DOI Heft:
Nr.2
DOI Artikel:Kwiatkowski, Marek: Loża na Polu Marsowym i królewskie projekty dla Łazienek
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48710#0181
MAREK KWIATKOWSKI
LOŻA NA POLU MARSOWYM I KRÓLEWSKIE PROJEKTY DLA ŁAZIENEK
Pamięci Profesora Władysława Tatarkiewicza
1 . Z zamiarem urządzenia Pola Marsowego, placu
ćwiczeń i parad wojskowych, na wzór podobnego
przed Ecóle Militaire w Paryżu, nosił się Stanisław
August chyba od r. 1779 I Wówczas to zaczęto myśleć
o usunięciu z przedpola Zamku Ujazdowskiego sta-
rej zabudowy wiejskiej. Wyznaczył tedy król nowy
teren dla wioski wzdłuż drogi w kierunku Woli, mię-
dzy dzisiejszymi placami Zbawiciela i Jedności Ro-
botniczej. Stanisław Zawadzki w 1779 r. zaprojekto-
wał dom dla dwóch rodzin chłopskich, ozdobiony
płytowym boniowaniem i kolumnowym gankiem 2.
Prace nad urządzeniem wioski ciągnęły się przez naj-
bliższe lata i zintensyfikowane zostały w okresie
1780—81 3, a następnie w latach 1784—854.
Na miejscu starego Ujazdowa miał zatem powstać
wielki plac broni. Obraz jego odnotowuje plansza
rysunkowa uwzględniająca zarazem Zamek Ujazdow-
ski, projektowany kościół i projektowany Belweder5
i'1. 1). Stary Zamek według tego projektu przewi-
dziany był do rozbiórki, a na jego miejscu stanąć
miał nowoczesny pałac z wydatnymi ryzalitami w
°bu elewacjach i kolumnadami. Ukośne ustawienie
1 AGAD, Zb. Popielów 231, k. 42: Commission des Bćiti-
ments A 1'honneur de reprćsenter A Son Excellence Mon-
sieur le Marćschal de la Cour de la Couronne... z ok. 1779.
2 I. MALINOWSKA, Stanisław Zawadzki, Warszawa 1953,
s- 13, il. 149.
3 AGAD, o.c., k. 222: Etat gónóral et detaillć des De-
Pences des BAtisses pour 1780; k. 269: Rapport Gl des Ba-
tisses p. le mois de Mars 1781.
1 AGAD, Zb. Popielów 368 k. 31 — list Duhamela do
Króla z 6 września 1784 r.; k. 58: Note touchant le temps
et les dópentes qu'il tandis pour achever les deux cótćs
ABCD du Champs de Mars (10.VII.1785); — Arch. Kameral-
ne III/433 — obwoluta „Champs de Mars" (sierpień 1785).
pałacu wobec drogi Agrykoli zmuszało do nadania
wielkiemu dziedzińcowi pałacowemu formy trapezu,
którego krótszy bok znajdował się przy rondzie. Stąd
dwa pawilony-kordegardy, stojące po obu stronach
dziedzińca, usytuowano zbieżnie wobec siebie w wi-
doku od strony pałacu. Założenie to miało związek
z projektowanym kościołem, gdyż pałac zlokalizowa-
no idealnie na jego osi. Od kościoła biegły ku alei
Ujazdowskiej dwie równoległe aleje. W omawianym
planie nowy Belweder, znany z projektu Kamsetze-
ra 6, jest już jakby faktem dokonanym. Jedynie pałac
Ujazdowski z kordegardami i kościół są budowlami
zamierzonymi, gdyż wyodrębniono je innym kolorem.
Nasuwa się przypuszczenie, że autorem tego planu
mógł być Kubicki, który zatwierdzał niejako propo-
zycję Kamsetzera jeśli chodzi o Belweder. Znaczne
oddalenie pawilonów-kordegard od pałacu spowodo-
wane było usytuowaniem ich na osi Pola Marsowego,
które od wschodu i zachodu przewidywano ująć w
poszóstne szeregi drzew. Od strony północnej plac
broni miał być zakończony trójkątnie, co było po-
dyktowane kierunkiem ulicy Wiejskiej. Na planie
5 W Katalogu Rysunków z Gabinetu Rycin Biblioteki
Uniwersyteckiej w Warszawie (opr. T. SULERZYSKA, S.
SAWICKA, J. TRENKLERÓWNA), cz. 1, Warszawa 1967, poz.
22 (cyt. dalej: KGR) — autorstwo nieokreślone, datowany
ok. 1779—84; — por. W. TATARKIEWICZ, Pole Marsowe i
Nowy Belweder, „Przegl. Warsz." IV, 1924, nr 37, s. 41— 46,
gdzie Pole Marsowe łączone jest z przestrzenią między Zam-
kiem Ujazdowskim a rondem Na Rozdrożu; — tegoż au-
tora: Łazienki Warszawskie, Warszawa 1968, s. 120—123.
6 Por. N. i Z. BATOWSCY, M. KWIATKOWSKI, Jan
Chrystian Kamsetzer architekt Stanisława Augusta, Wroc-
ław—Warszawa ... 1978, s. 44—51.
