,tres,aut quatuor in quaq;ftarent,& afeenderent. Oppidani aduerfus ea miferunt
lapides ac trabesffied omnium erat validiffimum defenfionis genus, Sartagines in muris difponcbant per interualla,fub-
iedoigne,pultes in aquis bullienteferuoremifcebant.hunc liquorem capacibus valis,feruefcentem fudere in armatos,
fcalis incumbentes. Exuperabat ea vis omne genus tormentorum,in ipfisfuis armis ardore excruciati, fuffipeabantur.
Tormenti genus incomparabile. Tali tum modo defenfi muri,periere ex fcandentibus plurimi, qui pro fuo debito pri-
mi venerant ad arma.Nam Bohemi facile cefsere indigenis,honorem,vt militia praelati,primi effient in periculis. Archi
epifcopus eo accepto incommodo,oppugnationem deferuit. Ex hoc tempore, Sufatum in iurc Ducis Cliuenlis perma-
net. Haec partirn exSaxoniaCrantij,partim ex Colonienfi Chronographo, partim ex manufcriptiscxccrpfimus. Ea au-
tem, quxfequuntur5ex codice manuferipto in Bibliotheca Dominicariorum Sufaten.annotauimus, cui titulus, Mappa
Mundi Magiftrilacobi de Sufato,&c.In VVeftphalia etiam,inquit,eft Sufatum nobilis illa ciuitas, antiqua & praeclara,
pulcherrima & ditiffima inter exteras VVeftphalix duitates, abundans,opulenta, & populofa,in campo plano, inter a-
gros vberrimosfita,muro duplici profundisq;foffatiscircumdata,turres triginta,fex principales,altas,firmas,ac pro de-
fenfione didx ciuitatis,fiopus effiet,interiori muro annexas,per girum habet Sc bene munitas, habet inquam & decem
portas ad diucrfas regiones exitum praebentes.Sunt ibi plures Ecclefix,pulchre Sandorum laudibus,fumptibusgloriofis
confummatx.interquas magna eft famofa Ecclefia ,mirx magnitudinis, turri maximae altitudinis, gloriofi martyris S.
Patrocli.didxciuitatisgloriofi patroni. Ibi Collegium Clericorum die noduque Domino famulantium.Ibireligiofo-
rumfandimonialium pulchra monafteria,qux circa Dei cultum diurnis nodurnisque horis, diuinisobfcquijs deuotif-
fime in fanditate occupantur.Erat enim hxc ciuitas oppidum olim inclytum regni Augarorum,& poftea caput Ducatus
VVeftphalix,ad Duces Brunfvvicenfesdeuolutum,fedabHenrico Leonis,Duce Brunfvvicenfi deperditum propter cri-
men lxfxMaieftatis,impolitum eidem perFridericum 1.Imperatorem, Anno i4.fuilmperij,ab ipfo patienter in poenam
receptum,& Archiepifcopo Colonienfi R einoldo,cum toto Ducatu VVeftphalix vfque ad fagittxiadum in Rhenum
gratiose datum,&fic infeudatur,quiaprxdidus Archiepifcopus,prxdido Frederico in obfidione duitatis Mediolanen-
fis,a qua fraudulenter,di&us Henricus Leoreceffierat,fideleprxbuit auxilium,&conftanter.Infuper«5c Philippus fuccef-
for Reinoldi aFredericho Imperatore iam dido,pretio quinquaginta marcarum puri argenti & feruitio corporali for-
tiffimo & multiplici comparauit,fibi fuiscg fuccefforibus & Pontificiali dignitati perpetualiter incorporauit, voluitq; fi-
bi de confilio Ducatum hunc emere pretio tantilJ o potius,quam in bcneficiajaccipcre,propter maiorem fibi firmitatem.
vvarbvrgvm.
\ TT jARBVR GV M, non inelegans VVeftphalix oppidum fitu eft inxquali,Dimulaf aquis inftru&um. Comitatus olim titulo,vti Hammel-
Af manus perhibet.illuitre,qui idem hoc oppidum aprxltanci commendat ceieuifia,gratilsimo ijspotu^quicum paruo crumenar dilpcn-
* ’ dio,gcnioindulgcre cupiunt.
