DOI Artikel:
Miscellanea
DOI Artikel:Sawicka, Stanisława: Krakowski rękopis iluminowany w zbiorach Zentralbibliothek w Zurychu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0280
STANISŁAWA SAWICKA
jonej do naszego modlitewnika obie postacie „dzikich
ludzi” trzymających tarczę są nagie, przybrane tylko
liściastymi gałązkami; atrybutem ich są (trzymane we
wzniesionych rękach maczugi. Nagie ciała, nie bez
obserwacji realistycznej potraktowane, wskazywałyby
na wpływy już renesansowe, występujące w ilumina-
torstwie krakowskim od pierwszego dziesięciolecia
XVI w. i, w następnym okresie, mocnym akcentem
charakteryzujące zwłaszcza dekorację marginalną ko-
dektów powstałych w środowisku krakowskim.
Przypuszczać więc wolno, że miniatura ta, zwią-
zana jeśli nie ze zleceniodawcą, to zapewne z właś-
cicielem modlitewnika, była wykonana może nawet
ANEKS
DE SANCTO STANISŁAO
fol. 194 v°)
Salve sydus Polonie flos et decus Cracovie O sancte
Stanislae totius lux ecclesie iubar celestis curie quo
et nos propter te trahe pater noster et pontifex pons
nobilis sis et opifex de mundi pravitate Nam bene
lau/dis stacio velud ąuodam prefatio sonas interpre-
tare felix hac hora aurea qua ut aur ora rosea puer
prodibas ita preclarus ex prosapia preclarior siciiencia
preclarissimus viita virtutum elegancia p.rovexdt dei
giracia te ad canoniicatum ut lucifer prceteris cum
polles vita ac literis venis ad presulatum. Mox ut sol
in altissimis fulges exemplis optimis in omni sancti-
tate Tunc orphanis et viduis ac pauperibus affluis ut
pater largitate Jesum sequens vestigia iam clares per
prodigia divina bonitate Cuncta pie et provide agis
prospere placide tua auctoritate resuscitans a/mortuis
petrum militem hinc regem arguis patema pietate.
Sed ad bomum non flectiitur in arcum pravium ver-
titur sua crudeliitate pniora sua mała pessimat et te
pajtirem naltuis wctimat ad aram infronitus pantes
hinc inde dissipat presenciamque dei despicit imperi-
tus. Sic celum adis iubilans rulbens candens et rutilans
in aevum iubeatus tripla gaudens aureola beatus iam
w tej samej pracowni iluminatorskiej, w której wy-
konano miniatury rękopisu (zbieżność kompozycyjna
i fakturowa z miniaturą z wizerunkiem św. Stani-
sława) — ale może nieco później. Dekoracja bowiem
rękopisu powstała na przełomie w. XV i XVI.
Zarówno tekst modlitewnika, jak i jego dekoracja
stwierdzają niezbicie powstanie tego rękopisu w Kra-
kowie. Jakie były jego losy następnie — do ujawnie-
nia go w Norymberdze w r. 1693? Jaką drogą i kiedy
się tam dostał? Kontaktów Krakowa z Norymbergą
nie brakło w XVI w. Może rozszyfrowanie inicjałów
na kartuszu z gmerkiem dałoby jakieś wyjaśnienia
i w tej sprawie.
una stola de secunda securatus et qui dei clemenoia
tot signa facis varis dulcissime patrone dyocesim
tuam pie regnum totum Polonie tuere pastor bonę
ut gallina nos dulcibus sub alis fove iugibus nunc et
in hora mortis archi/mandrita optime fac ne pereant
anime omnium itue sortis Ach. adleta (?) fortiissime
cum districtissiimus slingula discussurus advenerlit rex
glorie incrementa illo die nobis fortis sis murus. Tunc
o martir melliflue nos qui funiculus tue sumus here-
ditatis stantes sub vexiillo tuo duc. Interventum stre-
nuo ad regnum claritatis eterne catiholice eccleslie sub-
veniens exaudi nos porpicius et clementer ut apud
deum veniam per te et celi patriam consequamur
gaudent (es). Amen.
Antyfona do Magnificat
O beate Stanislae presul plebis Cracovie
cuius signa victorie, late patent Polonie,
nam dono Christi gracie pestes curantur varie
tua martir egregie festa colentes hodie
regi commenda glorie.
Formularz mszalny na 8 maja
Deus qui beate Stanislai martiris tui atque pontificis
merita głoriosa fructibus, tribuisti nostre devocionis
accrescere presta (?) familie supplicanti eius qui tibi
placuit continuata apud te suffragia non deesse.
