DOI Artikel:
Rozprawy
DOI Artikel:Turnau, Irena: Problematyka nowożytnego ubioru zawodowego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0134
IRENA TURNAU
II. 8. Lekarz reklamujący swe leki na ulicy w Cze-
chach w końcu XV w., wg V. Husa, Homo faber,
il. 131. (Fot. A. Skarżyńska)
nia ich pilnował miejscowy feudał. Jednakże zarówno
mieszczanie, jak chłopi gromadzili swoje nadwyżki
dochodów w strojniejszej odzieży i w okresie większe-
go ucisku i ostrzejszych przepisów po prostu nie
ujawniali na ulicach ani na wiejskich drogach swego
stanu posiadania. Sprawa nakazów i zakazów doty-
czących tak ubiorów stanowych jak i zawodowych po-
winna być zbadana w sposób uwzględniający szerzej
rozwój gospodarczy danych miast, wsi czy też regio-
nów kraju w określonym czasie. Zakazy przeciwzbyt-
kowe znikają w krajach, w których widoczne są za-
czątki układu kapitalistycznego, kiedy to luksusowy
strój, przechowywany przez pokolenia, przestaje być
sensowną i konieczną lokatą kapitału świadczącą o do-
brym stanie interesów majątkowych właściciela,
a staje się zamrożeniem kapitału, który można zain-
westować w produkcji. Pomiętniki Samuela Pepysa
stanowią pod tym względem lepsze źródło od trakta-
tów ekonomicznych. Wyraża on już swój stosunek do
luksusu w strojach bogacącego się przedsiębiorstwa
kapitalistycznego. Zarazem jednakpo 1600 r. Pepys
naśladuje pilnie modę dworską dla zaznaczenia swej
godności społecznej i kwitnącego stanu interesów,
a jednocześnie stara się nie wyróżniać ozdobami stroj-
niejszymi, niż nosi jego otoczenie, i niezmiennie ubo-
lewa nad cenami tych nabytków36. Analiza praw
przeciwzbytkowych wraz z nakazami rzemieślniczego
„noszenia się” dostarcza wielu informacji materiało-
wych ukazując znaczenie źródeł pisanych dla badań
nad ubiorem zawodowym.
4. UBIÓR JAKO OZNAKA GODNOŚCI, FUNKCJI
I DYSKRYMINACJI SPOŁECZNEJ
W shierarchizowanym społeczeństwie feudalnym
pewne typy ubioru lub noszone na nim oznaki mogły
uwidaczniać nie tylko zaszczytne godności i funkcje
społeczne, mogły też być narzędziem dyskryminacji
rasowych, religijnych i politycznych. W tym krótkim
artykule można zilustrować ten problem przykładami.
Można tu tylko wspomnieć o oficjalnych ubiorach
władców z koroną i berłem jako oznakami władzy, na
ogół jednak poza nielicznymi uroczystymi wystąpie-
niami ubiory te były dalekie od uniformizacji. Lep-
szym przykładem są ubiory duchowieństwa oznacza-
jące w niektórych obrządkach rangę i funkcję ich
właściciela. Należały one zarazem do ubiorów, które
powinny być stale noszone przez właścicieli, z wyjąt-
kiem ubiorów liturgicznych nakładanych przy speł-
nianiu określonych obrzędów religijnych37. Jednakże
36 Dziennik Samuela Pepysa, Wybór, przekład i przypisy
M. DĄBROWSKIEJ, posłowie J. HOCHFELDA, Warszawa 1952,
t. I-II.
37 Formy katolickich zwłaszcza ubiorów duchowieństwa
posiadają poważną literaturę przedmiotu. Ostatnio: P. TRENS,
Le costume liturgigue espagnol, [w:] „Actes du ler Congres
International d’Histoire du Costume”, Venezia 1952, s. 119—125.