57
VS AT VM,vrbs VVeftphalix.poft Monafterium,quondam Mediolanum,&Mimigardx vor-
daopulentiffiima,amplifiimaq;,vtqux decem populofis fit diftinda Paroecijs.Primfeua fundatio-
ne caftrum,feu Prxfeduram fui ile perhibent,quxin tantam paularim vrbem exercuerit. Indeqj
Sufatiappellationem natam,quodobloci fitusepopornitatem,aedificiorum aliquid ad caftruni
ipfuni femper acceflcrit, vt a quotidiano incremento, Sufatum, quafi (£tn$u|a$/ fit cognomina-
tum. Complures pagos vicinos fibi fubditos occupat, olim Prxfeduras minores, quos populari
nunc lingua,^ur&Cn/indigetant,quod grauamina & onera, a quibus ciucsimmunesfunt ac
liberi fuftineant.Ager, etfi totiuspaffim VVeftphalix fyluis, & pecorum pafcuis, quam aruisfit
lxtior, circa Sufatum tamen atque Hammonem, frumentaria gleba foelicior: Salinarum etiam
datur. Vicinus namque vrbi Paffendortffipagus faliniscelebris,maximamprxftantilfimifalis co-
piam, quotidiano cenfu fuppeditat, vnde non Sufatenfium modo, fed vicinorum,remotioribus paffim locis,neceffitati
fubuenitur. Earum vero faiinarum domini,patritijs, vt plurimum orti familijs, vrbisfuntciucs. Vrbs ipfa molas fex, ad
communem ciuium vfum habet,quibus aqua,qua circumagitantur,detrahendae facultas, exteris elt omnis prxeifa. Eft
in ea magnificum Canonicorum Collegium D. Patroclo,qui «Se vrbis patronus eft tutelaris, facrum. In eo hoc tempore
Prxpofitus eft,vir celeberrimi nominis GodefridusGroppcrus Aggrippinas,EcclefixColonienfisarchidiaconus, Iure-
confultus,eloquentia & eruditione,magnisq; legationibus percelebris.Multis ac varijs priuilegijs & immunitatibus,Su-
fatienfcsgaudent,interquaeidcomprimismemorabilc,quod prx exteris VVeftphalix oppidis,non folu in proprio, ve-
rum etiam vicini Principis fundo,cuiufcunq; generis feras venandi ius obtineant.Vtiturpr^terca vrbsipfa mero ac mix-
to imperio,«Se fubllluftriffimiCliuorum,Iuliacenfium,ac Montenfium Ducis clientela degit:cimi ante fub Archiepifco-
po Colonienfi fuiffet per annos ducentos,oduaginta,a tem pore Friderici primi Imperatoris, quo ille Henricum Leone,
Saxonix Ducem, prouincijspulfum, omni exuerat feudi digni tate. Tum & Sufatum coepitparere Ecclefix Colonienfi,
vfque ad tempora anni M. CCCC. XL.quandoSufatienfesamicitiam Adolphi Cliuenlis Ducis affiedarunt, quod fe di-
cerent ab Archiepifcopo in antiquis libertatibus ardari.Itaque ad Ducem Cliuenfem defecerunt, cuifaluis immunita-
tibus antiquis, facramentum fidelitatis prxftiteruntmiultis interim nuncijs ac literis hinc,atq; inde miffis,ad Ducem,vt
abftineret aliena ditione: ad vrbem,vt ad cor rediret, agno(cens(quem debebat) Colonicnfcm Archiepifcopum domi-
num in temporalibus & fpiritualibus.fed cum toto triennio,his atq5 ali js vi js nihil proficeretur,ad arma peruentum eft,
vtrinque comparata: Ioanncs Cliuenlis, Adolphi filius, tum filius familias, cum valido praffidio, vrbem tuendam ingre-
ditur, falutatusque a ciuibus Princeps atq;defcnfor,folenni iureiurando inauguratus eft. Tum validas colligens copias,
ditionem Cliuenfem ingreditur,vrbem Xandenfem obfidionecingens,qux media ex parte, Colonienfis erat dominij,
quam cum vi cocpiffiet,inde rediens Sufatum, paffius eft fe ibi obfideri.Theodoricus autem Archiepifcopus, comparatis
copijs,ad obfidionem fe parans,multos fibi confoedcratos conciliat, Monafterienfem, Hildesheimenfem, Mindenfem
Epifcopos,Ludouicum Bauarix Electorem,Guilhelmum Braunfvvicenlcm Ducem;Ioannem Naflouix,GerhardumSe
ienum,& alios Comites. Venerat etiam illi auxilio VVilhelmus LandgrauiusTuringix,Dux Saxonix,inter agmina fua
ducens duo millia quingentos,ex Bohemis,homines,armis iam diu innatos,&qui fine exemplo crudeliter delxuiret.Hi
inipfoitinere,loannemdeHoyaComitemOfnaburgi,aciuibusvindum,foliscominationibus,efeptennali 6c tam ar-
da captiuitate,in qua fe vir procerus erigere non pollet in fublime rclaxarunt.Solus Rodolphus Traiedenfis Epifcopus,
& Bernardus Lippix Comes, partes loannistutati funt. Adolphus pater,propterfenium & imbecillitatem, expeditioni
non interfuit. Obfeditergo ArchiepifcopusSufatum,multismillibusarmatorum(fcribitColonienfisChronographus,
oduaginta millia in Epifcopi caftris fuiffc.)Oppugnauit autem toto menfe, raro intermittens bombardarum tonitrua.