173
LOŻA NA POLU MARSOWYM I KRÓLEWSKIE PROJEKTY DLA ŁAZIENEK
Pamięci Profesora Władysława Tatarkiewicza
1 . Z zamiarem urządzenia Pola Marsowego, placu
ćwiczeń i parad wojskowych, na wzór podobnego
przed Ecóle Militaire w Paryżu, nosił się Stanisław
August chyba od r. 1779 I Wówczas to zaczęto myśleć
o usunięciu z przedpola Zamku Ujazdowskiego sta-
rej zabudowy wiejskiej. Wyznaczył tedy król nowy
teren dla wioski wzdłuż drogi w kierunku Woli, mię-
dzy dzisiejszymi placami Zbawiciela i Jedności Ro-
botniczej. Stanisław Zawadzki w 1779 r. zaprojekto-
wał dom dla dwóch rodzin chłopskich, ozdobiony
płytowym boniowaniem i kolumnowym gankiem 2.
Prace nad urządzeniem wioski ciągnęły się przez naj-
bliższe lata i zintensyfikowane zostały w okresie
1780—81 3, a następnie w latach 1784—854.
Na miejscu starego Ujazdowa miał zatem powstać
wielki plac broni. Obraz jego odnotowuje plansza
rysunkowa uwzględniająca zarazem Zamek Ujazdow-
ski, projektowany kościół i projektowany Belweder5
i'1. 1). Stary Zamek według tego projektu przewi-
dziany był do rozbiórki, a na jego miejscu stanąć
miał nowoczesny pałac z wydatnymi ryzalitami w
°bu elewacjach i kolumnadami. Ukośne ustawienie
1 AGAD, Zb. Popielów 231, k. 42: Commission des Bćiti-
ments A 1'honneur de reprćsenter A Son Excellence Mon-
sieur le Marćschal de la Cour de la Couronne... z ok. 1779.
2 I. MALINOWSKA, Stanisław Zawadzki, Warszawa 1953,
s- 13, il. 149.
3 AGAD, o.c., k. 222: Etat gónóral et detaillć des De-
Pences des BAtisses pour 1780; k. 269: Rapport Gl des Ba-
tisses p. le mois de Mars 1781.
1 AGAD, Zb. Popielów 368 k. 31 — list Duhamela do
Króla z 6 września 1784 r.; k. 58: Note touchant le temps
et les dópentes qu'il tandis pour achever les deux cótćs
ABCD du Champs de Mars (10.VII.1785); — Arch. Kameral-
ne III/433 — obwoluta „Champs de Mars" (sierpień 1785).
pałacu wobec drogi Agrykoli zmuszało do nadania
wielkiemu dziedzińcowi pałacowemu formy trapezu,
którego krótszy bok znajdował się przy rondzie. Stąd
dwa pawilony-kordegardy, stojące po obu stronach
dziedzińca, usytuowano zbieżnie wobec siebie w wi-
doku od strony pałacu. Założenie to miało związek
z projektowanym kościołem, gdyż pałac zlokalizowa-
no idealnie na jego osi. Od kościoła biegły ku alei
Ujazdowskiej dwie równoległe aleje. W omawianym
planie nowy Belweder, znany z projektu Kamsetze-
ra 6, jest już jakby faktem dokonanym. Jedynie pałac
Ujazdowski z kordegardami i kościół są budowlami
zamierzonymi, gdyż wyodrębniono je innym kolorem.
Nasuwa się przypuszczenie, że autorem tego planu
mógł być Kubicki, który zatwierdzał niejako propo-
zycję Kamsetzera jeśli chodzi o Belweder. Znaczne
oddalenie pawilonów-kordegard od pałacu spowodo-
wane było usytuowaniem ich na osi Pola Marsowego,
które od wschodu i zachodu przewidywano ująć w
poszóstne szeregi drzew. Od strony północnej plac
broni miał być zakończony trójkątnie, co było po-
dyktowane kierunkiem ulicy Wiejskiej. Na planie
5 W Katalogu Rysunków z Gabinetu Rycin Biblioteki
Uniwersyteckiej w Warszawie (opr. T. SULERZYSKA, S.
SAWICKA, J. TRENKLERÓWNA), cz. 1, Warszawa 1967, poz.
22 (cyt. dalej: KGR) — autorstwo nieokreślone, datowany
ok. 1779—84; — por. W. TATARKIEWICZ, Pole Marsowe i
Nowy Belweder, „Przegl. Warsz." IV, 1924, nr 37, s. 41— 46,
gdzie Pole Marsowe łączone jest z przestrzenią między Zam-
kiem Ujazdowskim a rondem Na Rozdrożu; — tegoż au-
tora: Łazienki Warszawskie, Warszawa 1968, s. 120—123.
6 Por. N. i Z. BATOWSCY, M. KWIATKOWSKI, Jan
Chrystian Kamsetzer architekt Stanisława Augusta, Wroc-
ław—Warszawa ... 1978, s. 44—51.
173