DOI article:
Miscellanea
DOI article:Bochnak, Wojciech: Urceolus w kształcie lwa w katedrze krakowskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0152
WOJCIECH BOCHNAK
II. 12. Urceolus z Eisenach. (Repr. W. Gumuła)
Chyba jednak najpiękniejsza ze wszystkich brązo-
wych antab romańskich jest ta, która obecnie zdobi
drzwi wiejskiego kościoła w Luborzycy w pobliżu
Krakowa, a pochodzi z jakiegoś kościoła krakowskie-
go, może z katedry. Adam Bochnak i Julian Paga-
31 BOCHNAK, PAGACZEWSKI, jw., S. 8-9.
32 G. ŻARNECKI, A group of English medieval door-
-knockers (Miscellanea pro arte. Festschrift fur Hermann
Schnitzler), Dusseldorf 1963, s. 111—118. Autor ten polemizuje
czewski uznali ją za dzieło któregoś z warsztatów
znad Mozy81, natomiast Jerzy Żarnecki na podstawie
podobieństwa do antab z obszaru Anglii, w szczegól-
ności z kościoła Wszystkich Świętych w York i z ko-
ścioła św. Grzegorza w Norwich, które jednak war-
tością artystyczną znacznie przewyższa, uważa ją za
wyrób angielski32.
Inaczej przedstawiano lwy pilnujące wejścia do
kościoła w Lombardii: dla tego obszaru charaktery-
styczne są portyki wsparte na dwóch lub czterech ko-
lumnach spoczywających na grzbietach leżących lwów.
Tak jest w S. Zeno Maggiore i w katedrze w We-
ronie, i w innych jeszcze kościołach. W symbolice
chrześcijańskiej lew ma różnorodne znaczenie. Jako
jedno ze zwierząt z proroctwa Ezechiela jest symbo-
lem ewangelisty Marka. U niektórych ojców Kościoła
określenie „lew” stosowane jest do Chrystusa. Poemat
pseudodamasceński gromadzi 43 nazwy określające
Chrystusa; pod jego koniec czytamy: „Fons, paries,
uitulus, leo, propitiator”33. Ale lew symbolizuje rów-
nież szatana: „aduersarius vester diabolus tamąuam
leo rugiens Circuit, ąuaerens quem deuoret” — pisze
w 1 Liście św. Piotr (5, 8). Symbolem diabła jest on
również w scenach przedstawiających Chrystusa stą-
pającego po żmii i bazyliszku, miażdżącego łeb lwa
i smoka.
Warto wreszcie zwrócić uwagę na ogromnego lwa
w Brunszwiku, odlanego w r. 1166 prawdopodobnie na
terenie Saksonii, będącego pomnikiem księcia Hen-
ryka Lwa. Z tej monumentalnej rzeźby tchną siła
i odwaga połączone ze spokojem i majestatem.
także z E. Meyerem, który antaby znajdujące się w Anglii
uważa za wyroby gdańskie.
33 CABROL et LECLERQ, jw. IX, 1, s. 1199.
L URCEOLUS EN FORMĘ D’UN LION DANS LA CATHEDRALE DE CRACOYIE
Parmi les oeuvres de la sculpture romane en
Pologne une place importante occupe 1’urceolus en
formę d’un lion rapporte ił y a une dizaine d’annees
par le prof. Józef Dutkiewicz de Koniusza (environ
25 km au nord-est de Cracovie). II est depose au
tresor de la cathedrale de Cracovie. II est difficile
d’etablir depuis quand cet objet se trouvait dans
1’eglise paroissiale a Koniusza; mais on sait qu’en 1783
il fut notę dans les actes de la visitation episcopale.
