DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI Kapitel:Referaty wygłoszone na zebraniach naukowych w i półroczu 1871 r.
DOI Artikel:Rzepińska, Maria: Znajomość Leonarda w Polsce
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48042#0232
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
tarda (w związku z wystawą
zorganizowaną przez Oddział
Toruński).
23.11. Bohdan Rymaszewski, Uwagi
o konserwacji architektury i
zespołów staromiejskich w
ZSRR i NRD.
1'6.111. Jadwiga Puciata-Pawłowska,
Geneza jednego z obrazów
Józefa Mehoffera ze zbiorów
Muzeum Narodowego w Po-
znaniu.
ll.V. BOhdan Rymaszewski, Gene-
za ochrony miejskich zespo-
łów zabytkowych.
16.VI. Zygmunt Kruszelnicki, Z za-
gadnień sztuki reformacji.
23.VI. Marta Żurowska, Problematy-
ka przedstawień tańca w sztu-
ce przełomu XIX/XX wieku.
Oddział Warszaw s k i
6.1. Andrzej Wierciński, Geneza
cywilizacji środkowoamery-
kańskiej w świetle sztuki
przedstawieniowej.
20.1. Teresa Mfroczko, Czerwiński
uczeń Wiligelma (druk. BHS
XXXIII, 1971, nr 3, s. 215—
227).
10.11. Stanisław Mossakowski, Pita-
gorejska teoria piękna i jego
rola w teoriach artystycznych
i naukowych doby Humaniz-
mu.
24.11. Jan Białostocki, Tragedia
grzesznika w sztuce Rem-
brandta.
10.111. Teresa Laskowska, Prace To-
masza Dolabelli dla kościoła
dominikanów w Poznaniu.
31.111. Władysław Tatarkiewicz, O
wyrazie „romantyzm”.
28.IV. Zofia Baranowicz, O grupie
a.r. (w związku z przygotowy-
waną wystawą w Muzeum
Sztuki w Łodzi).
12.V. Jerzy Paszenda, Lubelskie
projekty Michała Hintza i Ja-
kuba Briano.
26.V. Tadeusz Dobrzeniecki, Ikono-
grafia XIII-wiecznego portalu
w Strzelnie.
2.VI. Juliusz Garztecki, Konfron-
tacje wokół twórczości Jana
Bułhaka.
9.VI. Adam Małkiewicz, Problem
rzutu podłużnego budowli sa-
kralnych we włoskiej rene-
sansowej teorii architektury.
Oddział Wrocławski
4.II. Leon i Feliks Podsiadły (ant.
piast.), Relacja ż pobytu w
Gwinei (muzea, środowisko
plastyczne).
4.III. Maria Zduniak, Relacja z po-
dróży wzdłuż wybrzeży Euro-
py Zachodniej i Afryki (stat-
kiem).
1.IV. Alicja Kamzowa, Wrocławskie
drzeworyty Konrada Baum-
gartena (1503—1506).
29.IV. Irena Rylska, Mezzotinta jako
technika reprodukcyjna.
13.V. Krystyna Janikowska, Wzo-
rzyste złote tła ołtarzy gotyc-
kich.
24.VI. Piotr Łukaszewicz, Między
konstruktywizmem i surreali-
zmem. (Początki plastyki
awangardowej w Rumunii).
MARIA RZEPIŃSKA
ZNAJOMOŚĆ LEONARDA W POLSCE
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Krakowskiego w dniu 12.XI.1969 r.
W piśmiennictwie polskim imię
Leonarda da Vinci spotykamy do-
piero u progu XIX w. Wygląda na
to, że z „wielkiej trójki” włoskiego
odrodzenia postacie Michała Anioła
i Rafaela znane były w Polsce
wcześniej. Jezuita Benedykt Chmie-
lowski w znanej encyklopedii Nowe
Ateny (Lwów 1745) w rozdziale pt.
„Malarze wyśmienici” podaje obok
kilku malarzy antycznych także
pewną liczbę malarzy włoskich:
Masaccio, Uccello, Mantegna, Belli-
nus, Bonarota, Raphael Urbinas,
Annibal Carratius (pisownia orygi-
nału). Leonardo nie został wymie-
niony.
Natomiast wymienia go obok Mi-
chała Anioła i Rafaela Stanisław
Kostka Potocki. Jego dzieło O sztu-
ce u dawnych omawia sztukę Staro-
żytności i Wschodu, ale na końcu
autor poświęca parę słów okresowi
kiedy to „wygnane sztuki ze wszyst-
kim do Włoch przechodzą”. Wymie-
niając Cimabuego i Giotta Potocki
pisze: „Obrazy ich, co w czasie swo-
im za cudo uchodziły sztuki, nie są
w dzisiejszym jak tylko ciekawym
pomnikiem pierwszych usiłowań od-
radzającej się sztuki, w których oko
znawcy dostrzega zaród tej dosko-
nałości, do której geniusz Leonar-
dów, Buonarotych i Rafałów na
dwa Wieki potem doprowadził ma-
larstwa”.
