DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.16954#0156
INDEX.
V
Seruioau<ftore,quondam fit cognominata Tyrrhenia, hinc
camappellationem fortium exiftimant velaTyrrhenisnau
tis,qui fe in hoc mare pr*cipitauerunt,hoc namque habet fa-
bula:Dormientem in littore Liberum patrem , puerum nau-
tas abiluhife Tyrrhenos, qui cumelfet experredtus in naui,
quo duceretur,interrogauit,Refponderunt,quo vellet.Liber
ait: Ad Naxum,Infulain fibi facratam,fed cum a^io vela defle-
dlerent,iratum numen,tigres fibi facratas, vilibus eorum ob-
iecit,quo terrore fe illi in fluflus dedere pr*cipites.H*c Ser-
uiusin lib.i.Aeneid.
V.
2f. VaIjBncinae,elegansHannoni*vrbs. Trulla:fluui-
olo infidens,medium regionis fere occupat. Admodum mu-
nita, atq; aduerfus hollium infultus tutifsima. Plebs opulen-
ta, plerumq; rem faciens ex tel* quodam genere, quod verna-
cule Sayam appellant,cuius ingens ibi copia conficitur.
53. Veli trAE,perantiquumLatij oppidum,LiuioBelitra,
Leandro & alljsBelitie,quibufdam etiam Blitri,fitu eft in coi
Je periucundo,vnde pler*que Tyrrheni maris Infula:,Pontia
nimirum & PalmaroIa,fcriptorum monumentis celebres,iu-
cundifsimo oculorum intuitu confpici poliunt.
17. V e n L o n v m,oppidum Geldri* ad Molam flumen mu-
nitifsimum,bellica gloria iam olim nobile, vbi anno Salutis
M.D.XLIII.certis conditionibus pax fadla eft inter Carolum
V.& Gulielmum Cliui* Ducem.
49. Veron am inter vrbes Italicas non minimam fuif-
fe,videre quidem vel hoc tempore licet ex ijs,qu* adhuc ex-
tant,& quali viuunt,partem ex ijs qux temporum, & b ello-
rum iniuria quodammodo interiere,hiftoriarum autem mo-
numentis etiamnum recondita adferuantur. Commendandi
autem merito veniunt,qui tam oportunam , maxime futura:
vrbi fiedem delegerunt,vbi amoenifslmus late labitur Athe-
fis:collesplacidifsimiadiacent,foecundifsimilate fe campi
protendunt. Primi autem conditores quinam fuerint, diuer-
iagrauifsimorum feriptorum audloritatc difputatur. Alijs
eius originem Gallis, alijs veri» Thufcis concedentibus. Illi,
Liuij,Trogi,&Iuftinifefcverbistuentur, li.xx.Hisaute Gal-
lis(dicentis)caufa in Italiam veniendi,fedesq; nouas queren-
di, inteilinadifeordia, &alsidu* domus dilfenfiones fuere:
quarum tardio, cum in Italiam venilfent, fcdibusThufcos ex-
pulerunt,&Mediolandm,Comum,Brixiam Bergomum,Tri-
dentum,Veronam,Vincentiamq; condiderunt.Thufci quoq;
Duce Rheto,auitis fedibus amifsis,alpes occupauere, & no
mine Ducis,gentem Rhetos appellauere: Alij Catonis,& Sem
pronij innituntutfententi*,quoru ille, de originibus linro,
‘ Alpes omnes,inquit, Itali;e,Colonias Thufcorum fuilfe,inco
1* afferunt,& ab ipfis vel Ducibus,vel capitibus originum no
minagcntibuSj& locis indita, vt Rhetij ii Rheto Rege Lydo-
rum,& Veronenfes,aVera Thufcorum Colonia.Sempromus
autem fimiliter fcribit:Hinc circa Larium Lacum,a Principi
busdidta Vallis Vulturena,& Veronaa Vera Thufcorum fa-
milia.Atgrauifsimi iftifcriptoies,etfi verbi? difsidere vide-
antur,re tamen ipfa,Cato cum Sempronio,& Troguscum Iu-
ftino non difsidere,comprobari poterit.fi res tota confidcre-
rur.Iiluditaq; in primis conftaredebet,Tranfpadanam omne
regionem antiquifsimorum Thufcorum fede fuilfe, quod &
Semproniusaffirmathis verbis.Et quidem omnem Tranfpa-
danam regionem Thufcorum prolem fuille, inter omnes au-
dtores conuenit,manentq;veftigia, vrbs Mantua, & reliqua.
