Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (32.1970)

V

A

R

I

A

HANNA PIEŃKOWSKA

KONFRONTACJE KONSERWATORSKIE

5 listopada 1950 roku odbyło się posiedzenie Sekcji
Konserwatorskiej Oddziału Krakowskiego Stów. Hi-
storyków Sztuki na zamku w Niedzicy — w dniu
uruchomienia Domu Pracy Twórczej, oddanym wów-
czas w użytkowanie w czynie październikowym.
Tematem posiedzenia były Zagadnienia naukowe
konserwatorstwa przedstawione w referacie Prof.
dr Józefa Dutkiewicza, które po żywej dyskusji stały
się podstawą do podjęcia szczegółowych uchwał.
W dzisiejszej wypowiedzi, związanej z XX-leciem
patronatu Stowarzyszenia Historyków Sztuki nad
zamkiem w Niedzicy pragnę nawiązać do ówczesne-
go posiedzenia, aby w spojrzeniu retrospektywnym
przeprowadzić konfrontację ówczesnych uchwał z ich
realizacją w ciągu lat dwudziestu, a tym samym za-
stanowić się nad wytycznymi na przyszłość.
Pragnę jednocześnie na tym miejscu i w dniu dzi-
siejszym uczcić pamięć Profesora Józefa Dutkiewi-
cza, tak ściśle związanego z Niedzicą, ze Stowarzy-
szeniem Historyków Sztuki i z przodującą myślą
konserwatorską w Polsce. Jako Wojewódzki Konser-
wator Zabytków podjął Profesor Dutkiewicz w 1949 r.
inicjatywę konserwacji i odbudowy zamku w Niedzi-
cy, chylącego się do zupełnej ruiny. Jemu to zawdzię-
czamy myśl i fakt przekazania tego cennego zabytku
na rzecz Stowarzyszenia. Wśród ogromu prac konser-
watorskich, naukowych, pedagogicznych i malarskich,
które inicjował i rozwijał w swej twórczej działal-
ności, Profesor Dutkiewicz poświęcał wiele wysiłku
i czasu sprawom Niedzicy, szczególnie w okresie, gdy
pełnił obowiązki członka Zarządu Głównego i Preze-
sa Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia. Wówczas
to wniósł nowe kierunki i nowe formy działania,
które zdecydowanie odżywiły prace Oddziału. Podob-
nie bowiem jak na innych płaszczyznach swych
wszechstronnych poczynań, dążył Profesor do ścisłe-
go powiązania zainteresowań sztuką dawną ze współ-
czesnym rytmem zjawisk artystycznych i naukowych,
rozumiejąc głęboką wymowę społeczną i dydaktyczną
takich konfrontacji i sprzężeń. Dzięki swej wielolet-
niej pracy pedagogicznej, dzięki licznym pracom
z zakresu teorii i praktyki konserwatorskiej, stwo-
rzył w Krakowie mocny ośrodek konserwatorski, re-
prezentowany przez dziesiątki uczniów, pracujących
pod Jego kierunkiem i w oparciu o Jego konsulta-
cje. W swych wystąpieniach i artykułach uderzał
w problemy kontrowersyjne w skali krajowej, pro-
wokował i wzywał do dyskusji, niestety, podejmowa-
nej zbyt rzadko i marginesowo.
Niepublikowany referat dyskusyjny Profesora
Dutkiewicza, wygłoszony w Niedzicy w 1950 r. za-

wiera w sobie elementy rozwijane przez Profesora
w późniejszych artykułach i rozprawach. Równocze-
śnie wskazuje na zadania spoczywające w rękach hi-
storyków sztuki, które mogły i powinny być podjęte
w formie zbiorowych lub indywidualnych opraco-
wań na płaszczyźnie Stowarzyszenia. Do tej myśli
powracał Profesor w ciągu lat wielokrotnie, pragnąc
zmobilizować nasze środowisko do aktywniejszego
działania na polu konserwatorskim, zarazem w dzie-
dzinie teorii i krytyki, jak też praktyki. Z Jego to
właśnie inicjatywy czyniliśmy ostatnio w Oddziale
Krakowskim przygotowania do Seminarium Konser-
watorskiego i szerokiej, ogólnostowarzyszeniowej dy-
skusji nad aktualnymi i teoretycznymi problemami
konserwatorskimi. Nie rezygnując z realizacji tej
myśli — pragnę w dzisiejszej konfrontacji postawić
pierwszy krok na tej drodze.
We wstępnej części swego referatu — prof. Dut-
kiewicz analizując wielką skalę zagadnień i możli-
wości, jakie zostały otwarte przed konserwatorami,
podkreślał konieczność zajęcia czynnej postawy kon-
serwatorskiej, opartej o właściwe formy organizacyj-
ne, techniczne oraz ustalone naukowo zasady i me-
tody. Zwracając uwagę na długoletnie zaniedbania na
tym polu wskazał na dotkliwy brak opracowań nau-
kowych w poszczególnych dziedzinach konserwatorstwa
o tak bardzo obecnie rozszerzonej skali działania.
Następnie omawiał trzy grupy zagadnień, wymaga-
jących pilnego opracowania, a mianowicie zagadnie-
nia teoretyczne, techniczne i wydawnicze.
Wśród zagadnień teoretycznych dwa wysuwał na
czoło, jako podstawowe dla prawidłowej działalności
konserwatorskiej. Był to postulat wypracowania za-
sad współczesnej teorii i metodyki konserwatorskiej
oraz postulat podjęcia programowych zadań badaw-
czych i poszukiwawczych w zakresie pewnych okre-
ślonych działów sztuki w korelacji z określonymi
kierunkami badań historii sztuki. Na drugim planie,
niejako usługowym w stosunku do poprzednich, wy-
sunięta została w referacie konieczność przeprowa-
dzenia analizy przyczyn i statystyki powstawania
zniszczeń i ruin zabytków architektonicznych oraz
niszczenia wyposażenia wnętrz zabytkowych w aspek-
cie historycznym, z uwzględnieniem zarówno czynni-
ków technicznych jak też gospodarczych, społecznych
i ideologicznych. Wyniki tych analiz pozwoliłyby,
zdaniem Profesora, na określenie współczesnych ten-
dencji konserwatorskich w szerokim aspekcie wszyst-
kich kształtujących je czynników. Jako nowy pro-
blem konieczny do teoretycznego i metodycznego
omówienia, wysunął referent sprawę sposobu użytko-
wania i przeznaczenia obiektów zabytkowych z peł-

82