Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (34.1972)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

Dokładne określenie czasu po-
wstania obrazów da się wydeduko-
wać ze znanej daty ustawienia stall.
Ze względu na to, że praca nad ni-
mi musiała trwać dość długo z uwa-
gi na bogactwo dekoracji rzeźbiar-
skiej, obrazy mogły być malowane
kilka lat przed rokiem 1635. Jeśli
para królewska na Obrazie ze św.
Anlianem przedstawia Zygmunta III
i Konstancję (jak sugeruje W. Tom-
kiewicz), należy przyjąć, że powstał
on za życia króla a Więc przed ro-
kiem 1632.
Tak Więc czas powstania cyklu,
tworzonego zapewne w tym samym
czasie co stalle, można by określić
na rok Około 1630, biorąc ponadto

pod uwagę wiadomość, że Dolabella
w łatach trzydziestych miał kontak-
ty z kanonikami regularnymi na
Kazimierzu, wykonując dla nich
liczne prace związane z wyposaże-
niem kościoła.
Obrazy z kościoła kamedułów na
Bielanach przypisywane przez
Skrudlika uczniom Dołabelli, zaś
przez Tomkiewicza samemu mistrzo-
wi, powstały później, po roku 1632,
a więc nie one wpłynęły na oma-
wiane kompozycje, lecz odwrotnie,
o czym świadczy niższy poziom
obrazów bielańskich, odznaczających
się zresztą bardzo złym stanem za-
chowania i licznymi przemałowania-
mi. Skrudlik też podkreślał wyż-

szość malowideł z kościoła Bożego
Ciała, (przypisując je bezimiennemu
uczniowi Dołabelli, który mimo
wspólnych z mistrzem cech miał go
przewyższać w artystycznym rze-
miośle.
Na podstawie podanych przesła-
nek można zatem przyjąć, że czter-
naście obrazów w stallach kościoła
Bożego Ciała na Kazimierzu w Kra-
kowie, przedstawiających sceny z ży-
cia świętych uznawanych za patro-
nów zakonu kanoników regularnych,
malowane około roku 1630—32, są
przykładem manierystycznego ma-
larstwa kierunku weneckiego, a
twórcami ich są Tomasz Dolabella,
jego uczniowie oraz pomocnicy.

JAN OSTROWSKI

KOŚCIÓŁ NOTRE DAMĘ. DE BONSECOURS W NANCY, MAUZOLEUM
STANISŁAWA LESZCZYŃSKIEGO

(Streszczenie referatu wygłoszonego na

zebraniu naukowym

Oddziału Krakowskiego w dniu 19X1971 r.)

Pierwotna kaplica Notce Damę
de Bonsecours w Nancy, pochodząca
z lat 1484—1498, była fundacją ks.
Rene II, upamiętniającą jego zwy-
cięstwo nad Karolem Śmiałym w
bitwie pod Nancy w r. 1477. Umiesz-
czona w kościele w r. 1505 figura
Matki Boskiej Nieustającej Pomocy,
dłuta Mansuy Cauvain, została
wkrótce uznana za cudowną i stała
się celem pielgrzymek, nabierając
z czasem charakteru lotaryńskiego
sanktuarium narodowego. Od po-
czątku XVII w. kaplica należała do
zakonu Minorytów, którzy w r. 1629
przeprowadzili jej rozbudowę, do-
stawiając do prostokątnej, zamknię-
tej wielobocznie budowli gotyckiej
obszerną nawę.
Przebudowa i rozbudowa kaplicy
Notre Damę de Bonsecours była
pierwszą fundacją Stanisława Lesz-
czyńskiego w Nancy, niechętnie
przyjętą przez mieszkańców miasta,
przywiązanych do dawnego sanktu-
arium, które wówczas uległo znisz-
czeniu. Budowa według planów kró-
lewskiego architekta Emanuela Here
trwała w latach 1738—1741, prace
dekoracyjne kończono jeszcze w r.
1742. Autorem fresków na sklepie-
niu jesit Glaude Joseph Giilles, zwa-
ny Provenęal, a dekorację stiukową
wnętrza wykonali bracia Nicolas
i Louis Mansiaux. Częściowo zacho-
wane kraty żelazne są dziełem Jean
Lamour.
Bogato uposażony i często odwie-
dzany przez rodzinę królewską koś-
ciół był nadal ważnym centrum ży-
cia religijnego, stał się też miejscem

wiecznego spoczynku Leszczyńskiego
i jego najbliższych. W podziemiach
Notre Damę de Bonsecours pocho-
wani zostali kolejno: królowa Kata-
rzyna z Opalińskich (zm. 1749, na-
grobek wykonał Nicolas Sebastien
Adam), Katarzyna i Franciszek Ma-
ksymilian Ossolińscy, kuzynostwo
i wierni stronnicy Leszczyńskiego
(zmarli oboje w 1756 r., nagrobek


II. 1. Nancy, Notre Damę do Bonse-
cours, plan. Wg. E. Here „Recueil
des plans, eleuations et coupes...”,
Parts 1752—1756.

poświęcony tylko Franciszkowi Ma-
ksymilianowi wykonał N. S. Adam),
sam król (izm. 1766, nagrobek Claude
Vasise i Felix Comite), wreszcie serce
królowej Marii Leszczyńskiej, żony
Ludwika XV (zm. 1768, pomnik C.
Vassć). Prezbiterium, gdzie ustawio-
no nagrobki, stało się więc mauzo-
leum rodziny Leszczyńskich. Polski
charakter koś^cioła podkreśla pro-
gram dekoracji oraz dwie tablice
pamiątkowe umieszczone w latach
1814 i 1833 przez Polaków przeby-
wających we Francji.
W 1786 r. Minoryci odstąpili koś-
ciół Notre Damę de Bonsecours
zgromadzeniu Kanonicziek, które
przystosowując go do swoich po-
trzeb zburzyły absydę, z zamiarem
budowy nowego, większego prezbi-
terium. Rewolucja przerwała prace
i dokonała poważnej dewastacji koś-
cioła. Sprofanowane zostały również
groby królewskie, a nagrobki prze-
niesiono do jednego z kościołów w
Nancy zamienionego na muzeum.
Szkody częściowo naprawiono w la-
tach 1806—07 (mJin. ustawiono na
powrót nagrobki), a ostatecznie Ok.
połowy XIX w., po utworzeniu pa-
rafii Notre Damę de Bonsecours.
Zbudowano wtedy nową, nieco
większą od pierwotnej absydę, od-
nowiono fasadę i wnętrze oraz uzu-
pełniono braki w urządzeniu.
Kościół Notre Darne de Bonse-
cours znajduje się przy dawnej dro-
dze Nancy — Luneviille (obecnie av.
de Strasbourg). Dłuższa jego oś po-
krywa się mniej Więcej z kierun-
kiem pn.-pd. Fasada zwrócona jest

104