DOI Artikel:
Miscellanea
DOI Artikel:Łoziński, Jerzy: Program pułtuskiej kaplicy biskupa Noskowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0298
JERZY Z. ŁOZIŃSKI
II. 21. Opłakiwanie, obraz w ołtarzu kaplicy Noskow-
skiego. (Fot. E. Kozłowska-Tomczyk)
.styczna architektura miała znaczenie czysto dekora-
cyjne. Bardziej prawdopodobne jest, że i prospekt
ten znajdował swoje uzasadnienie ideowe. Byłoby
ono oczywiste, .gdyby można udowodnić, że niewielki
budynek nad wierzchołkiem arkady — jak się zdaje
wielobocznie zakończony, o rustykowanych ścianach
z przyściennymi kolumnami i małym okienkiem —
.przedstawia Święty Grób Jerozolimski w rozpowszech-
nionej w tym czasie postaci51. Wówczas dekoracja
pułtuskiej kaplicy zamykałaby się w przemyślaną,
konsekwentną całość ideową, podporządkowaną funkcji
wnętrza jako przybytku Eucharystii — miejsca sym-
bolicznego Grobu Chrystusa.
W takim otoczeniu znalazł się nagrobek biskupa
Noskowskiego i jedynie ścianie południowej, stano-
wiącej tło pomnika, nadano świecki charakter. Herby
51 Por. J. Z. ŁOZIŃSKI, Miechowskie Sepulcrum Domini,
„Biul. Hist. Sżtuki” XXXI, 1969, nr 2, s. 158—460.
52 CHYCZEWSKI (Kollegiata pułtuska, jw., s. 28) twier-
dził, że nagrobek wykonany został w którymś z warsztatów
krakowskich i wzorowany był na nagrobku Zygmunta I.
Analogię tę trudno dostrzec, a motyw luku triumfalnego
niewiele ma wspólnego z układem ściany kaplicy Zygmun-
towskiej. H. KOZAKIEWICZÓW A (Nagrobki Kryskich w Dro-
binie k.Plocka, „Biul. Hist. Sztuki” XVIII, 1956, nr 1, s. 18)
widzi w nagrobku drobińskim elementy podobne do szcze-
gółów pomnika pułtuskiego. Istotnie występują tam moty-
biskupie umieszczono w pendenty wach, tak jak to się
przyjęło w Polsce powszechnie na wzór królewskiej
kaplicy, tu natomiast znalazły się godła państwo-
we — Orzeł Zygmuntowski i Pogoń Litewska — ma-
jące zapewne podkreślać senatorską godność biskupa,
tak jak jego apostolskie funkcje wyrażać miały rzeź-
bione posągi św. św. Piotra i Pawła ustawione w ni-
szach nagrobka52. Tutaj też muzykujące putta głosić
miały pośmiertną chwałę zmarłego. Umieszczenie na-
grobka na wprost wejścia, odmiennie niż w obu wa-
riantach rozwiązań wawelskich, uprzytamnia wcho-
dzącemu od razu sepulkralny charakter budowli.
Całkowite odczytanie treści pułtuskiej kaplicy nie
jest już dziś możliwe. Nie wiemy, jakie posągi mie-
ściły się w niszach ścian części dolnej53 ani jak
wyglądał pierwotny ołtarz, z którego zachował się
wy, które właściwe będą później dla Satrti Guectego. Moż-
na by wskazać również niektóre analogie do nagrobka Pa-
wła Głogowskiego w Głogowcu z r. 1563. Nagrobek pułtuski
nie jest jednolity, figury apostołów w skrzydłach jeśli nie
zostały dorobione później, to w każdym razie reprezentują
o wiele słabszy poziom niż reszta pomnika.
53 stojące obecnie w dwóch niszach drewniane posągi
św. Zygmunta i św. Stanisława biskupa datować trzeba ną
lata ok. r. 1640; pochodzą być może z ołtarza głównego
kolegiaty.
288
II. 21. Opłakiwanie, obraz w ołtarzu kaplicy Noskow-
skiego. (Fot. E. Kozłowska-Tomczyk)
.styczna architektura miała znaczenie czysto dekora-
cyjne. Bardziej prawdopodobne jest, że i prospekt
ten znajdował swoje uzasadnienie ideowe. Byłoby
ono oczywiste, .gdyby można udowodnić, że niewielki
budynek nad wierzchołkiem arkady — jak się zdaje
wielobocznie zakończony, o rustykowanych ścianach
z przyściennymi kolumnami i małym okienkiem —
.przedstawia Święty Grób Jerozolimski w rozpowszech-
nionej w tym czasie postaci51. Wówczas dekoracja
pułtuskiej kaplicy zamykałaby się w przemyślaną,
konsekwentną całość ideową, podporządkowaną funkcji
wnętrza jako przybytku Eucharystii — miejsca sym-
bolicznego Grobu Chrystusa.
W takim otoczeniu znalazł się nagrobek biskupa
Noskowskiego i jedynie ścianie południowej, stano-
wiącej tło pomnika, nadano świecki charakter. Herby
51 Por. J. Z. ŁOZIŃSKI, Miechowskie Sepulcrum Domini,
„Biul. Hist. Sżtuki” XXXI, 1969, nr 2, s. 158—460.
52 CHYCZEWSKI (Kollegiata pułtuska, jw., s. 28) twier-
dził, że nagrobek wykonany został w którymś z warsztatów
krakowskich i wzorowany był na nagrobku Zygmunta I.
Analogię tę trudno dostrzec, a motyw luku triumfalnego
niewiele ma wspólnego z układem ściany kaplicy Zygmun-
towskiej. H. KOZAKIEWICZÓW A (Nagrobki Kryskich w Dro-
binie k.Plocka, „Biul. Hist. Sztuki” XVIII, 1956, nr 1, s. 18)
widzi w nagrobku drobińskim elementy podobne do szcze-
gółów pomnika pułtuskiego. Istotnie występują tam moty-
biskupie umieszczono w pendenty wach, tak jak to się
przyjęło w Polsce powszechnie na wzór królewskiej
kaplicy, tu natomiast znalazły się godła państwo-
we — Orzeł Zygmuntowski i Pogoń Litewska — ma-
jące zapewne podkreślać senatorską godność biskupa,
tak jak jego apostolskie funkcje wyrażać miały rzeź-
bione posągi św. św. Piotra i Pawła ustawione w ni-
szach nagrobka52. Tutaj też muzykujące putta głosić
miały pośmiertną chwałę zmarłego. Umieszczenie na-
grobka na wprost wejścia, odmiennie niż w obu wa-
riantach rozwiązań wawelskich, uprzytamnia wcho-
dzącemu od razu sepulkralny charakter budowli.
Całkowite odczytanie treści pułtuskiej kaplicy nie
jest już dziś możliwe. Nie wiemy, jakie posągi mie-
ściły się w niszach ścian części dolnej53 ani jak
wyglądał pierwotny ołtarz, z którego zachował się
wy, które właściwe będą później dla Satrti Guectego. Moż-
na by wskazać również niektóre analogie do nagrobka Pa-
wła Głogowskiego w Głogowcu z r. 1563. Nagrobek pułtuski
nie jest jednolity, figury apostołów w skrzydłach jeśli nie
zostały dorobione później, to w każdym razie reprezentują
o wiele słabszy poziom niż reszta pomnika.
53 stojące obecnie w dwóch niszach drewniane posągi
św. Zygmunta i św. Stanisława biskupa datować trzeba ną
lata ok. r. 1640; pochodzą być może z ołtarza głównego
kolegiaty.
288