L’urceolus est execute en bronze. A present sa
hauteur et de 205 mm, sa longueur de 250 mm. Sur
trois pieds du cóte exterieur apparaissent des mar-
ques qu’on ne peut pas expliquer. Probablement il
y avait aussi une marque sur le pied gauche de
1’arriere , mais elle n’est pas visible car la place ou
elle pouvait se trouver fut recouverte d’une piece. Sur
1’epaule droite est gravee le monogramme MK. Le
lion de Koniusza demontre une certaine ressemblance
aux urceolus de Bortkuszki pres de Wilno et de Kru-
chowo en Grandę Pologne. Ces trois objet provien-
nent certainement du meme milieu. Parmi les objets
qui me sont connus d’en dehors de la Pologne, pareil
au notre est l’urceolus de la collection d’Irvin
Untermyer, datę de la seconde moitie du XIIle siecle.
Le plus ressemblant au urceolus de Cracovie est celui
de 1’eglise paroissiale de Rheine (moins de 50 km
a 1’ouest d’Osnabruck). Seulement la formę de la
criniere est differente: celle du lion de Rheine a deux
rangs, alors que celle du lion de Cracovie n’en
a qu’un. Les dimensions aussi sont pareilles: l’urceolus
de Rheine est haut de 250 mm et long de 270 mm.
II n’y a aucun doute que les deux proviennent du
meme milieu et probablement du meme atelier. Tous
les objets en questiom ont ete executes en Basse
Saxe ou dans les regions proches de la Westphalie,
il faut donc admettre que c’est sur ces territoires
aussi que fut fondu 1’urceolus de la cathedrale de
Cracovie. II est assez difficile de le dater, car dans
chaque dissertation concernant les urceolus en formę
de lion on rapporte d’autres dates, differant parfois
de quatre-vingt ans. De plus, les procedes de la fonte
sont conservatifs; souvent dans des epoques plus
recentes on employait de vielles moules qui se trou-
vaient dans 1’atelier. En m’appuyant sur la com-
paraison de 1’urceolus cracovien avec celui de la
collection dTrwin Untermyer et avec 1’urceolus por-
tant la figurę de Samson, probablement de Hildes-
heim, (a present au Metropolitan-Museum a New
York) j’admets qu’il fut execute vers l’an 1170.
Les recipients de ce genre, ayant une telle formę,
sont arrives en Europę probablement de l’Est, a la
suitę des croisades. Comme preuve on cite le lion
de l’epoque des Fatimides du Xe ou Xle siecle, con-
serve dans le Musee de Kassel.
II. 12. Urceolus z Eisenach. (Repr. W. Gumuła)
Chyba jednak najpiękniejsza ze wszystkich brązo-
wych antab romańskich jest ta, która obecnie zdobi
drzwi wiejskiego kościoła w Luborzycy w pobliżu
Krakowa, a pochodzi z jakiegoś kościoła krakowskie-
go, może z katedry. Adam Bochnak i Julian Paga-
31 BOCHNAK, PAGACZEWSKI, jw., S. 8-9.
32 G. ŻARNECKI, A group of English medieval door-
-knockers (Miscellanea pro arte. Festschrift fur Hermann
Schnitzler), Dusseldorf 1963, s. 111—118. Autor ten polemizuje
czewski uznali ją za dzieło któregoś z warsztatów
znad Mozy81, natomiast Jerzy Żarnecki na podstawie
podobieństwa do antab z obszaru Anglii, w szczegól-
ności z kościoła Wszystkich Świętych w York i z ko-
ścioła św. Grzegorza w Norwich, które jednak war-
tością artystyczną znacznie przewyższa, uważa ją za
wyrób angielski32.
Inaczej przedstawiano lwy pilnujące wejścia do
kościoła w Lombardii: dla tego obszaru charaktery-
styczne są portyki wsparte na dwóch lub czterech ko-
lumnach spoczywających na grzbietach leżących lwów.
Tak jest w S. Zeno Maggiore i w katedrze w We-
ronie, i w innych jeszcze kościołach. W symbolice
chrześcijańskiej lew ma różnorodne znaczenie. Jako
jedno ze zwierząt z proroctwa Ezechiela jest symbo-
lem ewangelisty Marka. U niektórych ojców Kościoła
określenie „lew” stosowane jest do Chrystusa. Poemat
pseudodamasceński gromadzi 43 nazwy określające
Chrystusa; pod jego koniec czytamy: „Fons, paries,
uitulus, leo, propitiator”33. Ale lew symbolizuje rów-
nież szatana: „aduersarius vester diabolus tamąuam
leo rugiens Circuit, ąuaerens quem deuoret” — pisze
w 1 Liście św. Piotr (5, 8). Symbolem diabła jest on
również w scenach przedstawiających Chrystusa stą-
pającego po żmii i bazyliszku, miażdżącego łeb lwa
i smoka.
