Biuletyn Historii Sztuki
R. LI, 1989, Nr 3-4
PL ISSN 0006-3967

RYSZARD DEPTA
Warszawa, Instytut Sztuki PAN

Torgil Magnuson, Rome in the Age oj Bernini t. 1. Stockholm, 1982, ss. X, 338,
t. 2. Stockholm, 1986 ss. VIII, 404.

Autor omawianej tu dwutomowej, ponad 800-
stronicowej, zaopatrzonej w liczne ilustracje czarno-
białe książki jest wykładowcą historii sztuki
w Instytucie Szwedzkim w Rzymie. Owocem tej
ponad 20-letniej działalności jest praca, której naj-
ważniejszym źródłem inspiracji było, jak przyznaje
Magnuson, nauczanie i dyskusje ze studentami.
W pierwotnym zamierzeniu autora książka miała
być kontynuacją popularnego w Skandynawii
2-tomowego wprowadzenia do sztuki Rzymu Hen-
rika Schiicka Rom: en uandring genom seklerna
napisanego jeszcze w początkach XX wieku pod
wrażeniem dzieła Jakuba Burckhardta i z tego po-
wodu doprowadzonego tylko do XVI wieku. Potem
jednak Magnuson zmienił koncepcję: książka miała
stać się podręcznikiem dla studentów omawiają-
cym dzieje sztuki w Rzymie w XVII wieku na
tle historii i historii kultury, zaopatrzonym w ro-
zumowane przypisy bibliograficzne, których zada-
niem byłoby wprowadzenie w literaturę przedmio-
tu. Autor programowo nie zajmuje się poszukiwa-
niem nowych dokumentów, nie dąży do nowych
interpretacji (w szerszym czy węższym zakresie),
lecz pragnie przedstawić problemowy przegląd
dotychczasowego stanu badań.
Ramy czasowe omawianej książki wyznaczają
lata: 1585 — początek pontyfikatu Sykstusa V
i 1689 — koniec panowania Innocentego XI, przy
czym tom pierwszy doprowadzony jest do końca
pontyfikatu Urbana VIII, t.j. do roku 1644. Te-

matem pracy Magnusona jest więc ostatni okres
prekursorstwa sztuki Rzymu w Europie, okres na-
zywany barokiem, czy też mówiąc ściślej to, co
za Wittkowerem można nazwać wczesnym i doj-
rzałym barokiem wraz z wcześniejszym „okresem
przejściowym" końca XVI wieku. Włączenie do
książki, mimo że dotyczy ona „epoki Berniniego",
owego „okresu przejściowego" jest naturalne, gdyż
w nim to właśnie napotykamy na koncepcje i rea-
lizacje artystyczne, których rozwinięciem, jak są-
dzą obecnie historycy sztuki, jest w dużej mierze
sztuka siedemnastowiecznego Rzymu. Wymieńmy
tu takie fakty jak koncepcja Sykstusa V prze-
kształcenia Rzymu w „najnowocześniejsze, najbar-
dziej atrakcyjne i najpiękniejsze miasto Chrześci-
jaństwa"1, architektura Carla Maderny, malarstwo
Caravaggia i Annibale Carracciego; a także dzia-
łalność młodego Rubensa. Podobnie rok 1689 jako
koniec „epoki Berniniego" jest datą umowną.
Bernini umiera w 1680 r. za pontyfikatu Innocen-
tego XI zmarłego w 1689 r. Tym niemniej gdzieś
w końcu XVII wieku sytuacja w sztuce Rzymu
się zmienia. Zaczynają brać górę tendencje klasy-
cyzujące: architekturze przewodzi Carlo Fontana,
rzeźbie — Francuzi, a malarstwu — Carlo Maratta.
Zakończenie pracy omówieniem pontyfikatu In-
nocentego XI wydaje się zatem uzasadnione.
Książka jest podzielona na rozdziały bądź to
odpowiadające pontyfikatom poszczególnych pa-
pieży, bądź obejmujące po kilka z nich. Rozdział

322