Cato quoq;,ita de hac re fcribit,omniafub Alpibus Tranlpa-
dana loca prifei conuen* Thufci milsis colonis tenuere, ab
hisq; multa loca nomina retinent,plura deleuerunt Galli, &
reliqua.Idem Sc Liuius, idem & Plinius affirmant. Veronen-
fem autem agrum Thufcorum fedem fuilfe, multa pratterpra:
didla monumenta confirmant,nam & Catullus Benacum Ly-
dium vocat,id eft, Thulcum, circa Benacum porro oppida
funt adhuc,qu* nomina Thufcorum feruant, vt Thufculanti,
Sc Vergilius.Oenum filium Mantos fuilfe,A: Thufci amnis, id
eft, Benaci, tametfi nonnulla fint,qui de Ayno flumine id
intelligant.Sunt&adhuc vinaRheticain agro noftro, nome
antiquu feruatia a Rhetis,qui a Gallis pulli,motana incolue-
re, de quibus ita Iullinus fcribit.Thufci quoq;,Duce Rheto
amifsis auitis fedibus Alpes occupauere.Plinius prseterea de
Verona inquit,Rhetorum & Euganeorum Verona. H*c igi-
tur ita ftatuenda funt,quibus,fi alteru illudaddas, quod Ca-
to dicebat,plura deleueruut Galli/acilefortalfe erit videre,
quomodo tam Cato,& Sempronius,qualnTrogus,&iulHnus
vera dicant,nihil enim prohibet & Veronam Sc Brixiam, &
Mediolanum,antiquifsimas vrbes, a Gallis dirutas fuilfe, ijs
dico, qui primi Alpes tranfcendere,moxabalijs. Duce Bre-
no,eafdem inftauratas fuille,quas conditas Iullinus feribit,
more fcilicet veterum,qu' condendi verbum,pro reftauran
do,vel augendo,de vrbibus vfurparunt. Atq;h*cquidemjde
Veronenfium originediftafufficiant.Nunc porro interiora
vrbis penitus introfpiciamus.Vbi inter quam plurima vetu
flatis indicia,habent etiam curiofi,quodadmirenrur,ceIlu-
las,& habitationes fubterraneas frequentes in montibus exi-
llere,eum omnino ad modum confe<ftas,vt eo tempore vide-
anturparat*, quo hominesaureofeculo,inmontibus habi-
tantesjcafas fibi,&fpeluncasfoderant,quamconfuetudinem
Vitruuius lib.x.cap.i.explicat,& Lucretius:
Sed nemorafjnquif)dtq, cum montes fflumfc colebant.
Et frutices inter condebamJquallida membra.
Iuuenalis infuper idem confirmans ait:
Credo pudicitiam Saturno Rege moratam
In terris, vifamy; diu,dum frigida parum
Er aleret fpclunca domosjgnemf}Jarem%f
Et pecus,('7 dominos communi clauderet vmbra.
Sylueflrem montana torum conflerneret vxor
Frondibus,(^c.
Quin etiam Sr illud multo maiorem admirationem prsebetj
quod in montibus Verona: Echini marini,coclrie*, & fimilu
in lapides diuturnitate temporisconcretainueniantur.Tum
etiam,quonam padto ha?c,fi viua quandoq; fuere,in hos mon
tes aut delita fuerint,aut enata.Sunt qui diluuio adlcribanr.
Verum alij rationibus moti,hanc fentetiam improbant,tum.