Tom dzieła Potockiego zawiera-
jący powyższą wzmiankę ukazał się
w r. 1818. Pewne jest jednak, że po-
stać Leonarda da Vinci jako
wszechstronnego geniusza, a przede
wszystkim mistrza malarstwa znana
była w drugiej' połowie XVIII w.
pewnej grupie światłych i wykształ-
conych miłośników sztuki, jakkol-
wiek była to znajomość mglista i
ogólnikowa. W galerii Stanisława
Augusta Poniatowskiego znajdowa-
ły się dwa obrazy, łączone z naz-
wiskiem da Vinci. Jednym z nich
miał być Portret Franciszka I (dziś
przypisywany szkole francuskiej),
drugim — zaginiony obecnie obraz
przedstawiający Judytę. Nie wiado-
mo co skłoniło króla do zakupienia
tych dwóch obrazów. Możliwe jest
jednak, że nabył je za namową jed-
nego ze swych doradców Zagranicz-
nych, nazwiskiem Gault de Saint
Germain, ożenionego z Polką, Ra-
jecką. Nazwisko' tego krytyka sztu-
ki (i miernego malarza) nieznane
jest w polskiej literaturze naukowej
i nigdzie nie jest on wymieniany
jako doradca króla polskiego. Nie
ulega jednak wątpliwości, że był on
związany ze Stanisławem Augu-
stem, a jest to sprawa o tyle tutaj
ważna, że Gault de Saint Germain
był inicjatorem i komentatorem jed-
nej z wczesnych edycji (1803) leo-
nardowskiego Traktatu o malar-
stwie. Pełny tytuł tego wydania
brzmi: Traitó de la Peinture de
Leonard de Vinci, avec des notes
et obseruations par P. M. Gault de
Saint Germain cideuant pensionnai-
re du Roi de Pologne, Paris 1803,
chez Perlet.
W zbiorach wymienionego już
St. Kostki Potockiego' znajdowały
się dwa obrazy wiązane z Leonar-
dem. Jeden z nich przedstawiał
Świętą Rodzinę, drugi Madonnę z
Dzieciątkiem, kupioną w 1808 r. we
Francji. Wcześniej jeszcze zapewne
dostał się do zbiorów w Wilanowie
222
tarda (w związku z wystawą
zorganizowaną przez Oddział
Toruński).
23.11. Bohdan Rymaszewski, Uwagi
o konserwacji architektury i
zespołów staromiejskich w
ZSRR i NRD.
1'6.111. Jadwiga Puciata-Pawłowska,
Geneza jednego z obrazów
Józefa Mehoffera ze zbiorów
Muzeum Narodowego w Po-
znaniu.
ll.V. BOhdan Rymaszewski, Gene-
za ochrony miejskich zespo-
łów zabytkowych.
16.VI. Zygmunt Kruszelnicki, Z za-
gadnień sztuki reformacji.
23.VI. Marta Żurowska, Problematy-
ka przedstawień tańca w sztu-
ce przełomu XIX/XX wieku.
Oddział Warszaw s k i
6.1. Andrzej Wierciński, Geneza
cywilizacji środkowoamery-
kańskiej w świetle sztuki
przedstawieniowej.
20.1. Teresa Mfroczko, Czerwiński
uczeń Wiligelma (druk. BHS
XXXIII, 1971, nr 3, s. 215—
227).
10.11. Stanisław Mossakowski, Pita-
gorejska teoria piękna i jego
rola w teoriach artystycznych
i naukowych doby Humaniz-
mu.
24.11. Jan Białostocki, Tragedia
grzesznika w sztuce Rem-
brandta.
10.111. Teresa Laskowska, Prace To-
masza Dolabelli dla kościoła
dominikanów w Poznaniu.
31.111. Władysław Tatarkiewicz, O
wyrazie „romantyzm”.
28.IV. Zofia Baranowicz, O grupie
a.r. (w związku z przygotowy-
waną wystawą w Muzeum
Sztuki w Łodzi).
12.V. Jerzy Paszenda, Lubelskie
projekty Michała Hintza i Ja-
kuba Briano.
26.V. Tadeusz Dobrzeniecki, Ikono-
grafia XIII-wiecznego portalu
w Strzelnie.
2.VI. Juliusz Garztecki, Konfron-
tacje wokół twórczości Jana
Bułhaka.
9.VI. Adam Małkiewicz, Problem
rzutu podłużnego budowli sa-
kralnych we włoskiej rene-
sansowej teorii architektury.