MANUSCRIT ENLUMINE EXECU TE A CRACOYIE,' XV- XVlIe SIECLE
A LA ZENTRALBIBLIOTHEK DETZURICH
Un livre d’heures, enlumine, provenant des ateliers
d’enlumineurs de Cracoviie du XV/XVIe siecle con-
stitue le sujet de Particie. Ce ms. conserve aujourd’
’hui a la Zentralbibliothek de Zurich (cote: Msc.C.181,
notę dans le catalogue de L. C. Mohlberg, o. c. sous
le n° 204), est un petit 8°, en parchemin, contenant
I—VI feuilles + 235 ff. II represente un petit livre
d’heures (dim. de feuille: 8,6 X 7 cm.) a 1’usage d’un
particulier.
Le texte contient un calendrier (avec des noms de
saints veneres en Pologne), des psaumes, des litanies,
des antiphones, des prieres (entre autres des prieres
a St. Stanislas, eveque de Cracovie, patron de la Po-
logne). Une priere, redigee par un mari, fut inscrite
posterieurement (au XVIie siecle?).
La decoration, qui interesse particulierement l’au-
teur, conśiste en 6 miniatures a pleine page et des
encadrements et initiales accusant des affinites avec
les enluminures des ateliers de Cracovie et de Silesie,
de la fin du XVe et du debut du XVI® siecle.
Une feuille detachee, collee sur la page precedant
le texte, represente une miniaturę d’un caractere de
frontispice: deux sauvages supportent un ecusson
avec 1’enseigne et les initiales P A, que Fon a pas
reussi a dechiffrer malgre les recherches aux Archi-
ves de Cracovie. Cette miniaturę accuse quelques af-
finites avec la miniaturę representant St. Stanislas
(notamment dans le paysage), mais elle semble avoir
ete executee et introduite un peu posterieurement.
Le ms. porte une notę a la feuille 1: empt. No-
rimbergae 1693 — ce qui explique son acquisition a
Nuremberg in 1693 pour la Bibliotheque municipale
de Zurich. A part cela, — on ignore quand et par
quelle voie le livre d’heures a quitte la Pologne.
Je suis redevable du bienveillant envoi des photo-
graphies reproduites dans cet article a 1’ancien di-
recteur de la Biblioteque nationale de Berne, dr P.
Bourgeois qui — pendant son court sejour a Var-
sovie a appris 1’inlteret que je portais au ms. en
question.
Je remercie sincerement le Professeur l’Abbe
Z. Obertyński pour l’aide qu’il a bien voulu me te-
moigner dans la lecture du texte plus difficile a de-
chiffrer et des observations concernant le culte de
certains saints.
J’adresse aussi mes remerciements a Mr. T. Do-
brzeniecki, prof. agrege, pour l’aide au cours de
mon travail sur le texte et pour des informations
bibliographiques.
S. Sawicka
270
jonej do naszego modlitewnika obie postacie „dzikich
ludzi” trzymających tarczę są nagie, przybrane tylko
liściastymi gałązkami; atrybutem ich są (trzymane we
wzniesionych rękach maczugi. Nagie ciała, nie bez
obserwacji realistycznej potraktowane, wskazywałyby
na wpływy już renesansowe, występujące w ilumina-
torstwie krakowskim od pierwszego dziesięciolecia
XVI w. i, w następnym okresie, mocnym akcentem
charakteryzujące zwłaszcza dekorację marginalną ko-
dektów powstałych w środowisku krakowskim.
Przypuszczać więc wolno, że miniatura ta, zwią-
zana jeśli nie ze zleceniodawcą, to zapewne z właś-
cicielem modlitewnika, była wykonana może nawet
ANEKS
DE SANCTO STANISŁAO
fol. 194 v°)
Salve sydus Polonie flos et decus Cracovie O sancte
Stanislae totius lux ecclesie iubar celestis curie quo
et nos propter te trahe pater noster et pontifex pons
nobilis sis et opifex de mundi pravitate Nam bene
lau/dis stacio velud ąuodam prefatio sonas interpre-
tare felix hac hora aurea qua ut aur ora rosea puer
prodibas ita preclarus ex prosapia preclarior siciiencia
preclarissimus viita virtutum elegancia p.rovexdt dei
giracia te ad canoniicatum ut lucifer prceteris cum
polles vita ac literis venis ad presulatum. Mox ut sol
in altissimis fulges exemplis optimis in omni sancti-
tate Tunc orphanis et viduis ac pauperibus affluis ut
pater largitate Jesum sequens vestigia iam clares per
prodigia divina bonitate Cuncta pie et provide agis
prospere placide tua auctoritate resuscitans a/mortuis
petrum militem hinc regem arguis patema pietate.
Sed ad bomum non flectiitur in arcum pravium ver-
titur sua crudeliitate pniora sua mała pessimat et te
pajtirem naltuis wctimat ad aram infronitus pantes
hinc inde dissipat presenciamque dei despicit imperi-
tus. Sic celum adis iubilans rulbens candens et rutilans
in aevum iubeatus tripla gaudens aureola beatus iam
w tej samej pracowni iluminatorskiej, w której wy-
konano miniatury rękopisu (zbieżność kompozycyjna
i fakturowa z miniaturą z wizerunkiem św. Stani-
sława) — ale może nieco później. Dekoracja bowiem
rękopisu powstała na przełomie w. XV i XVI.