quod aqua:,qua: exuperarunt monres,non fuerint maria, fe.i
inundationes e coelo tum quod oporteret videri conchas, Sc
id genus alia, in verticibus montium, aut fifuper excreuilfe,
terra,videri laltem certo folum tradlu,qua tum vertices mon
tium erant: quod certe non liquido conflat, quando eruti >
montibus,in quibus funt h*c,non vna folum parte apparent
fed etiam in medijs,& in imis,& vbiq;. Aliafententia efl di-
centium,in montibus elfe humorem quendam, 8c alicubi fal-
fum,&varium, a quo f*pe vera animalia maritima fiunt,&
quodammodo generatiir,vt efl in Daftylis videre, qui in me*
dijsfaxisnafcuntur.&indeexcauantur. Interdum non ver3
animalia fieri,fed qua: imitantur vera, nam, quemadmodum
& natura imitatur fpecies tcrrellrium in mari, ita in monti-
bus non veras conchas fieri viuentes,fed confimilc quiddam,
quod mox lapidefcit ob frigiditatem circumambientis loci,
Cuiusfignumaffirmant elfe, quod concha:, quantum ad id,
quod intra eft,non plane ani mal referunt, fed hanc quoq; fen
rentiam alij repudiant, quoniam lapidea h*c,aut vnquatn vi-
xere , animantiaq; extitere, aut non: Si quidem olim vixere,
non iam iocatur natura & imitatur, fed verum animal facit,
qualein mari gignitur. At vero in montibus inter faxa elfe
eam vim genitricem,qua: in mari,non fatisrationabile vide-
tur, pr^fertim in grandioribus animalibus, qua: multa pofi-
eunt.Cui rei addi Sc illud potell,quod fi olim genita fuilfent,
oporteret & nuncalicubi gigni,&erui emontibus viuentia
h*c animalia,quemadmodum & Dadlyli. Sivero nunquam
vixere,fed imitationes tantum fuere verorum animantium,
hoccertecontra fenfum eft.Eruuntur enim concha: non pau-
ca:,quorum pars iam in lapidem concreuit,pars nondum mu
tata efl,fed vera: concha: rationem habet, & teneritatem, Sc
cum reliquis mollitudinem.Quare videre eft illas olim veras
fuilfe conchas, quod fi id.quodintraeft, in quibufdam non
plane concham refert,caula eft, quod caro, qu* ex fe mollis
erat,& contrahi nata,multa terra circumtedla,mox in lapide
coiuit. At Hieronymus I-racallorius peritifsimus Philofo-
phus & Medicus, hateolim vera animantia fuilfe exillimar,
iaftata illuc amari,&m mari enata.-fedhfcpendereexmaio»
ri cognitione.Montes enim omnes e mari fatflos fuilfe alfeue-
rabat,primum iafiata arena in cumulos,fuilfe olim mare, vbi
nunc montes exrant, mox eodem recedente, detedlos fuilfe
montes>& Iniulas,quod & indies videtur fieri,quando& Ae-
gyptus tota mari olim obruta fuit,&in littoribusetiam Ita-
li*, vt circa Rauennam apparet, vbi longe abell mare ab eo,
quod olim fuerat paifuum C.
Iam etiam diu multisq; in diuerfx, 8c mutat* gubernatio-
nis Veronenfiscommemoratione h*rerepolfemus,fed, quia
eaomniaprimUHiTorclluSjtHm Leander, in Marchi* Tarui-
tttt * fax
V
Seruioau<ftore,quondam fit cognominata Tyrrhenia, hinc
camappellationem fortium exiftimant velaTyrrhenisnau
tis,qui fe in hoc mare pr*cipitauerunt,hoc namque habet fa-
bula:Dormientem in littore Liberum patrem , puerum nau-
tas abiluhife Tyrrhenos, qui cumelfet experredtus in naui,
quo duceretur,interrogauit,Refponderunt,quo vellet.Liber
ait: Ad Naxum,Infulain fibi facratam,fed cum a^io vela defle-
dlerent,iratum numen,tigres fibi facratas, vilibus eorum ob-
iecit,quo terrore fe illi in fluflus dedere pr*cipites.H*c Ser-
uiusin lib.i.Aeneid.
V.
2f. VaIjBncinae,elegansHannoni*vrbs. Trulla:fluui-
olo infidens,medium regionis fere occupat. Admodum mu-
nita, atq; aduerfus hollium infultus tutifsima. Plebs opulen-
ta, plerumq; rem faciens ex tel* quodam genere, quod verna-
cule Sayam appellant,cuius ingens ibi copia conficitur.
53. Veli trAE,perantiquumLatij oppidum,LiuioBelitra,
Leandro & alljsBelitie,quibufdam etiam Blitri,fitu eft in coi
Je periucundo,vnde pler*que Tyrrheni maris Infula:,Pontia
nimirum & PalmaroIa,fcriptorum monumentis celebres,iu-
cundifsimo oculorum intuitu confpici poliunt.
17. V e n L o n v m,oppidum Geldri* ad Molam flumen mu-
nitifsimum,bellica gloria iam olim nobile, vbi anno Salutis
M.D.XLIII.certis conditionibus pax fadla eft inter Carolum
V.& Gulielmum Cliui* Ducem.
