DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Pietrusiński, Jerzy: Hugo z Oignies i ostensoria u klarysek w Krakowie i w Sączu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48710#0014
JERZY PIETRUSIŃSKI
II. 3. Reims, skarbiec katedralny,
relikwiarz tzw. Samsona, pocz. XIII
w. (wg Cte J. de Barchgraue d'Alte-
na)
cristallina, ampulla cristallina cum pede et cooper-
torio argenteis, cristallum cum pede argenteo, a w
XIV w. przede wszystkim ciborium de cristallo, pis-
sis de cristallo, monstrantia cristallina etc. 6. W lite-
raturze przedmiotu przyjęło się nazywać ten rodzaj
przedmiotów, właśnie ze względu na ich wspólną ce-
chę zasadniczą, ostensoriami 7. W grupie czterech
pierwszych ostensoriów krakowskich mamy do czy-
nienia z identycznością typu, powtarzającymi się mo-
tywami oraz pokrewieństwami warsztatowymi, któ-
re to elementy trzeba kolejno rozważyć.
Typ ostensorium z transparentnym pojemnikiem
pionowym na podstawie przewiązanej nodusem i
zwieńczonego nakryciem — ampulla cristallina cum
pede et coopertorio argenteis — pojawił się na prze-
łomie XII i XIII w. Do przykładów z 1. tercji XIII w.
należą m.in. ostensoria: z opactwa w Grandmont
(Limousin) obecnie, po rozproszeniu rewolucyjnym
tego bogatego skarbca, w kościele w St-Silvestre
(Haute Vienne) 8, ze zbiorów The Pierpont Morgan
Library w Nowym Jorku pochodzący z Arras (Ar-
tois) °, ze zbiorów The Walters Art Gallery w Bal-
timore pochodzący z obszarów Brabantu lub Flan-
drii 10, z kościoła św. Remigiusza w Ittre (Brabant)
przechowywany w Musee Royal d'Art et d'Historie
w Brukseli ", ze skarbca katedry w Osnabruck (Dol-
' Zebrał BRAUN, o.c., s. 55 n., 100 n. Na marginesie:
ostensorium relikwiarzowe komtura Henryka von Bode
z 1365 r., zdobyte pod Grunwaldem i dane przez Jagiełłę
kolegiacie św. Floriana na Kleparzu, nosi w inskrypcji epi-
graficznej określenie monstrancla; Sztuka w Krakowie w la-
tach 1350—1550 (Muzeum Narodowe w Krakowie — katalog
wystawy), Kraków 1964, s. 168 nr 179.
7 Tak na ogół w nowszych katalogach zbiorów i księgach
wielkich wystaw (np. stuttgarckiej wystawy Staufów w
1977 r. czy kolońskiej Parlerów w 1978 r.); w piśmiennictwie
polskim termin sporadycznie używany przez Bochnaka, sze-
rzej wprowadzony przez Walickiego i Pietrusińską, bywa
czasami nawet nadużywany (np. na określanie relikwiarzy
puszkowych z wziernikami) choć nie występuje w związku
z relikwiarzami w polskich słownikach terminologicznych;
por. S. KOZAKIEWICZ, Słownik terminologiczny sztuk pięk-
nych, Warszawa 1969; — M. GRADOWSKI, Słownik polskiej
terminologii wyrobów złotniczych, Warszawa 1976.
* Ostensorium-relikwiarz śś. Juniana i Amanda z Grand-
mont w St-Silvestre publ. A. N. DIDRON, Note [w:] „Anna-
les archćologiques" X, 1850, s. 35 n.; — L. PALUSTRE,
Orjćurerle et ćmalllerle Llmouslnes, Paris [b.d.], nr 16; —
J. DESTREE, Les Musćes Royaux du Parc Clnquantenalre
et la Port de Hal, Bruxelles [b.d., b.s.], wzmianka przy re-
likwiarzu z Ittre; — BRAUN, o.c., s. 107; — E. M. LINK,
Hugo von Oignles (Dissertation Philisoph. Fak. Albert-Lud-
wigs-Universitat Freiburg i. Br.), Freiburg/Br. 1964, s. 73; —
Les trćsors des Eglises de France (Musće des Arts Decora-
tifs), Paris 1965, s. 204 n. nr 376.
