Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (32.1970)

Z ZAGADNIEŃ TREŚCI I FORMY RZEŹBY B. BIEGASA

II. 10. Chrystus, 1902, repr. wg „Boleslas Bie-
gas...”, jw., s. 40



II. 11. Pałac zaczarowany, 1902, repr. wg B. Bie-
gas, „Wędrówka ducha myśli”, Kraków 1904,
s. 83

rysy, to utożsamiają się i łączą z innymi przedmiota-
mi, to przenikają się nawzajem i zespalają w orga-
niczną jedność — można by traktować jako postawę
nadrealistyczną, wyprzedzającą właściwe narodziny
tej kategorii myślenia plastycznego.
Formy rzeźbiarskie tych wyobrażeń są dwojakie:
raz kształty o schematycznej, uproszczonej, zgeome-
tryzowanej sylwecie, to znów o bogatej, kłębiącej się,
falistej, ruchliwej linii; obie tendencje, choć przeciw-
stawne, manifestują jednak przynależność do styli-
styki secesyjnej. Rzeźby eksponujące linię prostą,
przede wszystkim pion, budzą asocjacje z przedmio-
tami wertykalnymi, które ześrodkowują secesyjną dy-
namikę i dekoracyjność linii nie na jej falistości, ale
na wznoszeniu się ku górze, należą tu np. „Duchy”
(przed 1904), „Pierwotni ludzie” (przed 1904), ,>Pżęć ta-
jemnic”, „Zycie” (1903) iltip., kltóre stanowią rodzaj
strzeli.-tego graniastosłupa zakończonego jedną, dwo-
ma lub szeregiem głów (,Pięć tajemnic”). Pionowym
układom kompozycyjnym tych posągów sprzyja ostre
zakończenie głów („Pomniki”, przed 1904) albo połą-
czenie dwóch głów skierowanym do góry płomieniem

włosów („Zycie”, „Duchy”). Druga grupa rzeźb, w któ-
rych twórca poszukuje linii rozwiniętych, falujących
i pozałamywanych, przynosi utwory silnie ekspresyj-
ne w formie, jak: „Ostatni zachód słońca” (1902),
„Przeczucie” (1903), „Król grzechów” i „Wędrówka du-
cha myśli” (przed 1904).

Jedna z rzeźb Biegasa, o interesującej koncepcji
literackiej („Chrystus”, 1902) stała się w niecałe
ćwierć wieku później inspiracją dla dzieła Henryka
Kuny: w latach 1925/26 artysta ten wyrzeźbił w
drzewie posąg „Chrystusa, co stał się krzyżem”39 40.
Kuna znał osobiście Biegasa, jako że obaj wiele za-
wdzięczali dr Rajkowskiemu z Ciechanowa i tu właś-
nie doszło do ich spotkania na początku naszego
stulecia (1901). To przecież Biegas zwrócił uwagę na
talent rzeźbiarski Henryka Kuny i zainteresował
nim — czego wcale Kuna nie tai — Aleksandra
Świętochowskiego41. Biegas pracował wówczas nad

39 BIEGAS, Lechit, jw., s. 60.
40 „Trudno powiedzieć, skąd artysta zaczerpnął ten oso-
bliwy obraz Chrystusa, co stal się krzyżem [...]” (M. WAL-
US, Henryk Kuna, Warszawa 1959, s. 20). Pomysł „Chry-

stusa” Biegasa, jako idącego krzyża, mógł być więc nie-
znany M. Wallisowi.
41 S. LORENTZ, Henryk Kuna, „Przegl. Kult.” 1956, nr 43.

331