DOI article:
Recenzje - Polemiki
DOI article:Król-Kaczorowska, Barbara: Teatry
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0399
RECENZJE — POLEMIKI
dzie znajduje się błąd. Jauch w 1713 r. był kapita-
nem; podpułkownikiem został dopiero w 1729 r. Wo-
bec tego można przypuszczać, że autor napisu pomy-
lił się jeszcze raz i zamiast 1731 napisał 1713. Tyle
Hentschel.
Hipoteza ta być może okaże się słuszna w świetle
dalszych badań. Dla porządku jednak warto przy-
pomnieć, że w książce samego prof. Hentschla znaj-
dują się wiadomości świadczące o powiązaniach Jau-
cha z pracami dotyczącymi Ogrodu Saskiego przed r.
1731. Pierwsza z nich pochodzi z ,r. 1713. Kpt. Jauch
otrzymał wtedy pieniądze na „Veranstaltung des Kó-
niglichen Palais und Gardens”15. Drugą łączyć należy
z r. 1726. Mianowicie na planie rozbudowy pałacu i
rozplanowania Ogrodu Saskiego wykonanym przez
Jaucha i datowanym przez Hentschla na r. 1726 am-
fiteatr ten w identycznym jak na wspomnianym wy-
żej rysunku kształcie znajduje się na miejscu dzisiej-
szej sadzawki w pobliżu zbiornika wodyi6. W świetle
tego hipoteza przestawienia cyfr w dacie 1713 (za-
miast 1731) nie jest chyba ostatecznym rozwiązaniem,
lecz jednym z przypuszczeń.
Wydaje się jednak, że i uwag prof. Hentschla nie
należy lekceważyć. Oczywiście tylko dalsze badania
dadzą odpowiedź ostateczną.
Drugi Amfiteatr zielony w Ogrodzie Saskim rów-
nież znany był historykom polskim. Znajdował się w
północno-wschodnim boskiecie Ogrodu (w pobliżu pa-
łacu Błękitnego). Hentschel ustala nie znaną dotych-
czas datę powstania tego obiektu: rok 1745 17
III. Teatry na Ujazdu wie
Hentschel podaje, że w r. 1724 w czasie przebudo-
wy zamku Ujazdowskiego wyasygnowano 5000 tala-
rów „pour la construction d’un theatre a Ujazdów” 18.
Aufor uważa, że chodziło najprawdopodobniej o jakiś
teatr we wnętrzu zamku, o jego remont np. lub o
teatr na wolnym powietrzu. Wiadomość ta była do-
tychczas nie znana. Natomiast w naszych opracowa-
niach dotyczących teatrów na Ujazdowie istnieją dwa
inne przekazy związane z istniejącym tam teatrem
czy też teatrami.
Pierwsza to wiadomość o teatrze „sub dio”, czyli
na wolnym powietrzu w Hipokrenie Ujazdowskiej
(dzisiejszych Łazienkach). 7 września 1724 r. odbyło
się tam przedstawienie na uroczystość imienin Elżbie-
ty Lulbomirskiej wodowy po Stanisławie Herakliu-
szu19. Druga Wiadomość to kwit z 11 października
1724 r. na 843 talarów wyasygnowana na „budowę
teatru w U jazdowie i inne wydatki tamże”20. Wydaje
Się, że i w tej sprawie jest kilka możliwości:
a) mogło chodzić o budowę lub remont teatru we
wnętrzu żarniku Ujazdowskiego, jak postuluje Hen-
tschel,
b) lub o budowę teatru nie w zamku. W każdym ra-
zie musiał to być obiekt dość solidny, skoro miał
kosztować 5000 talarów. Pamiętajmy, że teatr kró-
lewski w pałacu Saskim kosztował 5500 talarów.
Teatr czynny na początku września, o ile nie
był teatrem prowizorycznym (drewniane podium-sce-
na, ławki na widowni często zabezpieczone płócien-
nym namiotowym dachem) wystawionym specjalnie
na jedno przedstawienie, .mógł być teatrem zielonym
(ziemno-roślinnym) lub też teatrem murowanym. Wte-
dy jednak wszystkie — z wyjątkiem może zupełnej
prowizorki, a taki teatr nie kosztowałby 5000 tala-
rów — byłyby uwidocznione na jednym chociaż z
licznych planów Ujazdowa, skoro nawet teatry drew-
niane nad stawem wykazywano na planach Łazienek.
Warto jednak podkreślić, że i tu obracamy się w
kręgu hipotez i przypuszczeń, a rozwiązanie definityw-
ne tej sprawy przynieść mogą tylko wyniki dalszych
badań.
Kończąc warto stwierdzić, że informacje, które do-
rzucił prof. Hentschel do polskich badań nad budow-
nictwem teatralnym czasów saskich, rzucają nowe
światło na szereg problemów i wzbogacają naszą wie-
dzę o bardzo istotne wiadomości.
15
Tamże,
s. 107.
16
Tamże,
Bildband, ii. 182.
17
Tamże,
Textband, s. 157; Bildband, ii. 183.
18
Tamże,
Textband, s. 205.
19 J. JACKL, Z badań nad teatrem czasów saskich,
„Pamiętnik Teatralny” 1960, z. 1, s. 100.