Warto wreszcie zwrócić uwagę na ogromnego lwa
w Brunszwiku, odlanego w r. 1166 prawdopodobnie na
terenie Saksonii, będącego pomnikiem księcia Hen-
ryka Lwa. Z tej monumentalnej rzeźby tchną siła
i odwaga połączone ze spokojem i majestatem.
także z E. Meyerem, który antaby znajdujące się w Anglii
uważa za wyroby gdańskie.
33 CABROL et LECLERQ, jw. IX, 1, s. 1199.
L URCEOLUS EN FORMĘ D’UN LION DANS LA CATHEDRALE DE CRACOYIE
Parmi les oeuvres de la sculpture romane en
Pologne une place importante occupe 1’urceolus en
formę d’un lion rapporte ił y a une dizaine d’annees
par le prof. Józef Dutkiewicz de Koniusza (environ
25 km au nord-est de Cracovie). II est depose au
tresor de la cathedrale de Cracovie. II est difficile
d’etablir depuis quand cet objet se trouvait dans
1’eglise paroissiale a Koniusza; mais on sait qu’en 1783
il fut notę dans les actes de la visitation episcopale.
L’urceolus est execute en bronze. A present sa
hauteur et de 205 mm, sa longueur de 250 mm. Sur
trois pieds du cóte exterieur apparaissent des mar-
ques qu’on ne peut pas expliquer. Probablement il
y avait aussi une marque sur le pied gauche de
1’arriere , mais elle n’est pas visible car la place ou
elle pouvait se trouver fut recouverte d’une piece. Sur
1’epaule droite est gravee le monogramme MK. Le
lion de Koniusza demontre une certaine ressemblance
aux urceolus de Bortkuszki pres de Wilno et de Kru-
chowo en Grandę Pologne. Ces trois objet provien-
nent certainement du meme milieu. Parmi les objets
qui me sont connus d’en dehors de la Pologne, pareil
au notre est l’urceolus de la collection d’Irvin
Untermyer, datę de la seconde moitie du XIIle siecle.
Le plus ressemblant au urceolus de Cracovie est celui
de 1’eglise paroissiale de Rheine (moins de 50 km
a 1’ouest d’Osnabruck). Seulement la formę de la
criniere est differente: celle du lion de Rheine a deux
rangs, alors que celle du lion de Cracovie n’en
a qu’un. Les dimensions aussi sont pareilles: l’urceolus
de Rheine est haut de 250 mm et long de 270 mm.
II n’y a aucun doute que les deux proviennent du
meme milieu et probablement du meme atelier. Tous
les objets en questiom ont ete executes en Basse
Saxe ou dans les regions proches de la Westphalie,
il faut donc admettre que c’est sur ces territoires
aussi que fut fondu 1’urceolus de la cathedrale de
Cracovie. II est assez difficile de le dater, car dans
chaque dissertation concernant les urceolus en formę
de lion on rapporte d’autres dates, differant parfois
de quatre-vingt ans. De plus, les procedes de la fonte
sont conservatifs; souvent dans des epoques plus
recentes on employait de vielles moules qui se trou-
vaient dans 1’atelier. En m’appuyant sur la com-
paraison de 1’urceolus cracovien avec celui de la
collection dTrwin Untermyer et avec 1’urceolus por-
tant la figurę de Samson, probablement de Hildes-
heim, (a present au Metropolitan-Museum a New
York) j’admets qu’il fut execute vers l’an 1170.
Les recipients de ce genre, ayant une telle formę,
sont arrives en Europę probablement de l’Est, a la
suitę des croisades. Comme preuve on cite le lion
de l’epoque des Fatimides du Xe ou Xle siecle, con-
serve dans le Musee de Kassel.