Sed,cum ea non terrerent ciues,apparatis magna multitudine fcalis,ftatuit varijs fimul locis inuadere muru. Erat ea fca-
larum multitudo,«5c id roboris,vt vna,tres,aut quatuor in quaq;ftarent,& afeenderent. Oppidani aduerfus ea miferunt
lapides ac trabesffied omnium erat validiffimum defenfionis genus, Sartagines in muris difponcbant per interualla,fub-
iedoigne,pultes in aquis bullienteferuoremifcebant.hunc liquorem capacibus valis,feruefcentem fudere in armatos,
fcalis incumbentes. Exuperabat ea vis omne genus tormentorum,in ipfisfuis armis ardore excruciati, fuffipeabantur.
Tormenti genus incomparabile. Tali tum modo defenfi muri,periere ex fcandentibus plurimi, qui pro fuo debito pri-
mi venerant ad arma.Nam Bohemi facile cefsere indigenis,honorem,vt militia praelati,primi effient in periculis. Archi
epifcopus eo accepto incommodo,oppugnationem deferuit. Ex hoc tempore, Sufatum in iurc Ducis Cliuenlis perma-
net. Haec partirn exSaxoniaCrantij,partim ex Colonienfi Chronographo, partim ex manufcriptiscxccrpfimus. Ea au-
tem, quxfequuntur5ex codice manuferipto in Bibliotheca Dominicariorum Sufaten.annotauimus, cui titulus, Mappa
Mundi Magiftrilacobi de Sufato,&c.In VVeftphalia etiam,inquit,eft Sufatum nobilis illa ciuitas, antiqua & praeclara,
pulcherrima & ditiffima inter exteras VVeftphalix duitates, abundans,opulenta, & populofa,in campo plano, inter a-
gros vberrimosfita,muro duplici profundisq;foffatiscircumdata,turres triginta,fex principales,altas,firmas,ac pro de-
fenfione didx ciuitatis,fiopus effiet,interiori muro annexas,per girum habet Sc bene munitas, habet inquam & decem
portas ad diucrfas regiones exitum praebentes.Sunt ibi plures Ecclefix,pulchre Sandorum laudibus,fumptibusgloriofis
confummatx.interquas magna eft famofa Ecclefia ,mirx magnitudinis, turri maximae altitudinis, gloriofi martyris S.
Patrocli.didxciuitatisgloriofi patroni. Ibi Collegium Clericorum die noduque Domino famulantium.Ibireligiofo-
rumfandimonialium pulchra monafteria,qux circa Dei cultum diurnis nodurnisque horis, diuinisobfcquijs deuotif-
fime in fanditate occupantur.Erat enim hxc ciuitas oppidum olim inclytum regni Augarorum,& poftea caput Ducatus
VVeftphalix,ad Duces Brunfvvicenfesdeuolutum,fedabHenrico Leonis,Duce Brunfvvicenfi deperditum propter cri-
men lxfxMaieftatis,impolitum eidem perFridericum 1.Imperatorem, Anno i4.fuilmperij,ab ipfo patienter in poenam
receptum,& Archiepifcopo Colonienfi R einoldo,cum toto Ducatu VVeftphalix vfque ad fagittxiadum in Rhenum
gratiose datum,&fic infeudatur,quiaprxdidus Archiepifcopus,prxdido Frederico in obfidione duitatis Mediolanen-
fis,a qua fraudulenter,di&us Henricus Leoreceffierat,fideleprxbuit auxilium,&conftanter.Infuper«5c Philippus fuccef-
for Reinoldi aFredericho Imperatore iam dido,pretio quinquaginta marcarum puri argenti & feruitio corporali for-
tiffimo & multiplici comparauit,fibi fuiscg fuccefforibus & Pontificiali dignitati perpetualiter incorporauit, voluitq; fi-
bi de confilio Ducatum hunc emere pretio tantilJ o potius,quam in bcneficiajaccipcre,propter maiorem fibi firmitatem.
vvarbvrgvm.
\ TT jARBVR GV M, non inelegans VVeftphalix oppidum fitu eft inxquali,Dimulaf aquis inftru&um. Comitatus olim titulo,vti Hammel-
Af manus perhibet.illuitre,qui idem hoc oppidum aprxltanci commendat ceieuifia,gratilsimo ijspotu^quicum paruo crumenar dilpcn-
* ’ dio,gcnioindulgcre cupiunt.
57