Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (32.1970)

FRANCISZEK STOLOT

kiego. Za Jana III został w r. 1684 klucznikiem i re-
stauratorem obrazów na zamku wawelskim17. Po-
wierzenie mu tej funkcji było chyba spowodowane
nie tylko pamięcią o jego pozaartystycznych zasługach
dla Jana Kazimierza, ale na pewno ugruntowaną
opinią o jego wybitnych umiejętnościach potwierdzo-
nych zapewne wieloma dziełami malarskimi. Tak się
nieszczęśliwie złożyło, że z półwiekowego prawie okre-
su twórczości artysty znamy raptem kilka sygno-
wanych obrazów (por. przyp. 16). Nieliczne z nich,
datowane, pochodzą z lat 1676—78. Trudno więc
wobec skromnego stanu wiedzy o malarzu kusić się
o ściślejsze datowanie omawianego portretu. Na pod-
stawie szczegółów z życia portretowanego ustalono,
że obraz mógł powstać między rokiem 1681 a 1699.
Są to czasy, w których Tricjusz ze względu na
zajmowane stanowisko restauratora obrazów wawel-
skich musiał przebywać w Krakowie, a portrety do-
stojników duchownych, Olszowskiego i Zadzika, pod-
suwają chyba zupełnie słuszną hipotezę, że wśród jego
klientów znalazł się także możny biskup. Na pod-
stawie pośrednich źródeł można stwierdzić z dużym
prawdopodobieństwem, że biskup Małachowski ko-
rzystał w swych przedsięwzięciach artystycznych z
usług Tricjusza. Wieś Bolechowice pod Krakowem,
gdzie w kościele parafialnym znajduje się wspom-
niany już obraz Tricjusza, należała w w. XVII do
dóbr stołowych biskupa krakowskiego. Ołtarz główny,
w którym znajduje się ten obraz, wykonany został
17 MAŃKOWSKI, jw., s. 264.
18 Arch. Kapituły Metropolit. w Krakowie, Acta Visita-
tionum, t. 29, s. 136, Wizytacja biskupa A. Załuskiego z r. 1748.

w r. 1685, to znaczy wtedy kiedy biskupem krakow-
skim był właśnie Jan Małachowski18.
Portret Małachowskiego z krużganków francisz-
kańskich przypisany Tricjuszowi, z widokiem kościoła
wizytek w Krakowie, byłby więc, jak obecnie wia-
domo, drugim portretem Małachowskiego wykonanym
przez tego malarza. Porównanie obu portretów suge-
ruje, że portret z Muzeum jest wcześniejszy, a podo-
bieństwa formalne z portretami malowanymi tuż
przed r. 1680 pozwalają, biorąc sprawę najoględniej,
przesunąć czas jego powstania mniej więcej na r. 1681,
to jest datę objęcia przez Małachowskiego biskupstwa
krakowskiego. Nowa pozycja wymagała na pewno wi-
zerunku akcentującego tę godność. Interesujący nas
portret Małachowskiego reprezentuje drugą, skrom-
niejszą wersję reprezentacyjnego wizerunku. Musiał
on należeć do przedstawień oficjalnych i akceptowa-
nych przez biskupa, przeznaczonych niejako do ko-
piowania przez pośledniejszych portrecistów. Świad-
czą o tym nieudolne kopie znajdujące się w klaszto-
rach pp. wizytek i księży misjonarzy w Krakowie.
Klasztory te zaliczały biskupa do grona swych hoj-
nych fundatorów i dobrodziejów, stąd zrozumiałą rze-
czą było posiadanie jego portretu w klasztornej ga-
lerii.
Reasumując powyższe uwagi można stwierdzić, że
portret Jana Małachowskiego z Muzeum Narodowego
w Krakowie powstał wkrótce po r. 1681, a jego auto-
rem mógł być Jan Tricjusz, wzięty w owym czasie
malarz królewski.
Należy pamiętać, że za autorstwem Tricjusza prze-
mawiają głównie wartości formalne portretu (praw-
da, że istotne), ale wobec braku innych kryteriów, np.
przekazów pisanych, jemu jedynie można dzieło to
przypisać.

LE TABLEAU 1NCONNU DE JAN TRICJUSZ

Dans les collections du Musee National de Cracovie
se trouve un portrait (a l’huile, sur toile, de dim.
86 X 69 cm, nr d’inw. 79862) representant Jean Mała-
chowski, eveque de Cracovie dans la periode de 1681
a 1699. Sur la base d’une analyse comparative on

peut considerer ce tableau comme oeuvre de Jean
Tricjusz, peintre polonais, travaillant dans la seconde
moitie du XVIIe siecle, surtout a Cracovie, comme
serviteur des rois polonais: Jean Casimir, Michel Ko-
rybut Wiśniowiecki et Jean III Sobieski.