49. Veron am inter vrbes Italicas non minimam fuif-
fe,videre quidem vel hoc tempore licet ex ijs,qu* adhuc ex-
tant,& quali viuunt,partem ex ijs qux temporum, & b ello-
rum iniuria quodammodo interiere,hiftoriarum autem mo-
numentis etiamnum recondita adferuantur. Commendandi
autem merito veniunt,qui tam oportunam , maxime futura:
vrbi fiedem delegerunt,vbi amoenifslmus late labitur Athe-
fis:collesplacidifsimiadiacent,foecundifsimilate fe campi
protendunt. Primi autem conditores quinam fuerint, diuer-
iagrauifsimorum feriptorum audloritatc difputatur. Alijs
eius originem Gallis, alijs veri» Thufcis concedentibus. Illi,
Liuij,Trogi,&Iuftinifefcverbistuentur, li.xx.Hisaute Gal-
lis(dicentis)caufa in Italiam veniendi,fedesq; nouas queren-
di, inteilinadifeordia, &alsidu* domus dilfenfiones fuere:
quarum tardio, cum in Italiam venilfent, fcdibusThufcos ex-
pulerunt,&Mediolandm,Comum,Brixiam Bergomum,Tri-
dentum,Veronam,Vincentiamq; condiderunt.Thufci quoq;
Duce Rheto,auitis fedibus amifsis,alpes occupauere, & no
mine Ducis,gentem Rhetos appellauere: Alij Catonis,& Sem
pronij innituntutfententi*,quoru ille, de originibus linro,
‘ Alpes omnes,inquit, Itali;e,Colonias Thufcorum fuilfe,inco
1* afferunt,& ab ipfis vel Ducibus,vel capitibus originum no
minagcntibuSj& locis indita, vt Rhetij ii Rheto Rege Lydo-
rum,& Veronenfes,aVera Thufcorum Colonia.Sempromus
autem fimiliter fcribit:Hinc circa Larium Lacum,a Principi
busdidta Vallis Vulturena,& Veronaa Vera Thufcorum fa-
milia.Atgrauifsimi iftifcriptoies,etfi verbi? difsidere vide-
antur,re tamen ipfa,Cato cum Sempronio,& Troguscum Iu-
ftino non difsidere,comprobari poterit.fi res tota confidcre-
rur.Iiluditaq; in primis conftaredebet,Tranfpadanam omne
regionem antiquifsimorum Thufcorum fede fuilfe, quod &
Semproniusaffirmathis verbis.Et quidem omnem Tranfpa-
danam regionem Thufcorum prolem fuille, inter omnes au-
dtores conuenit,manentq;veftigia, vrbs Mantua, & reliqua.
Cato quoq;,ita de hac re fcribit,omniafub Alpibus Tranlpa-
dana loca prifei conuen* Thufci milsis colonis tenuere, ab
hisq; multa loca nomina retinent,plura deleuerunt Galli, &
reliqua.Idem Sc Liuius, idem & Plinius affirmant. Veronen-
fem autem agrum Thufcorum fedem fuilfe, multa pratterpra:
didla monumenta confirmant,nam & Catullus Benacum Ly-
dium vocat,id eft, Thulcum, circa Benacum porro oppida
funt adhuc,qu* nomina Thufcorum feruant, vt Thufculanti,
Sc Vergilius.Oenum filium Mantos fuilfe,A: Thufci amnis, id
eft, Benaci, tametfi nonnulla fint,qui de Ayno flumine id
intelligant.Sunt&adhuc vinaRheticain agro noftro, nome
antiquu feruatia a Rhetis,qui a Gallis pulli,motana incolue-
re, de quibus ita Iullinus fcribit.Thufci quoq;,Duce Rheto
amifsis auitis fedibus Alpes occupauere.Plinius prseterea de
Verona inquit,Rhetorum & Euganeorum Verona. H*c igi-
tur ita ftatuenda funt,quibus,fi alteru illudaddas, quod Ca-
to dicebat,plura deleueruut Galli/acilefortalfe erit videre,
quomodo tam Cato,& Sempronius,qualnTrogus,&iulHnus
vera dicant,nihil enim prohibet & Veronam Sc Brixiam, &
Mediolanum,antiquifsimas vrbes, a Gallis dirutas fuilfe, ijs
dico, qui primi Alpes tranfcendere,moxabalijs. Duce Bre-
no,eafdem inftauratas fuille,quas conditas Iullinus feribit,
more fcilicet veterum,qu' condendi verbum,pro reftauran
do,vel augendo,de vrbibus vfurparunt. Atq;h*cquidemjde
Veronenfium originediftafufficiant.Nunc porro interiora
vrbis penitus introfpiciamus.Vbi inter quam plurima vetu
flatis indicia,habent etiam curiofi,quodadmirenrur,ceIlu-
las,& habitationes fubterraneas frequentes in montibus exi-
llere,eum omnino ad modum confe<ftas,vt eo tempore vide-
anturparat*, quo hominesaureofeculo,inmontibus habi-
tantesjcafas fibi,&fpeluncasfoderant,quamconfuetudinem
Vitruuius lib.x.cap.i.explicat,& Lucretius:
Sed nemorafjnquif)dtq, cum montes fflumfc colebant.
