DOI Artikel:
Miscellanea
DOI Artikel:Bochnak, Wojciech: Urceolus w kształcie lwa w katedrze krakowskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0151
URCEOLUS W KSZTAŁCIE LWA W KATEDRZE KRAKOWSKIEJ
lewania rąk23. Inwentarz katedry bamberskiej z r. 1127
wymienia m. in. naczynie do polewania w kształcie
strusia24, około zaś r. 1150 w katedrze w Moguncji
były manilia w kształcie lwa, smoka, ptaka, gryfa
i innych zwierząt25. W inwentarzu kościoła klasztor-
nego w Prufening z r. 1165 wspomniane są „vasa
aquam manibus fundentia duo, ąuorum unum est in
forma leonis, bacinum habens sibi idoneum” 2G. Naczy-
nia tego rodzaju używane były nie tylko do celów li-
turgicznych, ale posługiwali się nimi także ludzie
świeccy, np. do obmywania rąk po jedzeniu. W do-
mach prywatnych były z natury rzeczy bardziej nara-
żone na zniszczenie, inaczej niż w kościołach, gdzie
zawsze otaczano je większym poszanowaniem. Obec-
nie znajdują się przeważnie w muzeach i kolekcjach
prywatnych. Największymi ich zbiorami dysponują:
Muzeum w Kopenhadze (29 sztuk), Germanisches-Na-
tionalmuseum w Norymberdze (20 sztuk), Provinzial-
museum w Munster, Kunstgewerbemuseum w Dussel-
dorfie, Kunstwerbemuseum w Kolonii, Provinzialmu-
seum w Bonn, Kunstgewerbemuseum w Kloppenbur-
gu, Heimatmuseum w Nossen w Saksonii, różne
kościoły w Westfalii, Muzeum w Reykajviku, Mu-
zeum Uniwersytetu w Oslo, muzea w Bergen
i Trondhjem, Kunsthistorisches Museum w Wiedniu,
Luwr, Victoria and Albert Museum w Londynie,
muzea w Bolonii i Neapolu, Museo Falconieri w
Viterbo, Musee du Parć du Cinąuantenaire w Bruk-
seli, Metropolitan-Museum w Nowym Jorku oraz
różne kolekcje prywatne27.
Lwy występują w sztuce od czasów najdawniej-
szych, jednakże nie tu miejsce na szczegółowe zagłę-
bianie się w to zagadnienie, na sięganie do starożyt-
nej Asyrii, Babilonu i jeszcze dalej. Również w sztuce
europejskiej są one motywem starym — wystarczy
wspomnieć Lwią Bramę w Mykenach — ale w oma-
wianym wypadku należy poprzestać na sztuce ery
chrześcijańskiej.
Symbolika lwa28 jest bardzo bogata. Lew jest
uosobieniem siły, odwagi, władzy. Jest także symbo-
lem czujności. Legenda głosi, że sypia z otwartymi
oczami. Pisze Alciati29:
„Est leo, sed custos, oculis qui dormit apertis,
Templorum idcirco ponitur antę fores”.
Pojawiają się lwy już w epoce karolińskiej, czego
przykładem drzwi tumu w Akwizgranie z w. IX.
Roku 1007 sięgają brązowe drzwi katedry w Moguncji,
a roku 1015 słynne Bernwardowe podwoje kościoła
św. Michała w Hildesheimie, których antaby w kształ-
cie lwich głów są późniejszym, choć jeszcze z epoki
romanizmu pochodzącym dodatkiem. Nie brak ich na
drzwiach gnieźnieńskich z ostatniej ćwierci w. XII
i na płockich (obecnie w Nowogrodzie Wielkim) z lat
1152—56. Pod koniec w. XII drzwi lane z brązu za-
częły wychodzić z użycia, toteż w w. XIII stosowano
antaby brązowe przymocowywane do drzwi drewnia-
nych. Mamy je na drzwiach zakrystii kościoła św. Pio-
tra w Lubece, u św. Szczepana w Helmstedt, w ka-
tedrze w Paderbornie i u św. Elżbiety w Marburgu 30.
II. 10. Fatymidzki lew w Muzeum w Kassel. (Repr.
W. Gumuła)
II. 11. Fatymidzki lew w Muzeum w Kassel. (Repr.
W. Gumuła)
23 BRAUN, jw., S.
548.
24 Tamże.
25 Tamże.
26 Tamże.
27 Tamże, s. 547.
28 F. CABROL et
H. LECLERQ, Dictionnaire d’archeo-
logie chretienne et
de liturgie IX, 1, Paris 1930, s. 1198—
—1205; — K. KUNSTLE, Ikonographie der christlichen Kunst
I. Prinzipielenlehre, Hilfsmotwe, Offenbarungstatsachen, Frei-
burg im Breisgau 1928, wg indeksu s. v. Lówe.