20 k. W ERZBICKA-MICHALSKA, Teatr warszawski za
Sasów, Wrocław 1964, s. 41.
dzie znajduje się błąd. Jauch w 1713 r. był kapita-
nem; podpułkownikiem został dopiero w 1729 r. Wo-
bec tego można przypuszczać, że autor napisu pomy-
lił się jeszcze raz i zamiast 1731 napisał 1713. Tyle
Hentschel.
Hipoteza ta być może okaże się słuszna w świetle
dalszych badań. Dla porządku jednak warto przy-
pomnieć, że w książce samego prof. Hentschla znaj-
dują się wiadomości świadczące o powiązaniach Jau-
cha z pracami dotyczącymi Ogrodu Saskiego przed r.
1731. Pierwsza z nich pochodzi z ,r. 1713. Kpt. Jauch
otrzymał wtedy pieniądze na „Veranstaltung des Kó-
niglichen Palais und Gardens”15. Drugą łączyć należy
z r. 1726. Mianowicie na planie rozbudowy pałacu i
rozplanowania Ogrodu Saskiego wykonanym przez
Jaucha i datowanym przez Hentschla na r. 1726 am-
fiteatr ten w identycznym jak na wspomnianym wy-
żej rysunku kształcie znajduje się na miejscu dzisiej-
szej sadzawki w pobliżu zbiornika wodyi6. W świetle
tego hipoteza przestawienia cyfr w dacie 1713 (za-
miast 1731) nie jest chyba ostatecznym rozwiązaniem,
lecz jednym z przypuszczeń.
Wydaje się jednak, że i uwag prof. Hentschla nie
należy lekceważyć. Oczywiście tylko dalsze badania
dadzą odpowiedź ostateczną.
Drugi Amfiteatr zielony w Ogrodzie Saskim rów-
nież znany był historykom polskim. Znajdował się w
północno-wschodnim boskiecie Ogrodu (w pobliżu pa-
łacu Błękitnego). Hentschel ustala nie znaną dotych-
czas datę powstania tego obiektu: rok 1745 17
III. Teatry na Ujazdu wie
Hentschel podaje, że w r. 1724 w czasie przebudo-
wy zamku Ujazdowskiego wyasygnowano 5000 tala-
rów „pour la construction d’un theatre a Ujazdów” 18.
Aufor uważa, że chodziło najprawdopodobniej o jakiś
teatr we wnętrzu zamku, o jego remont np. lub o
teatr na wolnym powietrzu. Wiadomość ta była do-
tychczas nie znana. Natomiast w naszych opracowa-
niach dotyczących teatrów na Ujazdowie istnieją dwa
inne przekazy związane z istniejącym tam teatrem
czy też teatrami.
Pierwsza to wiadomość o teatrze „sub dio”, czyli
na wolnym powietrzu w Hipokrenie Ujazdowskiej
(dzisiejszych Łazienkach). 7 września 1724 r. odbyło
się tam przedstawienie na uroczystość imienin Elżbie-
ty Lulbomirskiej wodowy po Stanisławie Herakliu-
szu19. Druga Wiadomość to kwit z 11 października
1724 r. na 843 talarów wyasygnowana na „budowę
teatru w U jazdowie i inne wydatki tamże”20. Wydaje
Się, że i w tej sprawie jest kilka możliwości:
a) mogło chodzić o budowę lub remont teatru we
wnętrzu żarniku Ujazdowskiego, jak postuluje Hen-
tschel,
b) lub o budowę teatru nie w zamku. W każdym ra-
zie musiał to być obiekt dość solidny, skoro miał
kosztować 5000 talarów. Pamiętajmy, że teatr kró-
lewski w pałacu Saskim kosztował 5500 talarów.
Teatr czynny na początku września, o ile nie
był teatrem prowizorycznym (drewniane podium-sce-
na, ławki na widowni często zabezpieczone płócien-
nym namiotowym dachem) wystawionym specjalnie
na jedno przedstawienie, .mógł być teatrem zielonym
(ziemno-roślinnym) lub też teatrem murowanym. Wte-
dy jednak wszystkie — z wyjątkiem może zupełnej
prowizorki, a taki teatr nie kosztowałby 5000 tala-
rów — byłyby uwidocznione na jednym chociaż z
licznych planów Ujazdowa, skoro nawet teatry drew-
niane nad stawem wykazywano na planach Łazienek.
Warto jednak podkreślić, że i tu obracamy się w
kręgu hipotez i przypuszczeń, a rozwiązanie definityw-
ne tej sprawy przynieść mogą tylko wyniki dalszych
badań.
Kończąc warto stwierdzić, że informacje, które do-
rzucił prof. Hentschel do polskich badań nad budow-
nictwem teatralnym czasów saskich, rzucają nowe
światło na szereg problemów i wzbogacają naszą wie-
dzę o bardzo istotne wiadomości.
15
Tamże,
s. 107.
16
Tamże,
Bildband, ii. 182.
17
Tamże,
Textband, s. 157; Bildband, ii. 183.
18
Tamże,
Textband, s. 205.
19 J. JACKL, Z badań nad teatrem czasów saskich,
„Pamiętnik Teatralny” 1960, z. 1, s. 100.
20 k. W ERZBICKA-MICHALSKA, Teatr warszawski za
Sasów, Wrocław 1964, s. 41.