Et frutices inter condebamJquallida membra.
Iuuenalis infuper idem confirmans ait:
Credo pudicitiam Saturno Rege moratam
In terris, vifamy; diu,dum frigida parum
Er aleret fpclunca domosjgnemf}Jarem%f
Et pecus,('7 dominos communi clauderet vmbra.
Sylueflrem montana torum conflerneret vxor
Frondibus,(^c.
Quin etiam Sr illud multo maiorem admirationem prsebetj
quod in montibus Verona: Echini marini,coclrie*, & fimilu
in lapides diuturnitate temporisconcretainueniantur.Tum
etiam,quonam padto ha?c,fi viua quandoq; fuere,in hos mon
tes aut delita fuerint,aut enata.Sunt qui diluuio adlcribanr.
Verum alij rationibus moti,hanc fentetiam improbant,tum.
quod aqua:,qua: exuperarunt monres,non fuerint maria, fe.i
inundationes e coelo tum quod oporteret videri conchas, Sc
id genus alia, in verticibus montium, aut fifuper excreuilfe,
terra,videri laltem certo folum tradlu,qua tum vertices mon
tium erant: quod certe non liquido conflat, quando eruti >
montibus,in quibus funt h*c,non vna folum parte apparent
fed etiam in medijs,& in imis,& vbiq;. Aliafententia efl di-
centium,in montibus elfe humorem quendam, 8c alicubi fal-
fum,&varium, a quo f*pe vera animalia maritima fiunt,&
quodammodo generatiir,vt efl in Daftylis videre, qui in me*
dijsfaxisnafcuntur.&indeexcauantur. Interdum non ver3
animalia fieri,fed qua: imitantur vera, nam, quemadmodum
& natura imitatur fpecies tcrrellrium in mari, ita in monti-
bus non veras conchas fieri viuentes,fed confimilc quiddam,
quod mox lapidefcit ob frigiditatem circumambientis loci,
Cuiusfignumaffirmant elfe, quod concha:, quantum ad id,
quod intra eft,non plane ani mal referunt, fed hanc quoq; fen
rentiam alij repudiant, quoniam lapidea h*c,aut vnquatn vi-
xere , animantiaq; extitere, aut non: Si quidem olim vixere,
non iam iocatur natura & imitatur, fed verum animal facit,
qualein mari gignitur. At vero in montibus inter faxa elfe
eam vim genitricem,qua: in mari,non fatisrationabile vide-
tur, pr^fertim in grandioribus animalibus, qua: multa pofi-
eunt.Cui rei addi Sc illud potell,quod fi olim genita fuilfent,
oporteret & nuncalicubi gigni,&erui emontibus viuentia
h*c animalia,quemadmodum & Dadlyli. Sivero nunquam
vixere,fed imitationes tantum fuere verorum animantium,
hoccertecontra fenfum eft.Eruuntur enim concha: non pau-
ca:,quorum pars iam in lapidem concreuit,pars nondum mu
tata efl,fed vera: concha: rationem habet, & teneritatem, Sc
cum reliquis mollitudinem.Quare videre eft illas olim veras
fuilfe conchas, quod fi id.quodintraeft, in quibufdam non
plane concham refert,caula eft, quod caro, qu* ex fe mollis
erat,& contrahi nata,multa terra circumtedla,mox in lapide
coiuit. At Hieronymus I-racallorius peritifsimus Philofo-
phus & Medicus, hateolim vera animantia fuilfe exillimar,
iaftata illuc amari,&m mari enata.-fedhfcpendereexmaio»
ri cognitione.Montes enim omnes e mari fatflos fuilfe alfeue-
rabat,primum iafiata arena in cumulos,fuilfe olim mare, vbi
nunc montes exrant, mox eodem recedente, detedlos fuilfe
montes>& Iniulas,quod & indies videtur fieri,quando& Ae-
gyptus tota mari olim obruta fuit,&in littoribusetiam Ita-
li*, vt circa Rauennam apparet, vbi longe abell mare ab eo,
quod olim fuerat paifuum C.
Iam etiam diu multisq; in diuerfx, 8c mutat* gubernatio-
nis Veronenfiscommemoratione h*rerepolfemus,fed, quia
eaomniaprimUHiTorclluSjtHm Leander, in Marchi* Tarui-
tttt * fax