9 Ostensorium-relikwiarz św. Dionizego i św. Urszuli z
klasztoru karmelitanek w Arras w The Pierpont Morgan Li-
brary, New York publ. Ch. de LINAS, La Rellqualre-mon-
strance des Rellgleuses Ursullnes d'Arras, ,,Le Beffroi —
Arts Heraldique Archeologie" III, Bruges 1866—1870, s. 5—38
i il. po s. 8; — W. H. J. WEALE, Catalogue des objets
Wart rellgleux du Moyen-Age de la Renalssance et des
temps modernes exposós d Mallnes, (wyd. 2) 1864, s. 107
nr 547; — BRAUN, o.c., s. 107, 303 il. 291; — K. HOFFMANN,
The Year 1200. A Centennlal Exhlbltlon at The Metropolitan
Museum of Art, I: Catalogue, New York 1970, s. 95 nr 101.
10 Ostensorium-relikwiarz z The Walters Art Gallery w
Baltimore publ. J. LESTOCQUOY, Trols pyxldes ou reliquai-
rcs jlllgranćs des XIle—XIIIe silcie, „Bulletin des Musćes
Royaux d'Art et d'Histoire" serie 3, XI, Bruxelles 1939, nr 1,
s. 9—12 il. 8.
11 Ostensorium-relikwiarz z Ittre (Aywićres) od 1888 r.
w Brukseli, MRAH nr inw. 2875, publ. DESTREE, l.c.; —
LESTOCQUOY, o.c., s. 9 n.; — Ad. JANSEN, Art Chrćtlen
jusqu'd la jln du Moyen-Age — Catalogue (Musćes Royaux
d'Art et d'Histoire), Bruxelles 1964, s. 44 nr 182 il. 169; —
wielokrotnie wystawiane i cyt. w katalogach wystaw, m.in.
6
II. 3. Reims, skarbiec katedralny,
relikwiarz tzw. Samsona, pocz. XIII
w. (wg Cte J. de Barchgraue d'Alte-
na)
cristallina, ampulla cristallina cum pede et cooper-
torio argenteis, cristallum cum pede argenteo, a w
XIV w. przede wszystkim ciborium de cristallo, pis-
sis de cristallo, monstrantia cristallina etc. 6. W lite-
raturze przedmiotu przyjęło się nazywać ten rodzaj
przedmiotów, właśnie ze względu na ich wspólną ce-
chę zasadniczą, ostensoriami 7. W grupie czterech
pierwszych ostensoriów krakowskich mamy do czy-
nienia z identycznością typu, powtarzającymi się mo-
tywami oraz pokrewieństwami warsztatowymi, któ-
re to elementy trzeba kolejno rozważyć.
Typ ostensorium z transparentnym pojemnikiem
pionowym na podstawie przewiązanej nodusem i
zwieńczonego nakryciem — ampulla cristallina cum
pede et coopertorio argenteis — pojawił się na prze-
łomie XII i XIII w. Do przykładów z 1. tercji XIII w.
należą m.in. ostensoria: z opactwa w Grandmont
(Limousin) obecnie, po rozproszeniu rewolucyjnym
tego bogatego skarbca, w kościele w St-Silvestre
(Haute Vienne) 8, ze zbiorów The Pierpont Morgan
Library w Nowym Jorku pochodzący z Arras (Ar-
tois) °, ze zbiorów The Walters Art Gallery w Bal-
timore pochodzący z obszarów Brabantu lub Flan-
drii 10, z kościoła św. Remigiusza w Ittre (Brabant)
przechowywany w Musee Royal d'Art et d'Historie
w Brukseli ", ze skarbca katedry w Osnabruck (Dol-
' Zebrał BRAUN, o.c., s. 55 n., 100 n. Na marginesie:
ostensorium relikwiarzowe komtura Henryka von Bode
z 1365 r., zdobyte pod Grunwaldem i dane przez Jagiełłę
kolegiacie św. Floriana na Kleparzu, nosi w inskrypcji epi-
graficznej określenie monstrancla; Sztuka w Krakowie w la-
tach 1350—1550 (Muzeum Narodowe w Krakowie — katalog
wystawy), Kraków 1964, s. 168 nr 179.