II. 9. Lekarz czy aptekarz warszawski w 1701 r.
J. I. Feige, Saskie Arch. Kraj., Drezno.
126
II. 8. Lekarz reklamujący swe leki na ulicy w Cze-
chach w końcu XV w., wg V. Husa, Homo faber,
il. 131. (Fot. A. Skarżyńska)
nia ich pilnował miejscowy feudał. Jednakże zarówno
mieszczanie, jak chłopi gromadzili swoje nadwyżki
dochodów w strojniejszej odzieży i w okresie większe-
go ucisku i ostrzejszych przepisów po prostu nie
ujawniali na ulicach ani na wiejskich drogach swego
stanu posiadania. Sprawa nakazów i zakazów doty-
czących tak ubiorów stanowych jak i zawodowych po-
winna być zbadana w sposób uwzględniający szerzej
rozwój gospodarczy danych miast, wsi czy też regio-
nów kraju w określonym czasie. Zakazy przeciwzbyt-
kowe znikają w krajach, w których widoczne są za-
czątki układu kapitalistycznego, kiedy to luksusowy
strój, przechowywany przez pokolenia, przestaje być
sensowną i konieczną lokatą kapitału świadczącą o do-
brym stanie interesów majątkowych właściciela,
a staje się zamrożeniem kapitału, który można zain-
westować w produkcji. Pomiętniki Samuela Pepysa
stanowią pod tym względem lepsze źródło od trakta-
tów ekonomicznych. Wyraża on już swój stosunek do
luksusu w strojach bogacącego się przedsiębiorstwa
kapitalistycznego. Zarazem jednakpo 1600 r. Pepys
naśladuje pilnie modę dworską dla zaznaczenia swej
godności społecznej i kwitnącego stanu interesów,
a jednocześnie stara się nie wyróżniać ozdobami stroj-
niejszymi, niż nosi jego otoczenie, i niezmiennie ubo-
lewa nad cenami tych nabytków36. Analiza praw
przeciwzbytkowych wraz z nakazami rzemieślniczego
„noszenia się” dostarcza wielu informacji materiało-
wych ukazując znaczenie źródeł pisanych dla badań
nad ubiorem zawodowym.
4. UBIÓR JAKO OZNAKA GODNOŚCI, FUNKCJI
I DYSKRYMINACJI SPOŁECZNEJ
W shierarchizowanym społeczeństwie feudalnym
pewne typy ubioru lub noszone na nim oznaki mogły
uwidaczniać nie tylko zaszczytne godności i funkcje
społeczne, mogły też być narzędziem dyskryminacji
rasowych, religijnych i politycznych. W tym krótkim
artykule można zilustrować ten problem przykładami.
Można tu tylko wspomnieć o oficjalnych ubiorach
władców z koroną i berłem jako oznakami władzy, na
ogół jednak poza nielicznymi uroczystymi wystąpie-
niami ubiory te były dalekie od uniformizacji. Lep-
szym przykładem są ubiory duchowieństwa oznacza-
jące w niektórych obrządkach rangę i funkcję ich
właściciela. Należały one zarazem do ubiorów, które
powinny być stale noszone przez właścicieli, z wyjąt-
kiem ubiorów liturgicznych nakładanych przy speł-
nianiu określonych obrzędów religijnych37. Jednakże
36 Dziennik Samuela Pepysa, Wybór, przekład i przypisy
M. DĄBROWSKIEJ, posłowie J. HOCHFELDA, Warszawa 1952,
t. I-II.
37 Formy katolickich zwłaszcza ubiorów duchowieństwa
posiadają poważną literaturę przedmiotu. Ostatnio: P. TRENS,
Le costume liturgigue espagnol, [w:] „Actes du ler Congres
International d’Histoire du Costume”, Venezia 1952, s. 119—125.
II. 9. Lekarz czy aptekarz warszawski w 1701 r.
J. I. Feige, Saskie Arch. Kraj., Drezno.
126