Zarówno tekst modlitewnika, jak i jego dekoracja
stwierdzają niezbicie powstanie tego rękopisu w Kra-
kowie. Jakie były jego losy następnie — do ujawnie-
nia go w Norymberdze w r. 1693? Jaką drogą i kiedy
się tam dostał? Kontaktów Krakowa z Norymbergą
nie brakło w XVI w. Może rozszyfrowanie inicjałów
na kartuszu z gmerkiem dałoby jakieś wyjaśnienia
i w tej sprawie.
una stola de secunda securatus et qui dei clemenoia
tot signa facis varis dulcissime patrone dyocesim
tuam pie regnum totum Polonie tuere pastor bonę
ut gallina nos dulcibus sub alis fove iugibus nunc et
in hora mortis archi/mandrita optime fac ne pereant
anime omnium itue sortis Ach. adleta (?) fortiissime
cum districtissiimus slingula discussurus advenerlit rex
glorie incrementa illo die nobis fortis sis murus. Tunc
o martir melliflue nos qui funiculus tue sumus here-
ditatis stantes sub vexiillo tuo duc. Interventum stre-
nuo ad regnum claritatis eterne catiholice eccleslie sub-
veniens exaudi nos porpicius et clementer ut apud
deum veniam per te et celi patriam consequamur
gaudent (es). Amen.
Antyfona do Magnificat
O beate Stanislae presul plebis Cracovie
cuius signa victorie, late patent Polonie,
nam dono Christi gracie pestes curantur varie
tua martir egregie festa colentes hodie
regi commenda glorie.
Formularz mszalny na 8 maja
Deus qui beate Stanislai martiris tui atque pontificis
merita głoriosa fructibus, tribuisti nostre devocionis
accrescere presta (?) familie supplicanti eius qui tibi
placuit continuata apud te suffragia non deesse.
MANUSCRIT ENLUMINE EXECU TE A CRACOYIE,' XV- XVlIe SIECLE
A LA ZENTRALBIBLIOTHEK DETZURICH
Un livre d’heures, enlumine, provenant des ateliers
d’enlumineurs de Cracoviie du XV/XVIe siecle con-
stitue le sujet de Particie. Ce ms. conserve aujourd’
’hui a la Zentralbibliothek de Zurich (cote: Msc.C.181,
notę dans le catalogue de L. C. Mohlberg, o. c. sous
le n° 204), est un petit 8°, en parchemin, contenant
I—VI feuilles + 235 ff. II represente un petit livre
d’heures (dim. de feuille: 8,6 X 7 cm.) a 1’usage d’un
particulier.
Le texte contient un calendrier (avec des noms de
saints veneres en Pologne), des psaumes, des litanies,
des antiphones, des prieres (entre autres des prieres
a St. Stanislas, eveque de Cracovie, patron de la Po-
logne). Une priere, redigee par un mari, fut inscrite
posterieurement (au XVIie siecle?).
La decoration, qui interesse particulierement l’au-
teur, conśiste en 6 miniatures a pleine page et des
encadrements et initiales accusant des affinites avec
les enluminures des ateliers de Cracovie et de Silesie,
de la fin du XVe et du debut du XVI® siecle.
Une feuille detachee, collee sur la page precedant
le texte, represente une miniaturę d’un caractere de
frontispice: deux sauvages supportent un ecusson
avec 1’enseigne et les initiales P A, que Fon a pas
reussi a dechiffrer malgre les recherches aux Archi-
ves de Cracovie. Cette miniaturę accuse quelques af-
finites avec la miniaturę representant St. Stanislas
(notamment dans le paysage), mais elle semble avoir
ete executee et introduite un peu posterieurement.
Le ms. porte une notę a la feuille 1: empt. No-
rimbergae 1693 — ce qui explique son acquisition a
Nuremberg in 1693 pour la Bibliotheque municipale
de Zurich. A part cela, — on ignore quand et par
quelle voie le livre d’heures a quitte la Pologne.
Je suis redevable du bienveillant envoi des photo-
graphies reproduites dans cet article a 1’ancien di-
recteur de la Biblioteque nationale de Berne, dr P.
Bourgeois qui — pendant son court sejour a Var-
sovie a appris 1’inlteret que je portais au ms. en
question.
Je remercie sincerement le Professeur l’Abbe
Z. Obertyński pour l’aide qu’il a bien voulu me te-
moigner dans la lecture du texte plus difficile a de-
chiffrer et des observations concernant le culte de
certains saints.
J’adresse aussi mes remerciements a Mr. T. Do-
brzeniecki, prof. agrege, pour l’aide au cours de
mon travail sur le texte et pour des informations
bibliographiques.
S. Sawicka
270