29 CABROL et LECRECQ, jw., IX, 1, s. 1199.
30 H. LUER und M. CREUTZ, Geschichte der Metall-
kunst I, Stuttgart 1904, s. 294—295 i 317.
143
lewania rąk23. Inwentarz katedry bamberskiej z r. 1127
wymienia m. in. naczynie do polewania w kształcie
strusia24, około zaś r. 1150 w katedrze w Moguncji
były manilia w kształcie lwa, smoka, ptaka, gryfa
i innych zwierząt25. W inwentarzu kościoła klasztor-
nego w Prufening z r. 1165 wspomniane są „vasa
aquam manibus fundentia duo, ąuorum unum est in
forma leonis, bacinum habens sibi idoneum” 2G. Naczy-
nia tego rodzaju używane były nie tylko do celów li-
turgicznych, ale posługiwali się nimi także ludzie
świeccy, np. do obmywania rąk po jedzeniu. W do-
mach prywatnych były z natury rzeczy bardziej nara-
żone na zniszczenie, inaczej niż w kościołach, gdzie
zawsze otaczano je większym poszanowaniem. Obec-
nie znajdują się przeważnie w muzeach i kolekcjach
prywatnych. Największymi ich zbiorami dysponują:
Muzeum w Kopenhadze (29 sztuk), Germanisches-Na-
tionalmuseum w Norymberdze (20 sztuk), Provinzial-
museum w Munster, Kunstgewerbemuseum w Dussel-
dorfie, Kunstwerbemuseum w Kolonii, Provinzialmu-
seum w Bonn, Kunstgewerbemuseum w Kloppenbur-
gu, Heimatmuseum w Nossen w Saksonii, różne
kościoły w Westfalii, Muzeum w Reykajviku, Mu-
zeum Uniwersytetu w Oslo, muzea w Bergen
i Trondhjem, Kunsthistorisches Museum w Wiedniu,
Luwr, Victoria and Albert Museum w Londynie,
muzea w Bolonii i Neapolu, Museo Falconieri w
Viterbo, Musee du Parć du Cinąuantenaire w Bruk-
seli, Metropolitan-Museum w Nowym Jorku oraz
różne kolekcje prywatne27.
Lwy występują w sztuce od czasów najdawniej-
szych, jednakże nie tu miejsce na szczegółowe zagłę-
bianie się w to zagadnienie, na sięganie do starożyt-
nej Asyrii, Babilonu i jeszcze dalej. Również w sztuce
europejskiej są one motywem starym — wystarczy
wspomnieć Lwią Bramę w Mykenach — ale w oma-
wianym wypadku należy poprzestać na sztuce ery
chrześcijańskiej.
Symbolika lwa28 jest bardzo bogata. Lew jest
uosobieniem siły, odwagi, władzy. Jest także symbo-
lem czujności. Legenda głosi, że sypia z otwartymi
oczami. Pisze Alciati29:
„Est leo, sed custos, oculis qui dormit apertis,
Templorum idcirco ponitur antę fores”.
Pojawiają się lwy już w epoce karolińskiej, czego
przykładem drzwi tumu w Akwizgranie z w. IX.
Roku 1007 sięgają brązowe drzwi katedry w Moguncji,
a roku 1015 słynne Bernwardowe podwoje kościoła
św. Michała w Hildesheimie, których antaby w kształ-
cie lwich głów są późniejszym, choć jeszcze z epoki
romanizmu pochodzącym dodatkiem. Nie brak ich na
drzwiach gnieźnieńskich z ostatniej ćwierci w. XII
i na płockich (obecnie w Nowogrodzie Wielkim) z lat
1152—56. Pod koniec w. XII drzwi lane z brązu za-
częły wychodzić z użycia, toteż w w. XIII stosowano
antaby brązowe przymocowywane do drzwi drewnia-
nych. Mamy je na drzwiach zakrystii kościoła św. Pio-
tra w Lubece, u św. Szczepana w Helmstedt, w ka-
tedrze w Paderbornie i u św. Elżbiety w Marburgu 30.
II. 10. Fatymidzki lew w Muzeum w Kassel. (Repr.
W. Gumuła)
II. 11. Fatymidzki lew w Muzeum w Kassel. (Repr.
W. Gumuła)
23 BRAUN, jw., S.
548.
24 Tamże.
25 Tamże.
26 Tamże.
27 Tamże, s. 547.
28 F. CABROL et
H. LECLERQ, Dictionnaire d’archeo-
logie chretienne et
de liturgie IX, 1, Paris 1930, s. 1198—
—1205; — K. KUNSTLE, Ikonographie der christlichen Kunst
I. Prinzipielenlehre, Hilfsmotwe, Offenbarungstatsachen, Frei-
burg im Breisgau 1928, wg indeksu s. v. Lówe.
29 CABROL et LECRECQ, jw., IX, 1, s. 1199.
30 H. LUER und M. CREUTZ, Geschichte der Metall-
kunst I, Stuttgart 1904, s. 294—295 i 317.
143