Oddział Wrocławski
4.II. Leon i Feliks Podsiadły (ant.
piast.), Relacja ż pobytu w
Gwinei (muzea, środowisko
plastyczne).
4.III. Maria Zduniak, Relacja z po-
dróży wzdłuż wybrzeży Euro-
py Zachodniej i Afryki (stat-
kiem).
1.IV. Alicja Kamzowa, Wrocławskie
drzeworyty Konrada Baum-
gartena (1503—1506).
29.IV. Irena Rylska, Mezzotinta jako
technika reprodukcyjna.
13.V. Krystyna Janikowska, Wzo-
rzyste złote tła ołtarzy gotyc-
kich.
24.VI. Piotr Łukaszewicz, Między
konstruktywizmem i surreali-
zmem. (Początki plastyki
awangardowej w Rumunii).
MARIA RZEPIŃSKA
ZNAJOMOŚĆ LEONARDA W POLSCE
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Krakowskiego w dniu 12.XI.1969 r.
W piśmiennictwie polskim imię
Leonarda da Vinci spotykamy do-
piero u progu XIX w. Wygląda na
to, że z „wielkiej trójki” włoskiego
odrodzenia postacie Michała Anioła
i Rafaela znane były w Polsce
wcześniej. Jezuita Benedykt Chmie-
lowski w znanej encyklopedii Nowe
Ateny (Lwów 1745) w rozdziale pt.
„Malarze wyśmienici” podaje obok
kilku malarzy antycznych także
pewną liczbę malarzy włoskich:
Masaccio, Uccello, Mantegna, Belli-
nus, Bonarota, Raphael Urbinas,
Annibal Carratius (pisownia orygi-
nału). Leonardo nie został wymie-
niony.
Natomiast wymienia go obok Mi-
chała Anioła i Rafaela Stanisław
Kostka Potocki. Jego dzieło O sztu-
ce u dawnych omawia sztukę Staro-
żytności i Wschodu, ale na końcu
autor poświęca parę słów okresowi
kiedy to „wygnane sztuki ze wszyst-
kim do Włoch przechodzą”. Wymie-
niając Cimabuego i Giotta Potocki
pisze: „Obrazy ich, co w czasie swo-
im za cudo uchodziły sztuki, nie są
w dzisiejszym jak tylko ciekawym
pomnikiem pierwszych usiłowań od-
radzającej się sztuki, w których oko
znawcy dostrzega zaród tej dosko-
nałości, do której geniusz Leonar-
dów, Buonarotych i Rafałów na
dwa Wieki potem doprowadził ma-
larstwa”.
Tom dzieła Potockiego zawiera-
jący powyższą wzmiankę ukazał się
w r. 1818. Pewne jest jednak, że po-
stać Leonarda da Vinci jako
wszechstronnego geniusza, a przede
wszystkim mistrza malarstwa znana
była w drugiej' połowie XVIII w.
pewnej grupie światłych i wykształ-
conych miłośników sztuki, jakkol-
wiek była to znajomość mglista i
ogólnikowa. W galerii Stanisława
Augusta Poniatowskiego znajdowa-
ły się dwa obrazy, łączone z naz-
wiskiem da Vinci. Jednym z nich
miał być Portret Franciszka I (dziś
przypisywany szkole francuskiej),
drugim — zaginiony obecnie obraz
przedstawiający Judytę. Nie wiado-
mo co skłoniło króla do zakupienia
tych dwóch obrazów. Możliwe jest
jednak, że nabył je za namową jed-
nego ze swych doradców Zagranicz-
nych, nazwiskiem Gault de Saint
Germain, ożenionego z Polką, Ra-
jecką. Nazwisko' tego krytyka sztu-
ki (i miernego malarza) nieznane
jest w polskiej literaturze naukowej
i nigdzie nie jest on wymieniany
jako doradca króla polskiego. Nie
ulega jednak wątpliwości, że był on
związany ze Stanisławem Augu-
stem, a jest to sprawa o tyle tutaj
ważna, że Gault de Saint Germain
był inicjatorem i komentatorem jed-
nej z wczesnych edycji (1803) leo-
nardowskiego Traktatu o malar-
stwie. Pełny tytuł tego wydania
brzmi: Traitó de la Peinture de
Leonard de Vinci, avec des notes
et obseruations par P. M. Gault de
Saint Germain cideuant pensionnai-
re du Roi de Pologne, Paris 1803,
chez Perlet.
W zbiorach wymienionego już
St. Kostki Potockiego' znajdowały
się dwa obrazy wiązane z Leonar-
dem. Jeden z nich przedstawiał
Świętą Rodzinę, drugi Madonnę z
Dzieciątkiem, kupioną w 1808 r. we
Francji. Wcześniej jeszcze zapewne
dostał się do zbiorów w Wilanowie
222