7 Tak na ogół w nowszych katalogach zbiorów i księgach
wielkich wystaw (np. stuttgarckiej wystawy Staufów w
1977 r. czy kolońskiej Parlerów w 1978 r.); w piśmiennictwie
polskim termin sporadycznie używany przez Bochnaka, sze-
rzej wprowadzony przez Walickiego i Pietrusińską, bywa
czasami nawet nadużywany (np. na określanie relikwiarzy
puszkowych z wziernikami) choć nie występuje w związku
z relikwiarzami w polskich słownikach terminologicznych;
por. S. KOZAKIEWICZ, Słownik terminologiczny sztuk pięk-
nych, Warszawa 1969; — M. GRADOWSKI, Słownik polskiej
terminologii wyrobów złotniczych, Warszawa 1976.
* Ostensorium-relikwiarz śś. Juniana i Amanda z Grand-
mont w St-Silvestre publ. A. N. DIDRON, Note [w:] „Anna-
les archćologiques" X, 1850, s. 35 n.; — L. PALUSTRE,
Orjćurerle et ćmalllerle Llmouslnes, Paris [b.d.], nr 16; —
J. DESTREE, Les Musćes Royaux du Parc Clnquantenalre
et la Port de Hal, Bruxelles [b.d., b.s.], wzmianka przy re-
likwiarzu z Ittre; — BRAUN, o.c., s. 107; — E. M. LINK,
Hugo von Oignles (Dissertation Philisoph. Fak. Albert-Lud-
wigs-Universitat Freiburg i. Br.), Freiburg/Br. 1964, s. 73; —
Les trćsors des Eglises de France (Musće des Arts Decora-
tifs), Paris 1965, s. 204 n. nr 376.
9 Ostensorium-relikwiarz św. Dionizego i św. Urszuli z
klasztoru karmelitanek w Arras w The Pierpont Morgan Li-
brary, New York publ. Ch. de LINAS, La Rellqualre-mon-
strance des Rellgleuses Ursullnes d'Arras, ,,Le Beffroi —
Arts Heraldique Archeologie" III, Bruges 1866—1870, s. 5—38
i il. po s. 8; — W. H. J. WEALE, Catalogue des objets
Wart rellgleux du Moyen-Age de la Renalssance et des
temps modernes exposós d Mallnes, (wyd. 2) 1864, s. 107
nr 547; — BRAUN, o.c., s. 107, 303 il. 291; — K. HOFFMANN,
The Year 1200. A Centennlal Exhlbltlon at The Metropolitan
Museum of Art, I: Catalogue, New York 1970, s. 95 nr 101.
10 Ostensorium-relikwiarz z The Walters Art Gallery w
Baltimore publ. J. LESTOCQUOY, Trols pyxldes ou reliquai-
rcs jlllgranćs des XIle—XIIIe silcie, „Bulletin des Musćes
Royaux d'Art et d'Histoire" serie 3, XI, Bruxelles 1939, nr 1,
s. 9—12 il. 8.
11 Ostensorium-relikwiarz z Ittre (Aywićres) od 1888 r.
w Brukseli, MRAH nr inw. 2875, publ. DESTREE, l.c.; —
LESTOCQUOY, o.c., s. 9 n.; — Ad. JANSEN, Art Chrćtlen
jusqu'd la jln du Moyen-Age — Catalogue (Musćes Royaux
d'Art et d'Histoire), Bruxelles 1964, s. 44 nr 182 il. 169; —
wielokrotnie wystawiane i cyt. w katalogach wystaw, m.in.
6